बिम्ब साप्ताहिक मिति २०७० साल माघ २८ गते मंगलवार

मानवले मानवलाई शोषण गर्ने, अन्याय अत्याचार गर्ने कार्य निन्दनीय कार्य हो । नागरिक अधिकारप्रति सजग र सचेत बनांै, बनाआंै र सबैमा समान व्यवहार गरांै ।

नेपाल सरकार

सूचना तथा सञ्चार मन्त्रालय

सूचना विभाग

प्रमुख समाचार 

कोईराला गणतन्त्र नेपालका पाँचौं प्रधानमन्त्री

एमाले लगायत आठ अन्य दलको समर्थन, एमाओवादी प्रतिपक्षमा
संबिधानसभाको अर्को निर्वाचन भएको झण्डै तीन महिना बित्न लाग्दा सोमवार नेपालले गणतान्त्रिक नेपालको पाँचौ. प्रधानमन्त्री पाएको छ ।
व्यवस्थापिका संसदमा प्रधानमन्त्रीको लागि भएको निर्वाचनमा नेपाली कांग्रेसका सभापति एवं संसदीय दलका नेता सुशील कोईलाले चार सय पाँच मत प्राप्त गरेपछि उनी प्रधानमन्त्री वन्ने निश्चित भएको हो । व्यवस्थापिका संसदमा हाल कायम रहेका पाँच सय ७१ सभासद्मध्ये एक सय ४८ ले कोईरालाको बिपक्षमा मतदान गरेका छन ।
राष्ट्रपति र उपराष्ट्रपतिको नयाँ निर्वाचन हुनु पर्ने अडान राख्दै आएको संबिधानसभाको दोश्रो ठुलो दल नेकपा एमाले र कांग्रेसबीच आईतवार भएको सहमतिपछि कोईराला व्यवस्थापिका–संसदको बैठकमा प्रधानमन्त्रीका एकल उम्मेदवार वनेका थिए । निर्वाचनपछि सभामुख सुर्यबहादुर थापाले कोइराला बहुमतबाट प्रधानमन्त्री चयन भएको घोषणा गरे । नव निर्वाचित प्रधानमन्त्री कोइरालाले दुई तिहाई भन्दा बढी मत ल्याएका हुन । ७८ वर्षीय कोइराला गणतन्त्र स्थापनापछिका ५ औं प्रधानमन्त्री हुन ।
एमाले, राप्रपा, माले, नेमकिपा, राष्ट्रिय जनमोर्चा, नेकपा संयुक्त, परिवार दल, समाजवादी जनता पार्टीको समर्थनमा कोइराला नयाँ प्रधानमन्त्री निर्वाचित भएका हुन । संबिधानसभामा प्रतिनिधित्व गर्ने एनेकपा माओवादी सहित अन्य २० दलले कोइरालाको बिपक्षमा मतदान गरेका थिए ।
नेपाली कांग्रेसमा रही लामो राजनीतिक इतिहास वनाएका कोइरालाले यसअघि कुनै सार्वजनिक पद धारण गरेका थिएनन् । उनी यसपटकको संविधानसभा निर्वाचनमा बाँके ३ र चितवन ४ बाट निर्वाचित भएका हुन् । कोइरालाको प्रधानमन्त्रीमा सपथसंगै प्रधानन्यायाधीश खिलराज रेग्मीको नेतृत्वमा पूर्व प्रशासकहरु सम्मिलित निर्दलीय सरकार विस्थापन हुनेछ । २०६४ सालको संबिधानसभाको निर्वाचनमा पराजय भोगेका कोईराला यस पटकको निर्वाचनमा भने बाँके ३ र चितवन ४ बाट निर्वाचित भएका हुन । कोइरालाको प्रधानमन्त्रीमा शपथसंगै वर्तमान सरकारका अध्यक्ष तथा सर्वोच्च अदालतका वहालवाला प्रधानन्यायाधीश खिलराज रेग्मीको नेतृत्वमा गठन भएको दलविहिन चुनावी सरकार बिस्थापित हुनेछ ।

यस्तो छ कांग्रेस–एमालेको सहमति

१. १२ बुँदे समझदारी, विस्तृत शान्ति सम्झौता, नेपालको अन्तरिम संविधान, २०६३ र ताजा जनादेशको मूल मर्म र भावना बमोजिम संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रात्मक संविधान एक वर्षभित्र निर्माण गर्ने ।
२ .अघिल्लो संविधानसभाबाट संविधान निर्माणको सम्बन्धमा विधिसम्मत भएका सहमतिहरूको निक्र्यौल गर्दै स्वामित्व लिने ।
३. संविधानसभाबाट पारित संविधान सार्वजनीकरण भएपछि र उक्त संविधान प्रारम्भ हुनुअघि संविधानसभा र व्यवस्थापिका–संसद्बाट राष्ट्रपति, उपराष्ट्रपति, संविधानसभा अध्यक्ष एवं उपाध्यक्ष र प्रधानमन्त्रीको निर्वाचन गर्ने । सो सम्बन्धी व्यवस्था गर्न नेपालको अन्तरिम संविधान, २०६३ मा आवश्यक संशोधन गर्ने ।
४. बुँदा ३ मा लेखे बमोजिमको निर्वाचनसम्म वर्तमान राष्ट्रपति र उपराष्ट्रपतिलाई निरन्तरता दिन संविधानसभाबाट अनुमोदन गर्ने ।
५.प्रधानमन्त्री पदका लागि व्यवस्थापिका–संसद्बाट हुने निर्वाचनमा नेपाली कांग्रेस संसदीय दलका नेता माननीय श्री सुशील कोइरालालाई नेकपा एमालेले समर्थन गरी मतदान गर्ने ।
६. संविधानसभा अध्यक्ष पदमा नेकपा एमालेका उम्मेदवारलाई नेपाली कांग्रेसले समर्थन गरी मतदान गर्ने ।
७. नयाँ सरकार गठन भएको सात दिनभित्र साझा सहमतिको न्यूनतम कार्यक्रम र मन्त्रिपरिषद्को आचारसंहिता सार्वजनिक गर्ने ।

सम्पादकीय 

बधाई छ कोईरालालाई

लामो पर्खाई र कठोर संघर्षपछि नेपाली कांग्रेसका सभापति सुशील कोईराला र वालुवाटारको लगन सोमवार जुरेको छ । गणतन्त्र नेपालका पाँचौ प्रधानमन्त्रीका रुपमा कोईराला अव वालुवाटार पस्ने छन । प्रधानमन्त्री वन्ने उनको चहाना पुरा भएको छ । यस अर्थमा कोईरालालाई हार्दिक बधाई छ । ५० वर्षसम्म राजनीतिक ईतिहास भएका, आप्mनो जीवनमा पहिलो पटक उच्च लाभको पदमा पुगेको कोईरालाले प्रधानमन्त्री वन्न अघि सोमवार संसदमा गरेका प्रतिवद्धता पुरा गर्न सफल होउन भन्ने शुभकामना समेत छ ।
उपमा दिनेहरुले नवनिर्वाचित प्रधानमन्त्री कोईरालालाई सहकार्य, सहमति र एकताको राजनीति गर्ने, स्वच्छ छवी भएका, सवैलाई मिलाएर लैजान सक्ने, शक्तिशाली नेता, ईमानदार राजनीतिक व्यक्तित्व के के उपमा दिएका छन तर उनले ५० वर्षसम्म गरेको भनिएको राजनीतिको परीक्षा सोमवार देखि सुरु भएको छ । व्यवस्थापिका–संसदको बैठकमा जसरी उनले प्रतिवद्धता व्यक्त गरे एक वर्षभित्र नयाँ संबिधान जारी गर्छु भनेर त्यो उनका लागि र नेपालको संबिधानसभाका लागि त्यति सहज छैन । सोमवार व्यवस्थापिका–संसदमा कोईरालाको पक्ष र बिपक्षमा जसरी मत बिभाजन भएको छ । त्यो आधारमा हेर्ने हो भने संबिधानसभाभित्रै उनका लागि चुनौतीहरु थप भएका छन । यद्यपी व्यवस्थापिका–संसदमा कोईरालाले आफुनै संबिधान घोषणा गर्ने आधिकारिक व्यक्ति भएको जसरी बक्तव्य दिए तर उनी त प्रधानमन्त्री वा सरकार प्रमुखका हैसियतले संबिधान निर्माणका लागि सहयोगी मात्र हुन । त्यो सहयोग उनले संबिधानसभालाई तव मात्र प्रधान गर्न सक्ने जव उनले व्यवस्थापिका संसदमा रहेका सवै दलहरुलाई मिलाएर लैजाने छन । यदि प्रमुख राजनीतिक शक्तिहरुलाई उनले मिलाउन सकेनन् भने उनको धोती फुस्कन समय लाग्ने छैन ।
गत संबिधानसभा र व्यवस्थापिका संसदवाट वर्तमान प्रधानमन्त्री कोईरालाले धेरै कुराको पाठ सिक्नु जरुरी छ । प्रत्येक्ष तर्फ पुरा का पुरा ५० प्रतिसत मत ल्याएर देशको ठुलो पार्टी भएको त्यतिवेलाको माओवादीका अध्यक्ष प्रचण्डले सरकारमै सहभागि भएका दलहरुलाई समेत मिलाउन सकेनन् र कटुवाल प्रकरणको वहानामा आप्mनो कुर्ची गुमाए । अहिलेका कोईरालाको अवस्था पनि प्रचण्डकै जस्तो हो । उनलाई समर्थन गर्ने नौ दल र उनको बिरोधमा रहेका २१ दल उनका लागि सधंै खतराको घण्टी हुन ।
प्रतिपक्षमा वसेका पार्टीहरुमा एनेकपा माओवादी पनि छ जो नेपालको वर्तमान परिवर्तनमा हिस्सेदार पनि हो । उसले आप्mना राजनीतिक एजेण्डाहरुको थुप्रो छुट्टै राखेको छ । अर्को शक्ति राप्रपा नेपाल हो जसले अहिले पनि गणतन्त्र, धर्मनिरेपेक्षता र संघीयताको बिषयमा जनमत संग्रहको माग गर्दै आएको छ, तेश्रो शक्ति मधेशवादी शक्ति हो जसले आप्mनो “मधेश एक प्रदेश” को नारा छोड्न मान्दैन । उता जातीय राज्य माग्नेहरुको लाईन त छँदैछ । यस्तो अवस्थामा कोईरालाले एक वर्षभित्र नयाँ संबिधान जारी गर्ने भनि  गरेको प्रतिवद्धता उनका लागि फलामे च्युरा हुन सक्छ तर पनि उनका अगाडी त्यो प्रतिवद्धता गर्नु वाहेक अर्को बिकल्प पनि छैन ।
कोईराला जसरी अन्य दलहरुवाट चेपुवामा पर्नेछन ठिक त्यसरीनै उनी आप्mनै पार्टी नेपाली कांग्रेसवाट पनि दवावमा       पर्नेछन । पार्टी सञ्चालनको जिम्मा कसलाई दिने भन्ने वारेमा त उनले पहिलेनै टुङ्गो लगाईसकेका थिए । हिजै देखि अव क–कसलाई मन्त्री वनाउने, कसका पक्षमा कति मन्त्री वनाउने भन्ने बिषयमा कांग्रेस बृत्तमा बिवाद सृजना हुन थालेको छ । जुन बिवादले कोईरालाको कुर्चीसम्म पनि आक्रमणको अवस्था सृजना हुन सक्छ । यि सवै चुनौतीका वावजुद पनि कोईराला महोदय नयाँ संबिधान निर्माण गर्न संबिधानसभाको सहयोगीसिद्ध हुन सकुन भन्ने कामना छ ।

