बिम्ब नेपाली साप्ताहिक, मिति २०७३ साल मंसिर १४ गते मंगलवार

नेपालको संविधानमा अपाङ्गता भएकाहरुको लागि भएका व्यवस्थाहरुको कार्यान्वयन गरौंै ।
नेपाल सरकार
सूचना तथा सञ्चार मन्त्रालय
सूचना विभाग

मुख्य समाचार

६५ लाख सहित गाबिस सचिव फरार

कर्ण चन्दको रिपोर्ट
डोटी जिल्लाका फराहर गाबिस सचिब ईश्वरबहादुर सिंहले पुजिँगत तर्फको २६ लाख रुपैँया  पनि बैंक खाताबाट झिकेको पुष्टी भएको छ । जिल्लाका जिजोडामाण्डौं र पोखरी गाबिसको राष्ट्रिय बाणिज्य बैंकमा रहेका खाताबाट सामाजिक सुरक्षा तर्फको रकम  ३९ लाख र पुजिँगत तर्फको २६ लाख सहित  ६५ लाख रुपैँया हिनामिना गरेका छन ।
पुजिँगत तर्फ जिजोडामाण्डौंको १३ लाख ५९ हजार नौ सय ६५ रुपैँया र    पोखरीको ११ लाख ६१ हजार चार सय रुपैँया गाबिस सचिबले बैङ्क खाताबाट झिकेका हुन ।  जिजोडामाण्डौंको खाताबाट असोज २८ गते  सात लाख ५० हजार बैँकबाट आफ्नै नाममा भुक्तानी लिएको देखिन्छ ।   त्यसैगरी बिभिन्न समयमा गरी सचिब सिंहले १३ लाख रुपैँया झिकेको बैँक स्टेटमेन्टमा देखिएको जिल्ला बिकास समिति डोटीले जानकारी दिएको छ । जिजोडामाण्डौंको खातामा ४६ रुपैँया ६७ पैँसा मात्रै बाँकी रहेको छ ।
पोखरी गाबिसको खाताबाट अजोज १६ गते एक लाख,  १७ गते दुई लाख ६१ हजार चार सय, २० गते पाँच लाख र सोही महिनाको ३० गते तीन लाख रुपैयाँ पजिँगत खाताको रकम बाणिज्य बैङ्कको कैलाली शाखाबाट भुक्तानी लिएको राष्ट्रिय बाणिज्य बैङ्क डोटी शाखाको स्टेटमेन्टमा उल्लेख गरिएको जिल्ला बिकास डोटीका आन्तरिक लेखा परीक्षक तथा छानविन टोलीका सदस्य टंक श्रेष्ठले जानकारी दिए । 
दुबै गाबिसको छानबिनका लागी जिल्ला बिकास समितिले तीन सदस्यीय समिति गठन गरेको स्थानीय बिकास अधिकारी कृष्णप्रशाद गौतमले जानकारी  दिए । गौतमले भने ‘तीन सदस्यीय छानविन टोली गठन भएको छ, प्रशासनिक कार्य सञ्चालनका लागी दुई गाबिस सचिबलाई जिम्मेवारी दिएका    छांै । छानबिन प्रक्रिया अघाढी बढेको छ ।’
नियम बिपरित भुक्तानी