थप समाचार 

वगलेक गाउँ बिकास समितिमा सञ्चालन भईरहेको योजनाहरुको सार्वजनिक परीक्षणको अभ्यास हुन थालेको छ ।
बिधि पु¥याउनका लागि कागजी सार्वजनिक परीक्षण हुने गरेको वर्तमान अवस्थामा यस गाबिसमा सञ्चालन भईरहेको आयोजनाहरुको भने बिधिवत् रुपमै सार्वजनिक परीक्षण गर्ने अभ्यास भईरहेको गाबिस सचिव भीमवहादुर धामीले जानकारी  दिए । स्थानीयवासी टिका नेपाली भन्छन “गाबिसमा सञ्चालनमा रहेका योजनाहरुको सार्वजनिक परीक्षण बिधिवत् रुपमै गर्ने प्रयास भईरहेको छ ।
केएर नेपाल र नेपाल रेडक्रस सोसाईटी डोटी शाखाको साझेदारीमा सञ्चालन भईरहेको समुदाय सहयोग कार्यक्रमको पहलमा गत वर्ष यस गाबिसमा सार्वजनिक परीक्षण सम्वन्धि अभिमुखीकरण कार्यक्रम आयोजना गरिएको थियो । उक्त अभिमुखीकरणवाट आफुहरुलाई सार्वजनिक परीक्षणका वारेमा स्पष्ट पारेको स्थानीय भीमवहादुर साउँद वताउँछन । साउँद भन्छन ‘केएर नेपालले सञ्चालन गरेका आयोजनाहरुमा त नियमित रुपमा दुई देखि चार पटकसम्म पनि सार्वजनिक परीक्षण गरियो तर गाबिसवाट सञ्चालन भएका सवै योजनाहरुमा त्यो लागु हुन सकेको छैन ।’
गाबिस अनुदान बढी जसो बिद्यालयहरुमा बितरण हुने भएका कारण पनि नयाँ आयोजना नवन्ने गरेको वताउँदै स्थानीय सुनिता ठगुन्नाले भनिन् ‘परियोजनानै नवन्ने भएपछि के को सार्वजनिक परीक्षण !’
रेडक्रसले सञ्चालन गरेको परियोजना अन्तरगत गत वर्ष गाबिसका सरोकारवालाहरुको सहभागितामा प्रत्येक योजनामा दुई देखि चार पटकसम्म सार्वजनिक परीक्षण गर्ने, यस गाबिसमा गैससहरुले निर्माण गर्ने योजनाहरुको सम्झौता एकप्रति गाबिसलाई बुझाउने, आयोजनामा जनलेखा अभिलेख वोर्ड स्थापना गर्ने लगायतमा प्रतिवद्धता गरिएका थिए । सो अनुसार गाबिसमा निर्माण भईरहेको आयोजनाहरुको जनलेखा वोर्ड राखिएको देखिन्छ ।

कलावतीलाई उपचारका लागि काठमाण्डौं लगिने

घरेलु हिंसावाट पिडित भई मानसिक सन्तुलन गुमाएकी कलावती थापा अधिकारीलाई उपचारका लागि काठमाण्डौं लगिने भएको छ ।
गिरिचौका गाबिस–७ सिल्ला घर भएकी अन्दाजी ४२ वर्षीया महिला कलावती थापा अधिकारी घर परिवारले पिडा दिएपछि एक वर्षयता छपाली गाबिस–८ कुसिनामा माईतीघरमा वस्दै आएकी थिईन । माईतिघरमा वस्दावस्दै उनको मानसिक सन्ुतलन बिग्रिएपछि उनी करीव दुई साता अघि देखि माईतिघर नजिकै फुसको छाप्रोमा वस्दै आएकी थिईन । कलावतीसंगै     रहेकी उनकी तीन वर्षीया छोरी पायल्सको रोगी छन ।
आमा मानसिक बिरामी र छोरी पायल्सको रोगी भएको खवर आएपछि डोटी डौड प्रहरी चौकीका ईन्चार्ज सहायक प्रहरी निरीक्षक यदु देउवाको नेतृत्वमा गएको प्रहरी टोलीले वल्र्ड भिजन अन्तराष्ट्रिय नेपालको यातायात सहयोगवाट उनीहरुलाई गत मंगलवार जिल्ला सदरमुकाम सिलगढी पु¥याएको थियो । जिल्ला अस्पताल डोटीमा चेकजाँचपछि आमाको मानसिक अवस्था ठिक नभएको र छोरीलाई पायल्सका साथसाथै कुपोषण पनि रहेको  चिकित्सक डा. सिर्जना गौचनले जानकारी दिईन । हाल महिला तथा वालवालिका कार्यालयको सहयोगमा सञ्चालनमा रहेको अल्पकालीन सुरक्षित महिला सेवा केन्द्रमा राखिएकी कलावतीले आफुले पनि औषधी सेवन नगरिरहेको र छोरीलाई पनि औषधी उपचार गर्न नदिईरहेको डा. गौचनले जानकारी गराईन ।
आमा र छोरी दुवैको यहाँ उपचार हुन नसक्ने डा. गौचनले जानकारी गराएपछि शनिवार वसेको डोटीका प्रमुख जिल्ला अधिकरी दीपक काफ्ले सहित सरोकारवालाहरुको बैठकले आर्थिक संकलन गरी पिडितलाई उपचारका लागि काठमाण्डौं पठाउने निर्णय गरेको हो ।
करीव चार वर्ष पहिले  गिरिचौका गाबिस–७ का रघु अधिकारीसंग बिवाह गरी भारत गएकी कलावतीलाई उनका श्रीमानले एक वर्ष पहिले छोरी सहित घर पु¥याएर आफु फेरी भारत गएका थिए । घरका अन्य सदस्यहरुले दुःख दिन थालेपछि उनी माईत गई वस्दै आएकी थिईन । “माईतमा पनि उनी अलि वढी वोल्ने, अनौठो व्यवहार देखाउने गर्न थालिन, त्यसैले हामीले उनलाई छुट्टै छाप्रो वनाएर राखेका थियौं” कलावतीका दाई जंगवहादुर थापाले भने “बिरामी भएको भन्ने हामीलाई थाह भएन ।”
शनिवार भएको सरोकार–वालाहरुबीचको छलफलमा आमालाई काठमाण्डौं शिक्षण अस्पताल र छोरीलाई कान्ति वाल अस्पताल पठाउने निर्णय भएको छ । सो का लागि आवश्यक सहयोग गर्न जिल्लाका सरकारी तथा गैर सरकारी संस्थाहरुलाई आग्रह गर्ने बैठकले निर्णय गरेको जिल्ला प्रहरी कार्यालय डोटीमा  रहेको महिला तथा वालवालिका सेवा केन्द्रका अध्यक्ष लवदेव भट्टले जानकारी दिए । धेरै संघसंस्थाहरुसंग आग्रह गरिएको भएपनि थोरै सहयोग संकलन हुने देखिएकोले थप सहयोगका लागि काठमाण्डौंमा पहल गर्नु पर्ने भट्टले वताए । आर्थिक अभावकै कारण उनलाई शनिवारसम्म अन्यत्र रिफर गर्न नसकिएको भट्टको भनाई छ ।
पिडित कलावतीका परिवारका सदस्यहरु हालसम्म पनि सम्पर्कमा आउन सकेका छैनन् । उनका श्रीमान रघु अधिकारी भारतमा रहेको भनिएपनि मानसिक सन्तुलन बिग्रिएकै कारण कलावतीले भारतको कुन सहरमा छन भन्ने पनि वताउन सकेकी छैनन् । परिवारका अन्य सदस्यहरुलाई सम्पर्कमा ल्याउने प्रयास भईरहेको डोटीका प्रहरी उपरीक्षक भोजजंग शाहले    जानकारी दिए ।
डोटीमा थुप्रै सरकारी तथा गैर सरकारी संस्थाहरुले महिला र वालवालिकाको सहयोगका लागि भन्दै ठुलो धनराशी खर्च गर्ने गरेका  छन । महिला र वालवालिकाको क्षेत्रमा काम गर्ने सरकारको आधिकारिक निकायका रुपमा काम गर्ने महिला तथा वालवालिका कार्यालय डोटीले महिला र वालवालिका सम्वन्धि थुप्रै परियोजना सञ्चालन गरेको भएपनि ति महिलाको उपचारका लागि भने कुनै आशलाग्दो काम गर्न सकेको छैन ।
घरेलु हिंसाकै कारण मानसिक सन्तुलन गुमाउन पुगेकी ति महिला र उनीसंगै पायल्स र कुषोषणले ग्रस्त तीन वर्षीया छोरीको वेलैमा उपचार भएन भने आमाछोरी दुवैको ज्यान जोखिम हुने डोटी अस्पतालका चिकित्सक डा. गौचन वताउँछिन ।  

जिशिअ एक्लै जिल्ला शिक्षा समिति      

जिल्ला शिक्षा कार्यालय बाजुरामा विगत डेढ बर्ष देखि जिल्ला शिक्षा समिति नहुँदा शिक्षाका क्षेत्रमा विभिन्न दुरगामी निर्णय नभएको पाइएको छ ।
विभिन्न शैक्षिक निर्णय गर्न, नीति निर्देशन कार्यान्वयन गर्न र शिक्षाका क्षेत्रमा अन्य काम गर्न समस्या भैरहेको निमित्त जिल्ला शिक्षा अधिकारी दिलवहादुर भण्डारीले बताए । शिक्षा नियमावली अनुसार पुरानो समितिको म्याद २०६८ कार्तिकमा सकिएको छ । प्रत्यक दुई वर्षमा नयां समिति गठन हुनुपर्नेमा हालसम्म समिति गठन गरिएको छैन । जिशिअ गोविन्द पोखरेलले आफ्नै तजविजमा जिल्ला शिक्षा समिति चलाईरहका छन्, त्यसले जिल्लाको शैक्षिक गतिविधीमा सहज होईन झन असहज वातावरण उत्पन्न भएको रतन उच्च मावि कैलाशमाण्डौंका  प्राचार्य रतन अयडीले वताए ।
राजनीतिक खिचातानीका  कारण शिक्षा क्षेत्रको महत्वपूर्ण समिति जिल्ला शिक्षा समितिनै गठन नहँुदा अहिले समय सकिएका चार जना सदस्यले गरेको निर्णयले जिल्ला भरिका शैक्षिक संस्थामा निर्णय लादिएको छ । नयाँ समिति चयनका लागि विद्यालय ब्यवस्थापन समितिबाट कस्लाई समितिमा ल्याउने भन्ने विषयमा भएको विवादले समितिनै पुर्नगठन नभएको हो ।
पहिले शिक्षक युनियनको गठन हुन नसकेको अवस्थामा युनियनको प्रतिनिधिको विषयमा अड्किएको शिक्षा समिति पुरानै युनियनलाई कायम गरिसकेपछि विद्यालय ब्यवस्थापन समितिबाट कस्लाई ल्याउने भन्नेमा फेरी विवाद भएको छ । शिक्षा नियमावली अनुसार जिल्ला शिक्षा समितिमा  जिविस सभापति (हाल स्थानीय विकास अभिकारी) अध्यक्ष रहने ब्यवस्था छ भने प्रमुख जिल्ला अधिकारी, प्राथमिक विद्यालयवाट एक जना, निम्न माद्यामिक विद्यालयवाट एक जना, माविवाट एक जना, उमाविवाट एक जना, शिक्षाविद्वाट एक जना, सामुदायिक र संस्थागत विद्यालयका विद्यालय ब्यवस्थापन समितिवाट एक÷एक जना, शिक्षक युनियनवाट एक जना र जिल्ला शिक्षा अधिकारी सदस्य सचिव रहने गरी १२ सदस्यीय समिति रहने प्राब्धान छ ।
हालसम्म जिल्ला शिक्षा समिति गठन नहुदा कामचलाउ समितिले गरेको निर्णय कार्यान्वयन गर्न वाध्य पारिएको छ । त्यो पनि जिशिअ गोविन्द पोखरेलको तजविजमा कामचलाउ समिति बनेकोे छ जिशिअल पोखरेलले पहुंचको आधारमा समितिले गर्ने काम एलौटी गरेको अरोप शिक्षकहरुको छ ।
राजनीनितक भागबण्डाका कारण जिल्लाका विकट र पछाडी पारिएका क्षेत्रको वास्तविक समस्या र योजना नवन्ने गरेको निमित्ति जिल्ला शिक्षा अधिकारी भण्डारीको भनाई छ ।

को हुन प्रधानमन्त्री कोईराला ?