राष्ट्रिय बाणिज्य बैङ्कले गाबिसको पुजिँगत खाताबाट नियम बिपरित भुक्तानी दिएका छन । स्थानीय स्वायत्त शासन  आर्थिक प्रशासन नियमावली, २०६४ र स्थानीय निकाय सञ्चालन कार्यबिधी, २०६९ अनुसार स्थानीय निकायको पुजिँगत खाताबाट ५० हजार भन्दा बढी रकम ब्यक्तिको नाममा भुक्तानी दिन नमिल्ने भएपनि      राष्ट्रिय बाणिज्य बैङ्क धनगढी र अत्तरिया शाखाले सात लाख ५० हजारसम्मका चेक गाबिस सचिब ईश्वर बहादुर सिंहकै नाममा भुक्तानी दिएको छ । ५० हजार भन्दा बढी रकम उपभोक्ता समितिको बैङ्क खातामा मात्र भुक्तानी गर्नु पर्ने प्राब्धान बैङ्कले लत्याउँदै सचिब सिंहको नाममा भुक्तानी दिएको हो ।
सरकारी कारोवार नगर्ने बैङ्क भएकाले आफुले पुजिँगत र चालु खाताको जानकारी नभएको राष्ट्रिय बाणिज्य बैङ्क धनगढी शाखाका प्रबन्धक चेतराज भट्टले बताए ।  प्रबन्धक भट्टले भने ‘एबिबिएस सेवा भएका कारण हस्ताक्षर मिलेको चेक लिएर आएमा भुक्तानी दिनु पर्ने हुन्छ, ५० हजार भन्दा बढी भुक्तानी ब्यक्तिको नाममा दिन नहुने भनेर सिस्टममा कतै हुँदैन ।’ प्रबन्धक भट्टले थपे ‘के गर्ने के नगर्ने भनेर सचिब स्वयंले सोच्नु पर्ने हो । हस्ताक्षर गर्ने दुबै जनाले हस्ताक्षर गरेर चेक पठाएका छन भुक्तानी दिनै पर्ने हुन्छ ।’
डोटी जिल्लाका दुई गाबिसको सामाजिक सुरक्षा र पुजिँगत तर्फको रकम राष्ट्रिय बाणिज्य बैङ्कका कैलालीको धनगढी  र अत्तरिया शाखाबाट चेक भुक्तानी लिएको पाएको छ ।
खालि चेकमा दस्तखत डोटी जिल्लाका स्वास्थ्य चौकी ईञ्चार्जहरुले गाबिसको खाली चेकमा दस्तखत गर्ने गरेको बताएका छन । स्थास्थ्यचौकी ईञ्चार्ज र गाबिस सचिबको संयुक्त हस्ताक्षरमा खाता सञ्चालन हुने भएपछि सचिबको काममा सजिलो भन्दै ईञ्चार्जहरुले खाली चेकमा पहिला नै हस्ताक्षर गर्ने गरेका छन ।
फरार सचिव सिंहले पनि जिजोडामाण्डौंका स्थास्थ्यचौकी ईञ्चार्ज  सरस्वती बिष्ट र पोखरी स्थास्थ्यचौकी ईञ्चार्ज लक्ष्मण साउँदलाई झुक्यार पहिला नै चेकमा हस्ताक्षर गराएर रकम लिएर फराहर भएका हुन । पोखरी गाबिसका स्थास्थ्य चौकी ईञ्चार्ज साउँदले भने, ‘समाजिक सुरक्षामा नयाँ प्राब्धान आएको छ । त्यसैले अन्य चेकमा पनि हस्ताक्षर गर्नु पर्छ भन्नु भयो मैले त्यसैमा हस्ताक्षर गरें म सुई घोज्ने मान्छे पक्रीयाको कुरा थाहा भएन, स्वास्थ्य ब्यबस्थापन समितिको अध्यक्षले भनेको कुरा मान्नै प¥यो ।’  साउँदले थपे ‘हामी गाबिसको काममा खासै संलग्न हुन्नौं, हामीलाई फसाउने नियत रहेछ । हामी बेकारमा बद्नामित भयौं ।’
स्थानीय बिकास मन्त्रालयको निर्देशन अनुसार गाबिसमा रहेको अन्य बिषयगत कार्यालय प्रमुख र गाबिस सचिवको संयुक्त दस्तखत हुने गरी खाता सञ्चालन गर्न निर्देशन दिएपछि डोटी जिल्लामा अधिकांस स्वास्थ्य चौकी ईञ्चार्ज र गाबिस सचिवको नाममा खाता सञ्चालन छन ।