नेपाली कांग्रेस पार्टीभित्र सधैं शक्तिशाली देखिने १९९६ साल साउन २८ गते विराटनगरमा जन्मिएका हुन । पिता बोधप्रसादको जागिर यात्राका क्रममा पितासंगै गई बिभिन्न स्थानमा अध्ययन गरेका कोइरालाले बिद्यार्थी राजनीति     बीरगञ्जको ठाकुराम स्कुलबाट गरेका  थिए । उनले २००७ सालदेखि नै राजनीतिक जीवन सुरु गरेका भएपनि बिक्रम् सम्वत २०१२ सालमा नेपाली कांग्रेसको आधिकारिक सदस्यता लिएका थिए ।
कांग्रेसभित्रका शक्तिशाली नेताका रुपमा परिचित भएपनि उनले सरकारमा भने कहिल्यै रुची नदेखाएको उनका सहकर्मीहरु वताउँछन । कोइरालाले प्रजातन्त्रको आन्दोलनका क्रममा ६ वर्ष जेल र २० वर्ष प्रवासमा बिताएका छन ।
सहमति, सहकार्य र एकतालाई शिरोधार्य गर्ने राजनीनिज्ञ कोइराला ०४६ को जनआन्दोलनपछि  ०४८ र ०५६ मा बाँके क्षेत्र २ बाट सांसदमा विजयी भएका थिए । उनी सत्ता र शक्तिलाई छाडेर पार्टी संगठनमा बस्न रुचाए । ०४६ मा प्रजातन्त्र पुनःस्थापनापछिको अन्तरिम सरकारमा परराष्ट्रमन्त्री र त्यसपछि पनि पटक–पटक उपप्रधानमन्त्री बन्न गरिएको आग्रह अस्वीकार गरेका थिए । २०३५ सालदेखि कांग्रेस केन्द्रीय सदस्य रहेका कोइराला पार्टीको महामन्त्री, उपसभापति समेत       रहिसकेका छन । कांग्रेस पूर्वसभापति तथा पूर्व प्रधानमन्त्री स्वर्गीय गिरिजाप्रसाद कोइरालाको कार्यकालमै लामो समय उनी कार्यवाहक सभापति बनेका थिए ।
समकालीन नेताहरूमध्ये कोइरालाको जीवनशैली निकै सादा मानिन्छ । कोइरालाले आफ्नो नेतृत्वमा पार्टीभित्र मूल्यमान्यताको संस्कार सुरु गर्ने, सामूहिक निर्णय प्रक्रिया अनुसार पार्टी सञ्चालन गर्ने, मूल्यांकन र अनुशासन पद्धति विकास गर्ने बताउँदै आएका छन ।
कांग्रेसको केन्द्रीय सदस्य, विदेश विभाग प्रमुख, महामन्त्री, उपसभापति, कार्यवाहक सभापति हुँदै उनी कांग्रेसको ५ औं निर्वाचित सभापति बनेका थिए । २०५८ सालमा भएको कांग्रेस संसदीय दलको निर्वाचनमा अर्का नेता शेरबहादुर देउवासँग पराजित भएका थिए । अविवाहित कोइराला हाल पूर्व प्रधानमन्त्री गिरिजाप्रसाद कोइराला बस्ने गरेको महाराजगञ्जस्थित निवासमा बस्दै आएका छन ।

के कारवाही होला सदस्य–सचिवलाई !

“मलाई राष्ट्रिय दलित आयोगको फोन नं. उपलव्ध गराई दिनुहोस न, म फोन गरेर सदस्य–सचिवलाई तुरुन्त कारवाही गर्नु पर्ने माग राख्दछु ।”
डोटी दिपालय सिलगढी नगरपालिका–४ का रबिन्द्र टेलरले बिम्ब साप्ताहिकको कार्यालयमा आई राष्ट्रिय दलित आयोगको फोन सम्पर्क माग्दै भने ‘दलितहरुको उत्थान गर्ने भन्दै गठन गरिएको आयोगमा त यस्ता खालका मान्छेहरु छन भने अनि के को बिकास हुन्छ ?’ दलित शव्दप्रतिनै सार्वजनिक रुपमै असहमति जनाउँदै आएका टेलरले दलित शव्द भजाएर खानका लागि आयोग वनाएको समेत वताए ।
गत बुधवार राष्ट्रिय दलित आयोगले डोटी जिल्ला सदर–मुकाममा आयोजना गरेको एक कार्यक्रममा आयोगका सदस्य सचिव भुवन वहादुर सुनारले अनियमितता गरेको समाचारहरु प्रकासन एवं प्रसारण भएपछि दलित अगुवाहरु आक्रोसित भएका छन । सदस्य सचिव सुनारले कार्यक्रममा योजना गरिएको भन्दा बढी मान्छे सहभागि भएको भन्दै दुई सय रुपैयाँमा हस्ताक्षर      गराएर एक सय रुपैयाँ मात्र  बितरण गरेका थिए । दलित अगुवा रविन्द्र भन्छन ‘किन योजना गरिएका भन्दा बढी मान्छे वोलाईयो त ?’ उनले कसको कमजोरीका कारण समस्या भएको हो सो वारेमा पनि खोजी हुनु पर्ने वताए । ‘दलित वर्गको बिकास गर्ने भनेर उल्टो हाम्रै नाममा खुल्याम भ्रष्टाचार गर्नु कति नैतिकता हो ?’ रविन्द्रको प्रश्न थियो । उनले आफु राष्ट्रिय दलित आयोगमा फोन गरी सुनारलाई कारवाही गर्न माग गर्ने वताए ।
यस्तै बिचार र आक्रोस व्यक्त गर्छन अर्का दलित अगुवा खगेन्द्र नेपाली । खगेन्द्र भन्छन ‘सोझासाझा दलितहरुलाई वचेर खाने टाठावाठा दलितहरुकै कारण हाम्रो प्रगति हुन सकेन । सुनार जस्ता व्यक्तिहरुलाई तत्काल कारवाही गर्नु पर्ने माग राख्दै खगेन्द्र भन्छन ‘तर कारवाही को ले गर्ने ?’
आयोगका बितरण गरेको सहभागिहरुको भत्तामा सदस्य सचिव स्वयंलेनै सहभागिहरुलाई दुई सयमा हस्ताक्षर गराई एक सय मात्र बुझाएका थिए । त्यतिमात्र होईन सदस्य सचिव सुनारले सहभागिहरुको हस्ताक्षर आफै गरिदिने भन्दै उनीहरुलाई भत्ता दिँदै पठाएका थिए । कति सहभागिहरु ले अर्कैको नाममा समेत हस्ताक्षर गरेका थिए ।

वगलेकमा महिला सुरक्षा केन्द्र

गाबिस भवनसंगै जोडिएको चिटिक्क परेको भवन । छाना वझाङवाट ल्याईएको स्लेटले छाईएको छ । तीन कोठा र एक हल भएको भवनमा एकतिर सहकारी पसल चलाउने व्यवस्था गरिएको छ । हलमा महिला समूहहरुका वैठक वस्ने व्यवस्था गरिएको छ । एक कोठामा महिलाहरुको आवासका लागि सुरक्षित व्यवस्था गरिएको छ ।
तीन शौचालय, तीन स्नानकक्ष, तीन पानीका धारा । सार्य उर्जा पद्धतिको प्रयोगवाट तातो पानी र चिसो पानीको समेत व्यवस्था गरिएको छ ।
वगलेक गाबिसमा गाबिस कार्यालयको भवनसंगै सेवक नेपाल र गाउँ बिकास समिति वगलेकको सहयोगमा स्थानीयवासीहरुले महिला सुरक्षा केन्द्रको भवन निर्माण गरेका छन । निर्माणपछि गाबिसलाई हस्तान्तरण भईसकेको उक्त भवन औपचारिक रुपमा उद्घाटन हुन नसक्दा प्रयोगमा भने आउने सकेको छैन । सेवक नेपालको पहलमा उक्त भवन निर्माण गरिएको वगलेकका स्थानीयवासी धनवहादुर ओली वताउछन । उक्त भवनमा २९ लाख ५६ हजार लगानी  भएको ओलीको भनाई छ ।
परियोजनाको २४ लाख, स्थानीयवासीको पाँच लाख र वगलेक गाउँ बिकास समितिको ५७ हजार लगानी भएको गाबिस सचिव भीमहादुर धामीले वताए ।
महिलाहरु सुत्केरी भएका वेला र महिनावारी भएका वेला घरमा सुरक्षित तरिकाले नुहाउने धुने, बस्ने वातावरण नहुने हुनाले महिलाहरुको सुरक्षाका लागि उक्त भवन निर्माण गरिएको सवेक नेपाल डोटीका संयोजक मुकुन्द राना वताउँछन ।
रानाले केही दिनभित्रै उक्त भवनको बिधिवत् रुपमा उद्घाटन भएपछि प्रयोगमा आउने जानकारी दिए । भवनको संरक्षणका लागि स्थानीय महिलाहरुको समूह निर्माण गरेको वताउँदै रानाले भवनले यस क्षेत्रका महिलाहरुलाई सुबिधा हुने बिश्वास व्यक्त गरे । लुगा धुँदा र नुहाउँदा खेर गएको पानी संकलन गर्न छुट्टै पोखरी निर्माण गरिएको छ । खेर गएको पानी संकलन गरी तरकारी खेतीमा प्रयोग गर्ने उद्देश्यका साथ उक्त पोखरी निर्माण गरिएको संयोजक रानाको भनाई छ । रानाले समग्रमा भन्दा यो भवन बहुउद्देश्यीय भवन भएको वताए ।
यद्यपी भवन निर्माणका क्रममा गाबिसवासी सवैलाई जानकारी नै नगराएको भन्दै आलोचना गर्नेहरु पनि रहेका छन । वगलेक गाबिस–२ कि सुनिता ठकुन्ना भन्छिन ‘भवन निर्माणका क्रममा गाबिसका सवै वडाहरुको प्रतिनिधित्व गराईएन, ४ र ५ वडाका मान्छेलाई मात्र समावेश गरेर समूह गठन गरिएको छ, के प्रयोजनका लागि भवन वनेको हो भन्ने पनि हामीलाई थाह छैन ।’ यस्तै गुनासो वगलेक–७ की पदमादेवी साउँदको पनि रहेको छ ।
जे होस् भवन राम्रो निर्माण भएको छ । थुप्रै लगानी भएको छ । यसको सदुपयोगका लागि सरोकारवाला सवैले ध्यान दिनु जरुरी छ । अन्यथा आजसम्म डोटी जिल्लाका बिभिन्न स्थानमा निर्माण भएका सामुदायिक भवनको दुरदशाँ भन्दा यस भवनको पनि फरक हविगत हुनेछैन । समयमै ध्यान दिनु जरुरी छ ।

छोटकरी समाचार 

सिलगढी गाबिस

दिपालय सिलगढी नगरपालिका भएको झण्डै ३० वर्ष पुगिसक्दा पनि राष्ट्रिय योजना आयोगले सिलगढीलाई गाबिसकै रुपमा सम्वोदन गर्ने गरेको छ ।
आयोगको “चालु आर्थिक वर्ष २०७०÷०७१ मा सञ्चालन गरिने बिकास कार्यक्रम र बिनियोजित रकम” भन्ने पुस्तिकामा सिलगढीलाई पटक–पटक सिलगढी गाबिस भनेर सम्वोदन गरिएको छ । कतै दिपालय सिलगढी नगरपालिका भनिएको छ भने कतै सिलगढी गाबिस । उक्त पुस्तिकामा जिल्ला अधिकांस गाबिसको नाम समेत फेरिएको छ । छतिवन गाबिसलाई बुडर गाबिस भनिएको छ भने मुडेगाउँ गाबिसलाई भुँडेगाउँ गाबिस भनिएको छ ।
तिजाली गाबिसलाई जातिली गाबिस, जिजोडामाण्डौंलाई कतै जिजमाणौं र कतै जिलोटामाण्डौं नाम दिईएको छ ।
कतिपय योजनाहरुको नाम मात्र उल्लेख गरिएको छ तर त्यसको स्थान कहाँ हो भन्ने वारेमा खुलाईएको छैन ।
आयोगले चालु आवमा यस जिल्लामा निर्माण गर्ने योजनाहरुमा सवैभन्दा वढी सडक यातायातका योजनाहरु रहेका छन । जसमा शहरी सडक पाँचवटा, सडक पुल निर्माण चार वटा र आर्थिक केन्द्र जोड्ने सडक भनेर २४ वटा सडक योजनाहरु राखिएको छ । २४ वटै सडक योजनाहरुमा ६ लाखका दरले रकम बिनियोजित गरिएको सो पुस्तिकाले देखाएको छ । थप चारवटा पुल निर्माणका लागि भने योजना अनुसार फरक फरक गरी जम्मा ३७ लाख रकम बिनियोजित गरिएको पुस्तिकाले देखाएको छ ।

खेल समाचार 

खेल हार्दा बिवाद बढ्यो

मनाङ–मस्र्याङ्दीविरुद्ध थ्री–स्टारको खेल हेर्न झन्डै १२ हजार दर्शक दशरथ  रंगशाला पुगेका थिए । तर, उनीहरूले बेस्ट टिम विरुद्ध ड्रिम टिमको वास्तविक स्तर अनुभव गर्न पाएनन । साँच्चै भन्ने हो भने मनाङ–विरुद्ध थ्री–स्टारको खेल  रोमाञ्चक थिएन । स्तर अनुसार खेलाडीको प्रदर्शन साह्रै फितलो थियो । तर, उपाधि होड रोमाञ्चक बनाउने नतिजाले खस्किएको फुटबल स्तरबारे बहस गर्ने स्थान लिइदियो । त्यसैले खस्किएको लिगभन्दा अंकको हिसाबमै धेरैको ध्यान खिचिएको छ ।
हुन त ७९ वर्ष पुरानो क्लब एनआरटीले १ वर्ष फुटबल नखेल्ने वैशाखमा घोषणा गरेको नकारात्मक खबरसँगै घरेलु फुटबलको नयाँ सिजन सुरु भएको थियो । एक अर्ब रुपैयाँ भन्दा धेरैको सम्पत्ति भएको एनआरटीले फुटबल छाड्नुको मुख्य दोष एन्फा (अखिल नेपाल फुटबल संघ) नेतृत्वलाई लगायो । एन्फा अध्यक्ष गणेश थापाले प्रतिबद्धता गरेर पनि क्षतिपूर्ति नदिएकाले ऋण तिर्न फुटबलबाट अलग्गिने निर्णय गरेको उसले जनायो । उसको आरोप र लिगमा हैसियतबारे एन्फा अहिलेसम्मै आँखा चिम्लेरै बसिरहेको छ ।
नेपाली फुटबलमा गौरवशाली इतिहास बोकेको ८१ वर्ष जेठो क्लब आरसीटी लिग सुरु हुनु एक साताअघिसम्म पनि खेल्ने र नखेल्ने दोधारमा थियो । एनसेल कप नखेले पनि आरसीटी फुटबलप्रेमीको चर्को दबाबमा लिग खेल्न बाध्य भयो । तर, त्यो बेलासम्म तयारीका लागि ढिलाई भइसकेको थियो । अन्ततः आफ्नै कमजोरीले ए डिभिजनमा उसको हैसियत समाप्त पा¥यो ।
आर्थिक समस्या देखाएर आरसीटीले आफ्नो कमजोरी लुकाउन खोजेको छ । तर, आरसीटी ठूला–साना प्रयोजनबाट ५० लाख रुपैयाँ जुटाउन नसक्ने हैसियत नभएको क्लब होइन । आरसीटीभित्र एन्फा नेतृत्व नजिक र टाढा हुनेबीच गुटबन्दी छ । यी दुई गुटमा पानी बाराबारको स्थिति छ । लिगको ६ उपाधि र ‘ए’ डिभिजनको अनवरत यात्रामा त्यही गुटबन्दीको सिकार बन्यो, आरसीटी । अर्थात आरसीटीलाई फोहोरी खेलले सिध्यायो ।
‘ए’ डिभिजनमै टिक्ने निधो भएपछि जावलाखेलका एक पूर्वपदाधिकारीको फेसबुक स्टाटसमा लेखिएको थियो, ‘रेलिगेसनबाट बच्दा पनि बधाई खानुपर्ने कस्तो दिन आएछ !’  कुनै बेला नरशमशेरले नेतृत्व गरेको क्षेत्रको जावलाखेल इतिहास र हैसियतअनुसार उपाधिका लागि खेल्नुपर्ने हो । तर, लगातार ए डिभिजनमै अडिन मात्र चाहिरहेको छ । मुहार छोप्न मुकुन्डो नलाएर मास्क लगाए सरहको उसको हैसियत कसैको इशारा र आन्तरिक गुटबन्दीमै अभिप्रेरित छ । यस्तै हो भने अब बस्ने काम छैन प्रशिक्षक किशोर केसीले भने । थ्री–स्टारले मनाङलाई हराएर लिग त रोमाञ्चक बनायो । खेल रोमाञ्चक बनाउने ती खेलाडीहरूले नियमित तलब नै पाइरहेका छैनन् । त्यसैले मैदानमा ओर्लेर दर्शक रुझाउने उनीहरूको दैनिकी कति पीडादायी छ भन्ने पैसा नपाएका खेलाडी बाहेक अरूलाई अनुमान गर्न पनि गाह्रो पर्छ । थ्री–स्टार मात्र होइन, अरू थुप्रै क्लबको हालत पनि उस्तै छ । ‘फुटबल मार्केटिङ’ को ज्ञान नहुँदा वा भएर पनि बेवास्ता गर्दा क्लबहरू आर्थिक संकटमा परेका हुन ।
ब्वाइज युनियनका प्रशिक्षक विजय महर्जनले भने ‘सबथोक पैसा रहेछ ।’ त्यसैले होला नियमित तलब दिइरहेको मछिन्द्रको फेसबुक स्टाटसले फुटबल जगतमा ठूलै चर्चा पायो । मनाङका खेलाडी हरेक प्रतियोगितामा उपाधि जित्नै पर्ने दबाबमा हुन्छन् । त्यसमा मुख्य ऊर्जा नै नियमित तलब भएको खेलाडी बताउँछन् । तलबको आस, हाईफाई लाइफ–स्टाइलले खेलाडीले मिहिनेत गर्न पनि छाडेका छन् । मैदानमा त्यसको प्रतिबिम्बका रूपमा अफ्रिकी खेलाडीको निर्णायक प्रदर्शन बनेको छ ।
खस्कँदो खेल र प्रतिकूल नतिजा सँगसँगै रेफ्री विवादमा तानिएका छन । आफ्नो टिमले जितिन्जेल रेफ्रीमा ‘नो कमेन्ट’ र असफलतासँगै ‘रेफ्रीले हरायो’ भन्ने प्रशिक्षकको सूची लामै छ । सुरुमा रेफ्रीको निर्णयविरुद्ध आक्रोशित फ्रेन्ड्सका प्रशिक्षक मेघराज केसीले भने, ‘फुटबलमा रेफ्री पार्टटाइम काम गर्छन । उसको पेसा अर्कैतिर हुन्छ । यस्तोमा राम्रो रेफ्री खोज्नु मूर्खता हो ।’ वास्तवमा ह्विसिल फुकेकै कमाईमा जीवन जिउने आधार भयो भने मात्र स्तरीय रेफ्री आस गर्नुपर्छ ।
क्लबले फुटबल छाड्नु, ठूलो टिम बनाउन नचाहनु, खेलाडीले नियमित तलब नपाउनु र क्लबहरूमा दक्ष जनशक्तिको अभाव हुनुमा व्यवस्थापकीय कमजोरी हो । त्यो समस्या निराकरण गर्ने दायित्व एन्फाको हो । तर, एन्फाले यही मुख्य दायित्व बोध गरेको छैन । त्यसैले त मैदानको निर्णयलाई लिएर फ्रेन्ड्स अदालत नै पुग्यो । एन्फाका ‘स्वयंसेवक’ पदाधिकारीले दक्षिण एसियामा भुटान र अफगानिस्तानपछिको सबैभन्दा छोटो ३९ दिने लिग सञ्चालन गरिरहेका छन । जबसम्म एन्फा आफैं संस्थागत संरचनाको व्यवस्थित रूपमा जाँदैन, तबसम्म नेपाली फुटबल व्यावसायिक हुने छैन ।          
ईकान्तिपुर अनलाईनवाट

चलचित्र समाचार 

अर्चना अव बङ्गाली चलचित्रमा

फिल्म “ढुवानी” को आईटम गीतमा आफ्नो जवानी छल्काएर रजतपटमा प्रवेश गरेकी अर्चना देलालले बङ्गाली फिल्म गर्दैछिन । जसको सोमबार औपचारिक रूपमा जानकारी गराईयो ।
‘सादा कालो आकाशेर क्यानभासे’ नामक बङ्गाली फिल्ममा अर्चनालाई मुख्य भूमिका दिइएको बङ्गाली निर्देशक तनविन रफिकले पत्रकार भेटघाट कार्यक्रममा जानकारी गराए । निर्देशक रफिकले अर्चना ‘ट्यालेन्ट्’ भएर फिल्मलाई लिएको बताए । यता हिरोईन बन्न लागेकी अर्चनाले आफू अडिसनबाट छनोट भएको बताउँदै बङ्गाली फिल्ममा अभिनय गर्न पाउँदा खुसी लागेको बताईन ।
अर्चनाको अनुहार फिल्मको कथासँग मिल्ने भएकाले पनि फिल्ममा अनुबन्धित गरिएको निर्देशक बताउँछन । नेपालीमा ‘मायाको परिचय्’ अर्थ बोक्ने यो फिल्मको ६० प्रतिशत सुटिङ नेपाल र बाँकी बङ्गलादेशमा गरिने बताईएको छ । नेपाल र बङ्गलादेशको सम्बन्ध सुमधुर बनाउन र दुई देशको कलासंकृति आदानप्रदान गर्न फिल्मले सहयोग गर्ने निर्देशकले बताए ।
अर्चना बाहेकका अन्य कलाकार बङ्गलादेशबाटनै हुने बताईएको छ । फिल्मको छायाँकन मार्च महिनाको पहिलो साताबाट शुरू गरिने भएको छ । बङ्गलादेशका विभिन्न टीभी सिरियल, विज्ञापन, भिडियो निर्देशन गर्दै आएका रफिकको यो पहिलो फिचर फिल्म हुनेछ । उनले यसपश्चात् ‘गुड इभिनिङ काठमाण्डु’ नामक फिल्म निर्देशन गर्ने समेत बताए ।
फिल्मलाई बंगलादेशको ‘क्लाउड ९’ र नेपालको ‘नेप्लिज स्टारडम इन्टरटेन्मेन्ट फिल्म्स’ ले मिलेर निर्माण गर्न लागेको   छ । यसअघि नेपाल र बङ्गलादेशको ज्वाईन भेन्चरमा ‘हामी एक हौं’ नामक नेपाली फिल्म निर्माण भएको थियो ।