डोटी जिल्लाका अधिकांस सचिबले स्वास्थ्यकर्मीलाई पहिलानै हस्ताक्षर गराउने गरेको एक सचिवले जानकारी दिए । नाम नखोल्ने शर्तमा एक गाबिस सचिवले भने  ‘हामी सबै पहिला नै दस्तखत गराउँछौं, बिश्वासको कुरा हो । प्रक्रियाको कुरा गर्ने हो भने काम गर्न सम्भब छैन ।’ सचिवले फेरी थपे ‘मेरो जिम्मामा दुई गाबिस छन एक गाबिसबाट अर्कोमा पुग्न कम्तीमा दुई दिन लाग्छ, जनताको काम गर्ने की हस्ताक्षर गर्दै जाने बरु काम सम्पन्न भए पछि स्वास्थ्यकर्मीलाई स्पस्ट बिवरण जानकारी दिन्छौं ।’
स्वास्थ्यकर्मी र सचिवको संयुक्त खाता बन्द डोटी जिल्लाका स्वास्थ्यचौकी ईञ्चार्जहरुले गाबिसको चेकमा अब देखी हस्ताक्षर नगर्ने भएका छन । स्वास्थ्य चौकी ईञ्चार्ज र गाबिस सचिबको संयुक्त हस्ताक्षरमा सञ्चालन हुँदै आएको  थियो । डोटीको जिजोडामाण्डौं र पोखरी गाबिसका सचिब ईश्वर बहादुर सिंहले ईञ्चार्जको हस्ताक्षर गराएर ६५ लाख हिनामिना गरेपछी संयुक्त जिल्ला स्वास्थ्य ट्रेड युनियन डोटीले प्रेस बिज्ञप्ती जारी गरेर आज देखि गाबिसका चेकमा हस्ताक्ष नगर्ने बताएका छन ।  बिज्ञप्तीमा भनिएको छ ‘आज देखि स्वास्थ्यचौकीका ईञ्चार्जले हस्ताक्षर गर्ने छैनन्, अहिलेसम्म संयुक्त रुपमा सञ्चालन हुँदै आएको खाता आज देखि रोक्का हुने छन ।’
स्थानीय बिकास मन्त्रालयको निर्देशनका कारणले निर्दोश स्वास्थ्यकर्मी फस्ने गरेको  टे«ड युनियन डोटीका अध्यक्ष बमबहादुर खड्काले बताए । खड्काले भने ‘जिजोडामाण्डांै र पोखरी गाबिसका ईञ्चार्जको कुनै संलग्नता छैन, बिना कुनै स्वार्थ स्वास्थ्याचौकी ईञ्चार्ज फस्ने हो भने  हामी किन हस्तक्षार गर्ने ? आजै देखि हामी खाता रोक्का गछौं ।’
मोटर साईकल कम्पनीलाई पनि झुक्याए फराहर सचिवले मोटरसाईकल कम्पनीलाई पनि झुक्याएका छन । पोखरी गाबिसको मोटरसाईलक खरिदका लागी कुमारी ट्रेडर्स धनगढीको नाममा असोज १८ गते चेक दिएका छन ।  मोटरसाईकल खरिद वाफतको चेक कम्पनीलाई चेक मार्फत भुक्तानी गरेका सचिवले चेक साटिएपछि उक्त रकम आफुलाई अत्यन्त आबश्यक भन्दै फिर्ता मागेका थिए ।  एक हप्तासम्म सिंहले भुक्तानी नदिएपछि    कुमारी ट्रेडर्सले मोटरसाईलक फिर्ता लगेको पोखरीका स्थानीय कुबेर खड्काले   जानकारी दिए ।