मोक्ष हेर्न दर्शकहरुको सुझाव

व्यवसायिक पाटोलाई छोड्ने हो भने देशका पर्दामा प्रदर्शनरत फिल्म ‘मोक्ष’ले दर्शकको मन जितिरहेको छ । मेरुदण्ड पक्षघात भएका निर्देशक प्रविन श्रेष्ठकै वास्तविक जीवनसँग बढी मेल खाने फिल्म ‘मोक्ष’को व्यापार शुक्रबारको तुलनामा शनिबार उच्च भएको रिपोर्ट छ । निर्माता सुनिल मानन्धरले दाबी गरे जस्तो दुई दिनमा मोक्षको व्यापार एक करोडको भने हुन सकेन ।
वितरक समेत रहेका मानन्धरले माउथ पब्लिसिटी राम्रो भएकाले दर्शक बढ्ने विश्वास गरे । राम्रो प्रशंसा बटुल्न सफल ‘मोक्ष’ को ओभरसिज डिमान्ड उच्च छ । बिदेशमा रहेका दर्शकलाई ‘मोक्ष! गतिलो खुराक बन्न सक्छ । कोसिस क्षेत्री र बेनिशा हमालको मुख्य अभिनय रहेको मोक्ष हेरेर कस्ले कस्तो प्रतिक्रिया दिए ?
निर्देशक श्रेष्ठको उपचारमा संलग्न न्यूरोलोजिस्ट डा.बसन्त पन्त मोक्ष बारे भन्छन्( ‘यो फिल्मले मेरुदण्ड पक्षघाती भएका व्यक्तिप्रति नेपालीले हेर्ने दृष्टिकोणमा सकारात्मक प्रभाव पर्छ ।’ पछिल्लो समय बलिउड फिल्म क्षेत्रप्रति सोझिएका अभिनेता सुनिल थापा मोक्ष हेरेर भन्छन ‘यो अहिले र पछिसम्मकै उत्कृष्ट फिल्म हो यो ।’
कलाकार तथा निर्माता दिपकराज गिरी ‘मोक्ष’ अर्गानिक फिल्म रहेको प्रतिक्रिया दिन्छन । ‘छ एकान छ’ का नक्कली सलमान खान भन्छन ‘फिल्मले युवावर्गलाई आकर्षण गर्छ । यस्तो फिल्मलाई हरेक तहबाट प्रोमोट हुन जरुरी छ ।’ कलाकार विल्सन विक्रम राई थप्छन ‘फिल्म राम्रो बनेको छ । मन छोयो ।’
त्यस्तै ‘छ एकान छ’ का निर्माता मध्येका एक निर्मल शर्मा गैंडा भन्छन ‘फिल्मले मन छोयो । निर्देशकले उत्कृष्ट काम गरेका छन ।’ बौद्धिक वर्गदेखि सामान्य दर्शकले समेत फिल्मलाई मन पराएपछि निर्देशक प्रविन श्रेष्ठ यतिखेर मख्ख छन । दर्शकबाट वाही वाही पाएको ‘मोक्ष’ले समिक्षकको मन पनि छुन सफल भएको छ ।

लेख 

मुलुकलाई दुर्दिनबाट जोगाउन शान्ति र संविधान अपरिहार्य

शंकरदीप मडै (अधिबक्ता)
वर्तमान प्रतिस्पर्धी विश्वमा नेपाललाई जतिसक्यो छिटो शान्ति, समृद्धि र स्थीरताको बाटोमा अग्रसर गराउनु पर्ने अपरिहार्यता रहेको छ । शान्ति, समृद्धि र स्थीरता बिना न त प्राप्त राजनीतिक उपलब्धीहरुलाई सुदृढ तुल्याउन सकिन्छ न त आर्थिक उपलब्धिनै हासिल हुनसक्छ । हाम्रो मुलुक रहेको २४० बर्षसम्म राजतन्त्र, १०४ बर्षसम्म जहानीया राणा शासन र ३० बर्षसम्म पञ्चायती ब्यबस्थाका नामले  नेपाली जनताको सार्बभौमसत्ता र आधारभुत अधिकार उपयोग गर्न समेत बन्चित गरेर नेपाली जनतालाई रैती र दास बनाएर उनीहरुको आर्थिक, समाजिक तथा सांस्कृतिक रुपले तात्कालिन शासकहरुले शोषण गरेका थिए । त्यसैले नेपाली जनताले बेला बेलामा उल्लेखित शासकहरुको बिरुद्ध र  स्वतन्त्रताको निम्ति जनबिद्रोह र जनआन्दोलन गरेको गौरबशाली ईतिहास हाम्रा पुर्खाहरुले निर्माण गरेका छन् । ३० बर्षलामो नेपाली जनताको अधिकार हरण गरेर बसेको पञ्चायती ब्यबस्थाको अन्त्य जनआन्दोलन भाग १ (२०४६) ले गरेको हो ।  नेपालका बामपन्थी र प्रजातान्त्रिक शक्तिहरु मिलेर जनआन्दोलन भाग १ सफल बनाएका हुन् । तात्कालीन अबस्थामा बामपन्थी, प्रजातान्त्रिक शक्ति र राजाबिच त्रिपक्षीय सहमति गरेर नेपाल अधिराज्यको संबिधान २०४७ अनुसार बहुदलीय प्रजातान्त्रिक संबैधानिक  राजतन्त्र सहितको शासन प्रणाली कायम रहेको हो । राजतन्त्र सहितको बहुदलीय ब्यबस्था करीब डेढ दशकसम्म जेनतेन चलेको बास्तबिकता हामी माझ स्पष्टै छ । त्यस किसिमको संबैधानिक राजतन्त्र सहितको बहुदलीय ब्यबस्थाको बिरुद्धमा २०५२ साल फल्गुन १ देखि तात्कालीन नेकपा माओबादीले सशस्त्र बिद्रोहको उद्धघोष गरेर नेपालमा साम्यबादी ब्यबस्था स्थापना गर्ने नाम दिएर जंगल पसेको र करीब एक दशक लामो आन्तरिक सशस्त्र द्वन्द्व हाम्रो मुलुकमा चलिरहदा पनि त्यसले कुनै निकास ल्याउन सकेन भने उता नारायणहिटी राजदरवारमा रहेको राजा बिरेन्द्र शाहको मिति २०५८ साल जेष्ठ १८ गते रहस्यमय किसिमले पुरै बंशबिनास हुने गरी दरवार हत्याकाण्ड   गरिएको  थियो । तात्कालीन प्रधानमन्त्री स्व. गिरीजाप्रसाद कोईराला नारायणहिटी      राजदरवार हत्याकाण्डको घटनाको बिषयमा केही  दिनसम्म अनबिज्ञ रहेका थिए । त्यस नारायणहिटी हत्याकाण्डको बास्तबिकता ढाकछोप गर्नको लागि तात्कालीन सभामुख तारानाथ रानाभाटको संयोजकत्वमा तिन सदस्यीय छानबिन आयोगको गठन गरिएको थियो र सो छानबिन आयोगले नारायणहिटी दरवार हत्यकाण्डमा रहस्यमय किसिमले हत्या भएका युबराज दिपेन्द्रद्वारा घटाईएको भन्ने रानाभाट छानबिन आयोगले वास्तबिक हत्यारा बचाउनको लागि कपोलकल्पित प्रतिबेदन सार्बजनिक गरेको थियो । राजदरवार हत्याकाण्ड घटाउने र मुलुकको शासन सत्ताको बागडोर आफ्नो हातमा लिने र अनन्तकालसम्म मुलुकमा निरंकुश एकछत्र राजन्त्रको स्थापना गर्ने राजाको रुपमा चिनाउन चाहने पुर्बराजा ज्ञानेन्द्र शाहले पनि २०५९ बैशाख ८ ततत्कालीन प्रधानमन्त्री शेर बहादुर देउवाको सिफारिसमा बिघटन गरिएको थियो । पुर्बराजाले मध्येरातमा मुलुकको शासनसत्ता आफुले लिएको घोषणा गरेर नेकपा एमाले, नेपाली कांगे्रस समेतका राजनीतिक पार्टीहरुमाथी अघोषित प्रतिबन्द लगाईयो । बिभिन्न आरोपहरु लगाएर नेकपा एमाले र नेपाली कांगे्रसका केन्द्रीय स्तरका र जिल्ला स्तरका नेताहरुलाई स्थान हद गर्ने र गिरफ्तार गरेर राख्ने काम गरियो  । मुलुकमा एकातिर राजा ज्ञानेन्द्र शाहको तानाशाही शासन, अर्कोतर्फ तात्कालीन नेकपा माओबादीले जंगलबाट संचालन गरेको सशस्त्र युद्ध सञ्चालनको अबस्थामा मुलधारका सात राजनीतिक पार्टीहरु र सशस्त्र बिद्रोह गरिरहेको तात्कालीन नेकपा माओबादीबिच मिति २०६२ साल मंसिर ७ गते १२ बुँदे सहमति गरेर राजा ज्ञानेन्द्र शाहको निरंकुशतन्त्र समाप्तिको लागि २०६२÷२०६३ को ऐतिहासिक जनआन्दोलन भाग २ (२०६२ चैत्र २४ देखि २०६३ बैशाख ११ गते) का दिन  संसदको पुनःस्थापना गराएरै  छोडेको थियो । त्यस पुनःस्थापित संसदले सरकारको गठन गरेको थियो र सो सरकारले तात्कालीन नेकपा माओबादी पार्टीसंग बार्ता   गरेर शान्ति प्रक्रियामा ल्याउनको लागि नेपालको अन्तरीम संबिधान २०६३ माघ १ गतेदेखि लागुहुँने गरी जारी गरेको र संसद र सरकार दुबै ठाउमा नेकपा माओबादी पार्टीको सहभागिता गराएको थियो । त्यसरी गठन भएको नेकपा एमाले, नेपाली कांग्रेस र तात्कालीन नेकपा माआबादी पार्टी सहितको सरकारले नेपालको प्रथम संबिधान सभाको निर्बाचन मिति २०६४÷१२÷२८ गतेका दिन सामानुपातिक ३३५ जना र प्रत्यक्ष तर्फ २४० जना र बिभन्न क्षेत्रका बिषयबिज्ञ २६ जना  सरकारद्वारा मनोनित गरी ६०१ सदस्यीय संबिधानसभाको गठन भएको थियो । सो संबिधानसभाको पहिलो बैठक  शुभारम्भ मिति २०६५÷२÷१५ गते गरिएको थियो । सो संबिभानसभाको प्रथम बैठकले नेपालमा २४० बर्षसम्म नेपाली जनतामाथी शासन चलाउदै आएको राजतन्त्रको बिधिबत उन्मुलन गरेको बिषय कार्यान्वयन गरिएको थियो । नेपाल धर्म निरपेक्ष राज्य पनि घोषणा गरिएको कुरा पनि कार्यान्वयन गरिएको थियो । नेपालको अन्तरीम संबिधानले  नेपालमा भएको प्रथम संबिधानसभाको कर्यकाल २ बर्षको निर्धारण गरिएको थियो । यदी बिशिष्ट परिस्थिति सृजना भएमा मात्र सो संबिधानसभाको कार्यकाल ६ महिनासम्म बढाउन सकिने संबैधानिक प्राबधान रहेको थियो । तर सो प्रथम सबिधानसभाको कार्यकाल संबिधानसभाले आफै पटक पटक संसोधन गरेर ४ बर्षसम्म लम्ब्याएर पनि संबिधान निर्माणको कार्य सम्पादन नै नगरी डा. बाबराम भट्टराई सरकारद्वारा बिघटन    गरिएको थियो  । नेपाल संघीय स्वरुपमा जाने कुराको प्रत्याभुति गरेको बिषयमा प्रमुख तिन दल नेकपा एमाले, नेपाली काग्रेस र एनेकपा माओबादीबिचमा संघीयताको बिषयमा आ–आफ्ना अडानमा रहदा संबिधानसभाको बिघटन गर्न पर्ने परिस्थिति सृजना भएको थियो । लामो समयसम्म प्रमुख तिन दल र मधेशी दलहरु बिचमा संघीयताको बिषयमा मतऐक्यता नभएको कारणले संबिधाननै निर्माण नगरेर संबिधानसभाको बिघटन भएको तितो सत्य हाम्रो सामु ताजै छ । नेपालको अन्तरीम संबिधान २०६३ ले दोश्रो संबिधानसभाको कुनै परिकल्पना समेत नगरेको कुरा दोश्रो संबिधानसभाको निर्बाचन पनि मिति २०७०÷८÷४ गते पुनः ६०१ सदस्यीय संबिधानसभाको हुँने भएको छ । यही मिति २०७०÷१०÷८ गते दोश्रो संबिधानसभाको प्रथम बैठक शुभारम्भ गरिएको छ ।
दोश्रो संबिधानसभाको प्रथम बैठक उल्लेखित तिथि मितिमा शुभारम्भ भएको छ । आजसम्म मुख्य बिषयमा प्रमुख राजनीतिक पार्टीहरुको बिचमा सहमति कायम हुन सकेको छैन । त्यसैगरी राष्टूपतिको निर्बाचनको कुरा पनि टुङ्गाउन सकेका छैनन् । नेपालमा बिगत १० बर्षसम्म भएको आन्तरिक सशस्त्र द्वन्द्वको क्रममा द्वन्द्वरत दुबै पक्षबाट भएको मानबता बिरोधी अपराधका घटनाहरुमा भएको सत्र हजार भन्दा बढी  नेपाली जनताले आफ्नो ज्यान गुमाएका छन भने सत्र हजार ज्यान गुमाउने नेपाली जनताको परिवारका सदस्यहरुले आफ्नो परिवारको सदस्यको ज्यान गुमाउदा भोग्नु परेको पिडाले बिचल्लिमा परेको स्थिति रहेको छ । बिस्तृत शान्ति सम्झौतामा उल्लेख भएको मुख्य कुरा माओबादी लडाकुहरुको ब्यबस्थापन गर्ने, संबिधानसभा मार्फत नेपाली जनताको संघीय लोकतान्त्रिक गणतान्त्रिक संबिधानको निर्माण द्वन्द्वकालमा कब्जामा लिएको घरजग्गा सम्बन्धित पक्षलाई फिर्ता गर्ने, समानान्तर रुपमा बिद्रोही नेकपा माओबादी पार्टीद्वारा स्थापना गरिएको जनसरकार र जनअदालतको बिघटन गर्ने, त्यसै गरी सत्य निरुपण तथा मेलमिलाप आयोग गठन गरेर शान्ति स्थापना गर्ने बिभिन्न बिषयहरुमा भएका राजनीतिक सहमतिहरुको अक्षरस कार्यान्वयन हुन सकेन प्रथम संबिधानसभाको निर्बाचन सम्पन्न भएर २ बर्षको कार्यकाल संबिधानसभाले आफै पटक पटक अन्तरिक संबिधान २०६३ लाई संसोधन गरेर थपेर गरेर ४ बर्षको समयाबधि सम्म बेतित गरेर राज्यकोषमा रहेको अरबैको ढुकुटी रित्याएर पनि संबिधान निर्माण गर्ने मुख्य कार्यभार नै पुरा नगरी मिति २०६९ साल जेष्ठ १५ गते राती ११.२९ बजेको मध्येरातको समयमा बिघठन गरिएको थियो । प्रथम संबिधानसभाले आफ्नो कार्यकालको चार बर्षमा द्वन्द्वलाई शान्तिमा रुपान्तरण गर्नको लागि गर्नु पर्र्ने काम सत्य निरुपण  तथा मेलमिलाप आयोग ऐन निर्माण गरेर मानबता बिरोधी अपराधमा संलग्न पक्षलाई प्रक्रिया थालनी गरेर आममाफी दिनु पर्ने प्रक्रिया पुगेको मुद्धाहरुमा आम माफी दिने र दण्ड  गरिनु पर्ने नै भएमा दण्डीत गर्ने कार्य शुभारम्भनै नगरी संबिधानसभाको बिघटन भएको थियो । द्वन्द्वबाट प्रभाबित भएका नेपाली परिवारको घाउमा मलमपट्टी लगाउने काममा मुख्य राजनीतिक पार्टीहरुले आफ्नो प्राथमिकता भित्रको काम नबनाएको कारणले त्यस किसिमको नियति द्वन्द्वपिडित परिवारले भोग्नु परेको अबस्था हो । उल्टै नयाँ शान्ति तथा पुनः निर्माण मन्त्रालय स्थापना गरेर आफ्नो पार्टीको सरकार बनेको समयमा आ–आफ्नो पार्टीका कार्यकर्तहरुलाई द्वन्द्वपिडित राहात बितरण गरेर बास्तबिक द्धन्द्व पिडित परिवारहरुलाई आहात पारिएको अबस्था छ । पछिल्लो दोश्रो संबिधानसभाको निर्बाचन यही मिति २०७० साल मंसिर ४ गते  निर्बाचनद्वारा निर्बाचित संबिधानसभाले बिगतको प्रथम संबिधानसभाले नगरेको काम पुरा गर्ने कार्यभार दोश्रो संबिधानसभाले बहन गर्न पर्ने परिस्थिति आएको छ । त्यसैले दोश्रो संबिधानसभाको कार्य प्रारम्भ भैसकेको हुनाले बिगतको संबिधानसभाले जस्तै नाम संबिधानसभा काम संसंदले गर्ने जस्तो सरकार बनाउने र सरकार ढाल्ने मात्र गरेर अधिकांस समय बेतित गरेर संबिधान निर्माणको कार्य ओझेलमा पारिएको थियो त्यसबाट पाठ सिकेर दोश्रो संबिधानसभाले त्यही प्रबृत्तिको पुनराबलोकन नगरियोस । नेपाली जनताको त्याग बलिदान र समर्पणबाट आएको नेपालको ऐतिहासिक राजनीतिक उपलब्धिमुलक परिबर्तनको रक्षा गर्ने जिम्मेवारी नेपालका प्रमुख राजनीतिक पार्टीहरुको नै हो । नेपाली जनताले आजका मितिसम्म अनुमोदन गर्दै आएका नेकपा एमाले, नेपाली कांग्रेस र एनेकपा माओबादी पार्टीहरुले जनपक्षीय काम गर्दै गएमा यिनै शक्तिलाई नै कहिले सत्ताको बागडोर त कहिले प्रतिपक्षको जिम्मेवारी नेपाली जनताले दिने सम्भावना रहेको छ तर नेपाली जनताले दिएको जनमतको अनादर गर्ने र गैरराजनीतिक कार्य गरेर नेपाली नेताको आशा र अपेक्षामाथी तुसारापात गरेमा जनताले नयाँ बिकल्पको खोजि पनि गर्ने हुन सक्दछ । त्यसैले मुख्य तिन राजनीतिक पार्टीहरुको भुमिका र उनीहरुको कामको नेपाली जनता शालिनतापुर्बक अनुगमन र मुल्याङ्कन गरिरहेको छ । दोश्रो संबिधानसभाले नेपाली जनताले दिएको जिम्मेवारी ईमानदारीका साथ बहन गरेमा त्यसको उच्च मुल्याङ्कन गर्नमा कदापी चुक्ने छैनन् भन्ने कुराको पुष्टि पहिलो र दोश्रो संबिधानसभाबाट संकेत गरिसकेको छ ।
 गत ऐतिहासिक जनआन्दोलन भाग २ पछि देश गणतन्त्रमा प्रवेश गरेर प्रायजसो सबै प्रमुख राजनीतिक दलहरुको एउटा प्रमुख राजनीतिक आन्दोलनको विषयमा टुंगो लागिसक्दा पनि शान्ति प्रक्रिया र संविधान निर्माणको काम पूरा हुन सकिरहेको छैन । संविधानसभाको समायवधि पटक  पटक थप गरेर ४ बर्षसम्म पनि संबिधान निर्माणको कार्य सम्पादन हुन सकेन र दोश्रो संबिधानसभाको निर्बाचनमा मुलुक जानु परेको तितो सत्य हामी सामु छ । राजनीतिक पार्टीहरुको बिचमा बिगतमा शान्ति प्रक्रियामा रहेका विवादहरु आजसम्म पनि कायमै छन् भने संविधान निर्माणका क्षेत्रमा रहेका मुख्य विवादहरु यथावत् छन् । अब आज आएर दोश्रो संबिभानसभाको निर्बाचनबाट राजनीतिक पार्टीको पोजिसन फेरिएको अबस्था छ । त्यसले आगामी दिनमा संबिधान निर्माणको प्रक्रियामा के कस्तो असर प्रभाव र भुमिका निर्बाह गरिन्छ नेपाली जनताको चासोको बिषय बनेको छ । दोश्रो संबिधानसभाको निर्बाचनद्वारा सबैभन्दा ठुलो पार्टी हुन पुगेको नेपाली काँग्रसले कसरी सबै राजनीतिक शक्तिहरुलाई समेटेर लैजान्छ ? सबै राजनीतिक पार्टीहरुको भुमिका र सहयोग ठुलो दलको हैसियतले ब्यबस्थापन गर्नुपर्ने हुन्छ । विस्तृत शान्ति सम्झौता र त्यसको आधारमा भएका दर्जनौ सम्झौता, सहमति र निर्णयहरुको कार्यान्वयन पक्ष अत्यन्त कमजोर रहेको छ, त्यसलाई कसरी अगाडी बढाईने हो । विगतमा द्वन्द्वको एउटा पक्ष (एनेकपा माओवादी) को तर्फबाट उक्त सम्झौता र सहमतिको कार्यान्वयनमा गम्भिर रुचि र तत्परता नदेखाईएकै कारणले नै शान्ति प्रक्रिया र संबिधान निर्माणको कार्य बिगतको पहिलो संबिधानसभाको कार्यकालमा अघि बढ्न नसकेको तथ्य स्पष्ट नै छ । शान्ति प्रक्रियाका कतिपय कार्य निश्कर्षमा पुग्न नसकेको कारणले संविधान निर्माणको कार्य पनि बिगतको संबिभानसभाले सकारात्मक निश्कर्षमा पुगाउन नसकेर बिघठनको संघारमा पुगेको हो ।
एनेकपा माओवादी सेनाका लडाकुहरु बिधिबत रुपमा नेपाली सेनामा बिलय भएका छ भने अर्धफौंजी संरचनाको रुपमा रहेको वाईसीएल् पनि अघोषित रुपमा निष्क्रिय अबस्थामा रहेको छ । संविधान निर्माणको काम पहिले सम्पन्न नगरी शान्ति प्रक्रिया पूरा गरिए आफुले चाहे जस्तो संविधान नआउने र एनेकपा माओवादी राजनीति रुपले पछि पर्ने आशंका एनेकपा माओवादी पार्टीका नेताहरुले बेला बखतमा बिभिन्न फोरमहरुमा प्रकट गर्दै आएका थिए । ..... क्रमसः (बाँकी अर्को अंकमा)  