सम्पादकीय

मतियारहरुलाई कारवाही हुनु पर्छ

नेपाली बृहत् शव्दकोष अनुसार ‘मतियार’ शव्दको अर्थ ‘खराव काम वा कुरा गर्न जोस्याउने, नराम्रो काममा हौस्याउने, त्यसको साथ लाग्ने कुनै षड्यन्त्रमा संलग्न हुने, अन्धसमर्थक ।’ भन्ने अर्थ हुन्छ । नेपालको कानुन अनुसार कुनै अपराधको मुख्य अभियुक्तलाई सघाउनेलाई मतियार भनिन्छ । उसले पनि कानुन अनुसार कारवाहीको भागिदार हुनु पर्छ ।
प्रसंग डोटी जिल्लामा ६५ लाख रुपैयाँ चोरीसंग जोडौं । एक गाउँ बिकास समितिका कर्मचारीले सामाजिक सुरक्षा कार्यक्रम अन्त–रगतको ३९ लाख बढी रुपैयाँ बैङ्कवाट निकालेर फरार रहेको कुरा आउँछ । हल्लाखल्ला धेरै हुन्छ । उसले उक्त रकम जुवामा हा¥यो रे ! उसले उक्त रकम आफ्नो आमाको उपचारमा भारतमा गएर खर्च ग¥यो रे ! उसले उक्त रकम लगानी गरेर सम्पत्ति आर्जन ग¥यो रे ! व्यापक रुपमा चर्चा हुँदा समेत सम्वन्धित निकायले आफ्नो मातहतमा रहेको निकायको कर्मचारीको आधिकारिक खोजी गर्न आवश्यक ठानेन् । सामाजिक सुरक्षा कार्यक्रमको रकम लगेर गएको गाउँ बिकास समितिको कर्मचारीका बिषयमा अनेकथरी कुरा आउँदा रकम निकाशा गर्ने कार्यालयले चाँसो राख्नु पर्ने हो कि होईन ? सामाजिक सुरक्षा भत्ता पाउने व्यक्तिहरु वा तिनका परिवारका व्यक्तिहरुले जानकारी गराउँदा समेत मौन बस्नुको कारण के हो ? सामाजिक सुरक्षा भत्तासंगसंगै योजनाको रकम समेत हिनामिना भयो भन्ने बिषयमा जानकारी आउँदा समेत ‘चोर आउँदैछ, उ आएपछि समात्छु’ भनेर पर्खिरहेको नियका र त्यस निकायका कर्मचारीहरुलाई यो घटनामा मतियार मान्ने कि नमान्ने ?
सञ्चारकर्मीहरुले सूचना माग गर्न जाँदा ‘हाम्रो सम्पर्कमा छ’, ‘आउँदैछु भनेर मलाई म्यासेज पठाएको छ’, ‘आईरहेको छ’, ‘एक दिन कुर्नु प¥यो’, ‘भरपाई बुझाउने म्याद बाँकीनै छ’ भन्ने जस्ता वहाना वनाएर समाचार समेत बाहिर आउन नदिने वातावरण वनाउने निकायले यसको जिम्मेवारी लिनु पर्छ कि पर्दैन ? ८० वर्षीया बृद्धाको, दुधे बालकको, सेता लुगामा जीवनभरी आसौच बारिरहेकी महिलाको रकम कसले तिर्छ त अव ? चरम लापरवाही गरेर अभियुक्तलाई भाग्ने मौका दिनेहरुले तिर्नु पर्छ यो रकम ।
जुवामा पैसा हा¥यो रे ? जुवामा पैसा हारेको सुन्नासाथ किन कानुनी कारवाहीमा गईएन ? जुवा ऐन अनुसार खेल्नेहरु, खेलाउनेहरु, जित्नेहरु, हार्नेहरु सवैलाई किन कारवाहीको दायरामा ल्याउने बाटोतिर किन लागिएन त ? यसमा गहन रुपमा छानविन हुनु जरुरी छ । अनुसन्धान गर्ने निकायले राम्रोसंग अनुसन्धान गर्नु पर्ने जरुरी छ । अनुसन्धानलाई कुनै पनि हालतमा फितलो वनाईनु हुँदैन । अनुसन्धानका क्रममा त्यो व्यक्तिको कहाँ, को संग, कहिले, कसरी सम्पर्क भएको छ भन्ने कुराको पनि खोजी हुनु पर्छ ।
नेपाली जनताले तिरेको कर हो, एक दुई जना व्यक्तिले मोज गर्ने अनि ति व्यक्तिलाई बचाउने नाउँमा कसैले लापरवाही गर्ने कुरा अपराध हो । एक जना व्यक्तिका कारण आज बर्षौंदेखि ईमानदारी पूर्वक जनप्रतिनिधिबिहिन अवस्थामा पनि एक्लै गाउँ बिकास समिति सञ्चालन गरेका गाबिस सचिवहरुमाथी प्रश्न चिन्ह खडा भएको   छ । उनीहरुलाई अनाहकमा आत्मग्लानी भएको जस्तो देखिन्छ । दोष एउटाले गर्ने, दोषीलाई बचाउनका लागि अर्कैले अनेक प्रपञ्च रच्ने अनि निर्दोषहरुले टाउको निहुराउनु पर्ने ?
कसैको नजिकको सम्वन्ध होला, कसैको नाता सम्वन्ध होला तर कानुन भन्दा माथी न कसैको पारिवारिक सम्वन्ध हुन सक्छ न भावनात्मक सम्वन्ध । त्यसैले यो अपराधमा अभियुक्तका साथसाथै मतियारको पनि खोजी हुनु जरुरी छ । किन समयमै कानुनी दायरामा गईएन ? त्यसको खोजी हुनु जरुरी छ । अभियुक्त र मतियारलाई तत्काल कानुनी दायरामा ल्याउनु पर्छ । 