मोफसल पत्रकारिता

चुस्त विज्ञापन नीति अवलम्वन गर्नुपर्छ

तुलसी भण्डारी, संवाददाता
राजधानी दैनिक, पर्सा
तपार्इंको पुरा परिचय पाउँ न ?
म तुलसी भण्डारी, संवाददाता, राजधानी दैनिक, पर्सा, स्थानीय अंकुश दैनिकको कार्यकारी सम्पादक तथा नेपाल पत्रकार महासंघ पर्सा शाखाको कार्य समितिको सदस्य ।
 तपाईले किन पत्रकारिता पेशा रोज्नु भयो ?
पर्साको पहिलो दर्ता पत्रिका मालिङ्गो साप्ताहिक छाप्ने गौरव प्रेश   (लेटर प्रेश) को व्यवस्थापन हेर्ने भनि २०५३ सालमा काम सुरु गरेपछि सो प्रेशमा छापिने अन्य पत्रिकाका सम्पादकहरुले समाचार लेखेको देखेर त्यो भन्दा राम्रो त म लेख्न सक्छु जस्तो लाग्यो र रहरमा लेख्न    थालेें । पछि पो यो पेशा बुझ्दा समाज र देश सुधारने मुल कडी रहेछ र पूर्ण आबद्ध भएँ ।
 कति समय भयो यस पेशामा लागेको ?
२०५६ सालबाट आधिकारिक रुपमा यो पेशामा समर्पित भएको हुँ । लेखनी २०५४ सालबाट भएपनि पत्रिकाको सम्पादकीय लेख्न नसकुन्जेल मैले लेखेको समाचारलाई मैले आधार नमानेको हो । २०५६ मा मालिङ्गो साप्ताहिकका प्रधान सम्पादक ज्ञानबहादुर बस्नेतले मलाई तीन चार महिना पूर्ण रुपले पत्रिकाको सम्पादकीय लगायत सबै समाचार लेखनी गरे पश्चात २०५६ बैशाख १ गते पत्रिकाको कार्ड दिएपछिलाई नै मैले पेशाको सुरुवात ठानेको हुँ । शुरुमा कार्ड नपाएकोमा निकै रिस उठेपनि पछि बुझ्दा त ती सम्पादकको पत्रकारिताप्रतिको निष्ठालाई सलाम गर्छु । तर आजभोली कार्डको पहिलेनै दुरुपयोग गरेको पाईन्छ, ।
 कस्तो खालको पत्रकारिता गर्न रुचाउनु हुन्छ ?
मोफसलको पत्रकाररितामा आवद्ध रहेको मान्छे यो नै विट भनेर हुँदो रहेनछ, सबै समाचारलाई समेट्नु पर्ने हुँदा कुनैपनि विटमा विज्ञ नहुने र हल्का सबै विषयमा जानकारी राख्नै पर्छ । मनले चाँही सामाजिक विषयमा लेख्न भन्छ ।
 एक पत्रकार भएर आईपर्ने समस्याहरु के के देख्नु भएको छ ?
पहिलो त सामाजिक चुनौति नै हो । समाचार लेखिसकेपछि आईपर्ने विभिन्न किसिमका धम्की, खप्की र भौतिक आक्रमण तथा मानसिक तनाव । त्यसपछि आर्थिक उपार्जन पनि एउटा असल पत्रकारलाई आइपर्ने थप समस्या हो ।
 मोफसलै भएपनि पर्सा जस्तो तराईको बिकसित ठाउँमा बसेर पत्रकारिता गर्दै हुनुहुन्छ, राम्रै होला नि ?
व्यवसायिक पत्रकारिता भन्दा बाहिर जाने हो भने पर्सा सुगम नै छ । तर व्यवसायिक पत्रकारिताको दायरामा रहेर काम गर्ने पत्रकारका लागि जुनै जिल्ला भएपनि खास फरक पर्दो रहेनछ । कार्डधारी पत्रकारले एक डेढ बर्षमा सवारी साधन देखि बैङ्क व्यालेन्ससम्म गरेको हल्ला सुन्नमा आएपनि आफ्नो १५ बर्षे पत्रकारिता अवधीमा नीजि सवारी साधन विहिननै भएर पत्रकारिता गरिदैछ पर्सामा ।
 मोफसलमा वसेर उपत्यकावाट प्रकासन हुने “राजधानी दैनिक” का लागि काम गर्दै हुनुहुन्छ, चुनौतीहरु के के हुन जस्तो लाग्छ मोफसल पत्रकारिताका ?
मोफसलमा पनि सीमाक्षेत्रमा रहेर पत्रकारिता गर्दा अन्य क्षेत्रको भन्दा सुरक्षा चुनौती अझ बढी हुन्छ । सामाजिक र आर्थिक चुनौतीलाई पनि कम आँक्न सकिन्न । त्यसमा पनि सामाजिक जनचेतना कम भएको समाज र ठाउँमा पत्रकारिता गर्दा स्वभावैले बढी सचेत रहनै पर्दछ ।
 मोफसल पत्रकारिताका समस्या समाधानका लागि नेपाल सरकारले कस्ता किसिमका कार्यक्रमहरु ल्याउनु पर्ला ?
विज्ञापनको वितरण प्रणालीमा रुपान्तारण, मिडिया हाउस स्थापनामा स्तरीय मापदण्ड र श्रमजिवी पत्रकारहरुका लागि उचित श्रमको व्यवस्था र अनुगमन आवश्यकता पर्छ ।    
 मोफसलमा कार्यरत पत्रकारहरुका समस्या समाधानका लागि नेपाल पत्रकार महासंघको भुमिका कस्तो पाउनु भएको छ  ?
नेपाल पत्रकार महासंघले पत्रकारिता पेशालाई नै थप व्यवसायिक बनाउन राज्य पक्षसँग अरु         पौंठेजोरी खेल्नु पर्ने र आँफैभित्र पनि गुणस्तरीय पत्रकारिताको विकासका लागि क्षमता अभिवृद्धिका कार्यक्रमहरु सञ्चालन गर्नु पर्ने देखिन्छ ।
 मोफसलका सञ्चारमाध्यम र सञ्चारकर्मीहरुको हक हितका लागि पत्रकारहरुका बैचारिक संगठनहरुको भुमिका कस्तो पाउनु भएको छ ?
मोफसलका सञ्चारमाध्यम र सञ्चारकर्मीहरुका लागि वैचारिक संगठनको भूमिका शुन्य जस्तै छ । वैचारिक संगठनहरुले मोफसलका सञ्चार माध्यम र सञ्चारकर्मीका बीचमा फुट ल्याउनु बाहेक अरु केही भूमिका राम्रो खेल्न सकेको जस्तो देखिदैन ।
 तपाइको विचारमा पत्रकारिता के हो ?
पत्रकारिता समाज र राष्ट्रको ऐना हो । जसले सही मार्गनिर्देश गर्ने अस्त्रको काम गर्छ । तर पत्रकारले पत्रकारिताको खोल ओडेको मात्र हुनु भएन र समाज र राज्यले पनि सहि अर्थमा पत्रकार र पत्रकारिता पेशालाई चिनिदिनु पर्छ ।
 अहिले पत्रकारिता क्षेत्र वद्नामित हुँदैछ, पत्रकारिता क्षेत्रमा लागेकैहरुले दिउँसै जाँड खाएर हल्ला गर्ने, आफुलाई छुट्टै दुनिँयाको मान्छे ठान्ने, समाचारलाई लिएर मोलमोलाई गर्ने जस्ता प्रबृत्तिहरु पनि देखिएका छन भन्ने आरोप लाग्ने गरेको छ, तराईका जिल्लाहरुको अवस्था कस्तो पाउनु भएको छ ?
पत्रकारिताका नाममा केही कार्डधारी पत्रकारहरुले आफुलाई छुट्टै दुनिँयाको मान्छे ठान्ने, समाचारलाई लिएर मोलमोलाई गर्ने जस्ता प्रबृत्तिहरु नदेखिएका होईनन् । यस्तैबाट यो पेशालाई जोगाउन हाम्रो लडांई जारी हुनुपर्छ । पर्सा महासंघका निवर्तमान अध्यक्ष अशोक तिवारीको अध्यक्ष पदबाट तीन महिना निलम्बन गरिएको घटना त्यसैको ताजा उदाहरण हो ।
 तपाई कत्तिको लाग्नु भा छ यस्ता कुराहरुमा ?
यस्तामा नलाग्दाको पीडा चाही मेरो १५ बर्षे पत्रकारितामा धेरै छन् ।
 मोफसल पत्रकारिता क्षेत्रमा सुधारका लागि तपाई नेपाल सरकारलाई के सुझाव दिन चाहनुहुन्छ ?
मिडिया हाउसको दर्ता पक्रियामा आर्थिक मापदण्ड सानो भएको कारण धेरै मिडिया हाउस खुल्दा  पत्रकार र मिडिया हाउसहरुको संख्यात्मक वृद्धि र गुणात्मक ह्रास आईरहेको छ, यसले पेशानै धरासायी बन्दैछ । यसलाई परिमार्जन गर्नुपर्छ । चुस्त विज्ञापन नीति अवलम्वन गर्नुपर्छ, र लोक कल्याणकारी विज्ञापनको दररेट वृद्धि गर्नुको साथै पत्रिकाहरुको अनुगमन पनि तीब्र र पारदर्शी गरिनुपर्छ । यसको अलावा श्रमजीवी पत्रकारहरुको लागि चाहिने आधारभूत सामग्री खरिदका लागि मिडिया विकास कोषको   रकम बढाउनु पर्छ ।  
 थोरै प्रसंग वदलौं, एक वर्षभित्र नयाँ संबिधान जारी गर्ने लक्ष्यका साथ अर्को संबिधानसभाको निर्वाचन सम्पन्न भएको छ,, अव एक वर्षभित्र नयाँ संबिधान वन्ला त ?
संविधान बनाउनुको विकल्प छैन । एक बर्षैमा त दल र नेताहरुको काम गराईले संविधान बन्नेमा शंका छ ।
 नयाँ संबिधानले मोफसल पत्रकारिताको बिकासका लागि के कुरा सम्वोधन गर्नु पर्ला ?
नयाँ संविधानको प्रस्तावनामानै प्रेश स्वतन्त्रता र पत्रकारहरुको सुरक्षाको ग्यारेन्टी गरिनुपर्छ । यसको साथै मोफसलको पत्रकारिताका विकासका लागि स्थानीय विज्ञापनलाई बढावा गरिनुपर्छ ।
 अन्त्यमा केही भन्न मन लागेको छ ?
पत्रकारहरुले पनि सही पत्रकारिता गर्ने हो भने, आपूm कुनै पार्टीको पिछलग्गु र प्रकाशन प्रसारण गृहलाई कुनै पार्टीको मुखपत्र बनाउने दुष्साहस गर्न छोड्नुपर्छ र आफ्नो क्षमता अभिवृद्धि गर्दै पेशालाई थप जवाफदेही बनाउन एकजुट हुनुपर्दछ ।

सवैका लागि उपयोगी
नेपालको शिक्षाका राष्ट्रिय उद्देश्यहरु
   पाठ्यक्रमका सैद्धान्तिक आधारहरु, राष्ट्रिय र अन्तराष्ट्रिय परिवेश एवं बिभिन्न सरोकारवालाहरु समेतको अपेक्षालाई दृष्टान्त गरी शिक्षाका राष्ट्रिय उद्देश्यहरु चयन गरिएका छन । यसरी चयन गरिएका राष्ट्रिय उद्देश्यहरुको परिपुर्तिका लागि बिद्यालय शिक्षाको दृष्टिकोण, तहगत उद्देश्यहरु, पाठ्यक्रम संरचना र पाठ्यक्रमसम्वद्ध अन्य महत्वपूर्ण पक्षहरु रहेका छन ।
राष्ट्रिय उद्देश्यहरु ः
ड्डप्रत्येक व्यक्तिमा अन्तरनिहित प्रतिभा र व्यक्तित्व बिकासका सम्भावनालाई प्रस्फुटित गर्न सहयोग गर्ने ।
ड्डप्रत्येक व्यक्तिमा निहित सार्वभौम मानवीय मुल्यका साथै राष्ट्रिय संस्कृति र अस्मिता, सामाजिक मान्यता र आस्थाहरुको सम्वद्र्धन गरी जीवन्त अनुभवहरु समेट्दै स्वस्थ सामाजिक तथा सामुहिक जीवन पद्धतिको बिकास गर्न चरित्रवान् एवं नैनिकवान् नागरिक तयार गर्ने,
ड्डस्थानीय एवं राष्ट्रिय स्तरका व्यवसाय, पेशा एवं रोजगारीका साथै आवश्यकता अनुसार अन्तराष्ट्रिय रोजगारीतर्फ उन्मुख उत्पादनमुखी र सिपयुक्त नागरिक तयार गर्न सहयोग गर्ने,
ड्डव्यक्तिको सामाजिकीकरणमा सहयोग गर्दै सामाजिक एकतालाई सुदृढ वनाउने,
ड्डसमाजको आधुनिकिकरणमा सहयोग गरी देश निर्माणका निम्ति मानव संसाधनको बिकास गर्ने,
ड्डप्राकृतिक वातावरण तथा राष्ट्रिय सम्पदाको संरक्षण र सदुपयोग गर्न सहयोग गर्ने,
ड्डसामाजिक समानता र न्यायवारे चिन्तन गर्दै तदनुरुपको आचरण बिकास गर्ने र समावेशी समाज निर्माणमा मद्दत गर्ने,
ड्डस्थानीय, राष्ट्रिय तथा अन्तराष्ट्रिय परिवेश अनुकुल शान्ति, मैत्री, सद्भाव, सहिष्णुता र बिश्ववन्धुत्वको भावनाको बिकास गरी तदनुरुपको आचरण गर्ने गराउने र हरेक प्रकारका द्वन्द्व व्यवस्थापनका लागि सक्षम नागरिक तयार गर्ने,
ड्डआधुनिक सूचना प्रबिधिसंग परिचित भई त्यसको प्रयोग गर्न सक्ने बिश्व परिवेश सुहाउँदो दक्ष जनशक्ति तयार गर्ने
ड्डराष्ट्र, राष्ट्रियता, लोकतन्त्र, मानवअधिकारप्रति सम्मान गर्ने, समालोचनात्मक तथा रचनात्मक सोच भएका स्वाभिमानी तथा अरुलाई सम्मान गर्ने र आफु नेपाली भएकामा गौरव गर्ने नागरिक तयार गर्ने
ड्डनेपाली कला, सौन्दर्य, आदर्श तथा बैशष्ट्यहरुको संरक्षण, सम्वद्र्धन र बिस्तारतर्फ अभिप्रेरित नागरिक तयार गर्ने,
वालबिकास शिक्षाका उद्देश्यहरु
   आधारभुत तहमा वालबिकासको सरल समायोजनका लागि उनीहरुलाई सम्पूर्ण शारीरिक तथा मनोवैज्ञानिक रुपले तयार पार्नु वालबिकास शिक्षाको प्रमुख उद्देश्य हो । बिशेष गरी वालबिकास शिक्षाका अन्य उद्देश्यहरु निम्नानुसार हुने छन ः
ड्डशारीरिक मानसिक एवं सम्वेगात्मक, सामाजिक, नैतिक एवं सिर्जनात्मक पक्षको बिकासका लागि अवसर प्रदान गर्नु
ड्डसफा सुग्घर रहने वानीको बिकास गर्नु,
ड्डसामाजिक मुल्य अनुरुप व्यवहार गर्ने वानीको बिकास गर्नु,
ड्डबिद्यालयप्रति सकारात्मक धारणा र व्यवहारको बिकास गर्नु,
ड्डआधारभुत शिक्षाका लागि तयार पार्नु,