थप समाचार

आत्मनिर्भर बन्दै कृष्णा कठायत

भूमिराज जोशी÷मुडभरा
     मंसिर १२
‘खेती गरौं भने जमिन छैन, अदियाँ खेत बनाउ भने पानी छैन तैपनी जसोतसो दुई खेत अदियाँ बनाएकै छौं ।’
मुडभरा–९ सालगाउँ स्थायी घर भएकी २२ बर्षीय कृष्णा कठायतले आफ्नै भाषामा दुखेसो पोखिन । सम बिकास केन्द्र (इडिसी) नामक गैर–सरकारी संस्थाले सहयोग नगरे आफू झनै पछाडी पर्ने कठायतले बताइन ।
‘दुई खेत अदियाँमा काम गर्छौं, त्यसले खानलाई दुई महिना पनि चल्दैन । त्यसपछि सबै  किनेरैै खानुपर्छ ।’ कठायतले भनिन्, ‘पछिल्लो समयमा इडिसीले सीप सिकेकाहरुलाई ब्यवसायका लागि सहयोग गर्ने भनेपछि म पनि उहाँहरुको सम्पर्कमा आए । त्यसपछि उहाँले मलाइ बीस हजार सहयोग गर्नुभयो  । र त्यसैमा आफूले थपेर सिलाइ कटाइ गर्ने मेसिन किनेर ल्याएर यो पेशालाई ब्यवसायिक बनाएर काम गर्न थालेको कृष्णाले बताइन ।
गाउँघरमा खेत जग्गा पनि नभएको भन्दै सबैले हेलाको दृष्टीले हेर्ने गरेको थिए । पसलबाट सामान किन्दा पनि साहुजीले नपत्याउने गरेका थिए । कठायतले भनिन्, ‘पछिल्लो समयमा घरखर्च चलाउन सजिलो भएको छ । र सबैले पत्याएर साहुजीहरु नै ऋण माग्न आउने गरेका छन ।’
सम बिकास केन्द्र नेपाल र एक्सनएड नेपालको सहकार्यमा सञ्चालित स्थानीय अधिकार कार्यक्रमको सहयोगमा स्थानीय महिला कृष्णालाई सहयोग गरेपछि आफू परिपक्व भएको महशुस भएको छ ।
दिपायल सिलगढी नगरपालिका लिखा माइती घर भएकी कठायत एक बर्ष पहिला साल गाउकै नेतृ कठायतसंग बिबाह गरेकी थिइन । बिबाह गरेपछि घरमा खानलगाउन गाह्रो भएपछि परिवारको सल्लाहमा कामको शिलशिलामा भरतमा पसेका छन ।
कृष्णाले बिबाह गर्नुभन्दा पहिला नै दिपायलमा पच्चिस सय तिरेर अढाइ महिना सिलाइ कटाइ सम्बन्धी तालिम लिएकी थिइन । त्यसैले अहिले सजिलो भएको उनी बताउछिन् ।
तीन जनाको परिवार संख्यालाई जिबिकोपार्जन गर्न कुनै असहज नभएको उनी बताउछिन । कठायतले भनिन्, ‘घरायसी तथा सार्वजनिक काम गरेर दैनिक २÷३ जोर कपडा सिलाउने गरेकी छु ।’
२÷३ जोर कपडा सिलाए वाफत दैनिक पाँच÷छसय कमाउने गरेकी छिन । उनले भनिन्, ‘अब त आत्मनिर्भर भैसके जीवन जीउन कठीन छैन ।’    

जिप दुर्घटना हुँदा २ जनाको मृत्यु

डोटीको लाटामाण्डौं गाबिसको उजलीगाउँमा भएको जिप दुर्घटनामा परी दुई जनाको मृत्यु भएको छ । भने २० जना घाईते भएका छन ।  घाईतेमध्ये दुई जनाको अबस्था गम्भीर रहेको जिल्ला प्रहरी कार्यालय डोटीले जनाएको छ ।
कपल्लेकी गाबिसबाट बिवाह लिएर हिडेको जिप शनिबारकरीब ७ बजे राती उजलीगाउँमा दुर्घटनामा परेको हो । मृत्यु हुनेमा लाटामाण्डौं गाबिसका बिरी ताम्राकार र जिजोडामाण्डौं गाबिसका गौरीशंकर नेपाली              रहेको जिल्ला प्रहरी कार्यालय डोटीले जानकारी दिएको छ ।
त्यस्तै गम्भीर घाईते हुनेहरुमा लाटामाण्डौंका सुरेश कुँवर र जिजोडामाण्डौंका तारा नेपाली रहेका छन ।
गम्भिर घाइते सुरेश कुँवरलार्ई स्थानीय अस्पतालमा उपचार हुन नसकेपछि भारतको बरेलीमा रिफर गरिएको छ । जिजोडा–माण्डौं–७ का तारा नेपालीको पद्मा अस्पताल अत्तरियामा उपचार भैरहेको जिल्ला प्रहरी कार्यालय डोटीका प्रहरी उपरीक्षक डिल्लीराज बिष्टले जानकारी दिएका छन ।
शनिबार साँझ ७ बजेतिर उग्रतारा यातायातको से १ ज ७४७ नम्बरको जन्ती बोकेर आएको थियो । दुर्घटनामा परी गम्भिर घाईते भएका लाटामाण्डौं गाविसको–२ का ३० बर्षीय बिरी ताम्राकारको उपक्षेत्रीय अस्पताल डडेल्धुरामा उपचारको क्रममा मृत्यु भएको हो भने जिजोडामाण्डौँ–८ का गोरीशंकर नेपालीको उपचारकै क्रममा पद्मा अस्पताल अत्तरियामा मृत्यु भएको  बताइएको छ ।
घाईते हुनेहरुमा लाटामाण्डौँ २ का १२ बर्षीय बालक सुरेश कुँवर, लाटामाण्डौँ–२ का ३२ बर्षीय लोक रावल र ठेगाना नखुलेका तारा सिंह नेपाली रहेका छन् । सुरेश कुँवरलाई बरेली रेफर गरिएको छ । घाईते मध्ये १० जनाको उपक्षेत्रीय अस्पतालमा उपचार भईरहेको छ भने ८ जनाको सुजङ अस्पताल डोटीमा उपचार भईरहेको बताइएको छ ।