कला, साँस्कृति, साहित्य
पराई भएको म मान्छे
मेरो आफ्नो भन्नु
कोही छैन यहाँ
म त सबैका लागि
एक पराई हुन पुगेछु ।
मेरो आफ्नो मान्छे
कोही हुन सकेनन्
म त सबैदेखि
टाढा टाढा भई गएछु ।
भावनामा उब्जिएको
अनुभवको सागरले
आफैभित्र पिरोलेर
मन त टुक्रा टुक्रा भइसकेछन्
तिरस्कृत अनुहारमा
धोकाको आभाष लिएर
मन आफैभित्र ओइलाएपछि
हृदयमा आश सजाएर
म त बैरागी पो भएछु ।
आँसुका थोपा चुहाउदै
एकान्त ठाउँमा म पुगेछु
आफ्ना जीवनको खोजीमा
नाङ्गो पेट लिएर
चारैतिरबाट मेरा आँखाहरुमा
व्याकुलता लोलाएछन्
किनकी, मेरो आफ्नो मान्छे
कोही हुन सकेन अब
म त सबैका लागि
एक पराई भइसकेछु ।
अरुणबहादुर खत्री “नदी”
काठमाडौं (नेपाल)

लासमा छु अचेल
मर्न नसकिएको लासमा छु अचेल
पीडा अनि समस्याको रासमा छु अचेल
तिमी त साह्ै बिग्रीयौ रे भन्छन् नबुझ्नेले
जाँड रक्सी र तासमा छु अचेल
हरपल आँखाबाट आँशुहरु झरिदिदा
ऋतु सँगै फर्कि आउने बर्षेमासमा अचेल
रात्रि प्रहरको त्यो सपना होकी जस्तो
उही निष्ठुरी दैवको पासमा छु अचेल
मर्न नसकिएको लासमा छु अचेल
पीडा अनि समस्याको रासमा छु अचेल
  मुक्तिराज ओझा
  तोलेनी गाविस १
बाच्ने क्ृनेै चाहाछैन मर्ने छ्ृ म प्रियतमा
फ्ृल्न्ृ तिमि ओईलिएर झर्नैे छ्ृ म प्रियतमा
म बाचेर तिमिलाइ धेरै पिडा ह्ृन्छ भने
प्राण त्याग्न आत्माहत्या गर्ने छु म प्रियतमा
घाउ चोट जीन्दगीका सहयात्री बन्न थाले
मुटुभरी चोटैचोट मर्ने छु म प्रियतमा
तिमि महान पवित्र छौ बुझ्ने कोसिस गर्नु मलाई
बिरामी भै छटपटीमा पर्ने छु म प्रियतमा
मर्छु बाँच्छु ठेगान छैन अब मेरो बाटो छोड्नु
तिम्रो मुटुबाट टाढा सर्नेछु म प्रियतमा
छत्र (कमल) पाठक
दहकालिकास्थान गाविस १ ऐली

बिज्ञापन
कर्मचारी आवश्यकता सम्वन्ध सूचना
प्रथम पटक मिति ः २०७०÷१०÷२७
ग्रामीण विकास केन्द्र (आर.डि.सि.) नेपाल डोटी र वल्र्ड भिजन ईन्टरनेसनल नेपाल डोटी पश्चिम क्षेत्र विकास कार्यक्रमको संयुक्त साझेदारीमा सञ्चालन हुने डोटी वेष्ट जिविकोपार्जन परियोजना २०१३ को लागि तपसिलमा उल्लेखित कर्मचारी आवश्यक भएकोले योग्यता पुगेका नेपाली नागरिकहरुवाट सूचना प्रकासित मितिले ७ दिनभित्र  दरखास्त आव्हन गरिन्छ ।
२) पद ः जे.टी.ए.(कृषि)    संख्या ः एक जना
आवश्यक योग्यता तथा अनुभव
ड्डमान्यता प्राप्त शिक्षण संस्थावाट जे.टी.ए. उत्तिर्ण गरि कम्तीमा २ वर्षको सम्वन्धित कार्यक्रममा अनुभव भएको ।
ड्डसमूह व्यवस्थापन गर्न सक्ने ।
ड्डसहकारी बिकास एवं व्यवस्थापन सम्वन्धि ज्ञान भएको ।
ड्डउच्च मूल्यका बालिहरुको खेती ब्यवस्थापनमा प्रयोगात्मक ज्ञान एवं सीप भएको ।
ड्डबेमौसमी खेती प्रणालीमा दक्षता भएको ।
ड्डगाविसहरुमा सरोकारवालाहरुसंग सम्पर्क समन्वय गर्न सक्ने ।
ड्डप्रतिबेदन लेखनमा ज्ञान भएको ।
ड्डकार्यक्रमगत जिम्मेवारीहरु वहन गर्न सक्ने ।
दरखास्त पेश गर्ने अन्तिम मिति ः २०७०÷११÷४ (दिउसो ४ः०० वजेसम्म)
परिक्षाको किसिम ः लिखित र अन्तरवार्ता
लिखित परीक्षा तथा अन्तरवार्ता ः २०७०÷११÷६ गते मंगलवार
सुविधा ः संस्थाको नियमानुसार
पेश गर्नु पर्ने कागजात ःनिवेदन र वायोडाटा १ प्रति
दरखास्त पेश गर्ने स्थान ः दिपायल सिलगढी नगरपालिका वडा नं १ नाचनथली सिलगढी डोटी । फोन नम्वर ः ०९४–४२०१६४
ग्राह्यता ः दलित, महिला तथा सम्वन्धित कार्यक्षेत्रको व्यक्तिलाई विशेष ग्राह्यता दिईनेछ ।
नोट ः अन्तरवार्तामा उपस्थित हुँदा शैक्षिक प्रमाण पत्र तथा अनुभव तथा तालिमका प्रमाणपत्र र नागरिकता सहित उपस्थित हुनु पर्नेछ । म्याद नाघी आएका निवेदन उपर कुनै कारवाही हुने छैन । प्रारम्भिक छनौटमा परेकालाई मात्र लिखित र अन्तरवार्तामा समावेश गराईनेछ ।

श्वासप्रश्वास रोग तथा निमोनिया सम्वन्धि जानकारी
    जाडोयाममा सामान्य ज्वरोले बिभिन्न उमेर समूहका खासगरी ५ वर्ष मुनीका बच्चाहरु बिरामी हुने गर्दछन । श्वासप्रश्वास रोग भनेको नाक, कान, घाटी अथवा फोक्सोको नली तथा फोक्सोमा संक्रमण हुनु हो । रुघाखोकी लाग्नासाथ समयमै राम्रो उपचार हुन नसके निमोनिया हुनसक्छ । बृद्ध उमेरका व्यक्तिहरुलाई दम तथा श्वासप्रश्वासको समस्या बढ्ने हुन्छ । त्यसैले जाडो याममा रुघाखोकी तथा श्वासप्रश्वास रोगवाट बच्नको लागि सावधानी अपनाऔं ।
रुघाखोकी तथा निमोनियाको लक्षणहरु ः
ड्ड ज्वरो आउने ड्ड पातलो सिगान वग्ने  ड्ड खोकी लाग्ने ड्डछिटोछिटो श्वास फेर्नु ड्ड कोखा हान्नु ड्ड श्वास फेर्न गा¥हो हुनु ।
बच्ने उपायहरु ः
ड्ड खोक्दा, हाच्छिउँ गर्दा सफा कपडा वा रुमालले नाक, मुख छाप्ने गरौं ।
ड्डसाविक भन्दा बढी पटक आमाको दुध खुवाउने ।
ड्ड पोषिलो र झोल पदार्थ प्रसस्त मात्रामा पिउने गरौं ।
ड्ड न्यानो लुगा लगाउने साथै हातमा पञ्जा, खुट्टामा मोजा र टाउकोमा टोपी लगाउने     तर नगुम्साउने ।
ड्ड धुलो र धुवावाट वालवालिकाहरुलाई जोगाउने ।
ड्ड ज्वरो आएको व्यक्तिले नगुम्सिएको हावा ओहोर दोहर हुने कोठामा आराम गरौं ।
ड्ड घरेलु उपचारवाट स्वास्थ्यमा सुधार नभएमा आवश्यक उपचारको लागि नजिकको    स्वास्थ्य संस्थामा लैजाऔं ।
ड्ड धेरै समय घर वाहिर नवसौं ।
ड्डराती सुत्दाखेरी टाउको छोपी सुत्ने गरौं ।
जिल्ला स्वास्थ्य कार्यालय, डोटी

मालपोत कार्यालय डोटीको
हकदावी सम्वन्धी ३५ दिने सार्वजनिक सूचना
प्रथम पटक प्रकासित मितिः २०७०।१०।२७
जिल्ला डोटी बनलेक गा.वि.स. वडा नं.३ बस्ने मेरा बुबा सालीभान रावतको मिति ०४३।६।१८ मा मृत्यु भएको र निजवाट सन्तान छोरा नभै अपुताली       परेकोले निजको शेषपछिको सवैभन्दा नजिकको हकदार म एकमात्र छोरी जोगेनिदेवी रावत मात्र भएको हुँदा मृतक सालीभान रावतको नाममा नाप नक्सा भएको डोटी बनलेक गा.वि.स. वडा नं.३  स्थित कि.नं. ५७, ६१, ७१, १०२, १०७ र ११६ को जग्गा मेरा नाउमा एकलौटी नामसारी गरी पाउँ भनि बनलेक गा.वि.स.कार्यालय बनलेक डोटीको च.नं.१४८ मितिः२०७०।१०।८ को किटानी सिफारिस, मृतकको नामको ज.ध.प्र.पुर्जा, नाता प्रमाणित, नेपाली ना.प्र.प, मालपोत बुझाएको रसिद आदी प्रमाणहरु साथै राखी नामसारी गरिपाउँ भनि जि.डोटी बनलेक गा.वि.स. वडा नं.३ बस्ने जोगेनि देवी रावतले यस कार्यालयमा निवेदन दिनु भएकोले उक्त जग्गा सम्वन्धमा कुनै कसैको हकदावी पुग्ने भए यो सूचना प्रकाशित भएको मितिले बाटाका म्याद बाहेक ३५ (पैतिस) दिन भित्र आफूसँग भएका सक्कल प्रमाण साथ कार्यालयमा उजुर दावी गर्न आउनु होला अन्यथा म्यादभित्र कुनै कसैको उजुरी दावी नगरे नियमानुसार भै जाने            व्यहोरा यसै सूचनाद्वारा जानकारी गराईन्छ ।