डोटीमा बालिका सम्मेलन हुने

लैंगिक हिंसा बिरुद्धको १६ दिने अभियान अन्तरगत डोटी जिल्लामा बालिका सम्मेलन हुने भएको छ ।
महिला हिंसाको मूख्य कारणको रुपमा रहेको बाल बिवाहका बिरुद्धमा डोटी जिल्ला सदरमुकामा  मंसिर  १७, १८ र १९ गते बालिका सम्मेलन हुने महिला तथा बालबालिका कार्यालय डोटीले जानकारी दिएको छ  । बाल बिवाहलाई निरुत्साहित गर्नका लागी बालिका सम्मेलन गर्न लागेको महिला बिकास अधिकृत निर्मला दाहालले   वताईन । देशभरमा डोटी र कपिलबस्तुमा सबै भन्दा धेरै बाल बिवाह भएका कारणले बालिका सम्मेलन गर्न लागेको युवालयका अध्यक्ष सञ्जोक ठकुरीले बताए ।
पत्रकार सम्मेलन गरेर आयोजकले डोटीमा जिल्लामा बालिका सम्मेलन गर्ने जानकारी दिएका हुन । महिला तथा बालबालिका कार्यालयको आयोजनामा  युवालय र सामुदायिक बिकास केन्द्र सिडिसीको संयोजनमा जिल्ला सदरमुकाम सिलगढीमा बालिका सम्मेलन हुन  लागेको छ ।
सम्मेलनमा खेल, साँस्कृति–क तथा कविता प्रतियोगिता हुने आयोजकले जानकारी दिएका  छन । कार्यक्रममा बाल बिवाह गर्ने जोडीहरुको अनुभब सुन्ने कार्यक्रम पनि रहेको छ ।

मालिक–हलिया संयुक्त व्यवसाय

डोटी जिल्ला वारपाटा गाविस–८ तल्लोसात निवासी मुक्त हलिया परिवारकी केशु दमाईले पूर्व मालिकसंग यस्तो राम्रो सम्वन्ध होला भन्ने कल्पना समेत गरेकी थिईनन् । तर अहिले उनी पूर्व मालिकसंग संयुक्त व्यवसाय सञ्चालन गर्दैछिन् ।
मुक्त हलिया केशु दमाई र अर्का मुक्त हलिया बाजी लुहारले आफ्ना पूर्व मालिकसंग संयुक्त रुपमा बंगुर पालन व्यवसाय सञ्चालन गर्दै आएका छन । दमाई र लुहार पूर्व मालिक ईमिता देउवा र खडकवहादुर वोहरासंग संयुक्त व्यवसाय गरिरहेका हुन ।
लुथ्रन विश्व फेडरेशन नेपालको आर्थिक सहयोगमा र राष्ट्रिय हलिया मुक्ति समाज महासघंको संयुक्त साझेदारीमा सञ्चालित ‘मुक्त हलिया कमैया कमलरीको स्वतन्त्रता सवलीकरण परियोजना’ अन्तर्गत राष्ट्रिय हलिया मुक्ति समाज डोटीको आयोजनामा पूर्व मालिक र हलिया विच उद्यमशिल विकासका लागि बंगुर पालन व्यवसायमा सहयोग गरेपछि उनीहरुले संयुक्त व्यवसाय सुरु गरेका हुन ।
जसको हलिया उसकै मालिक गरी दुई जनाको सयुक्त साझेदारीमा दुई÷दुई वटा खोर निर्माण र बंगुर सहयागका लागि ३५ हजारका दरले ७० हजार रुपैयाँ सहयोग गरिएको थियो । संयुक्त व्यवसाय सञ्चालन गर्न पाउँदा खुशी व्यक्त गर्दै पूर्व मालिक बोहरा भन्छन् ‘हामी हिजोका दिनहरुमा पनि संगसंगै थियौं, बिचमा केही बिवाद आएपनि अहिले राम्रो भएको छ ।’ उनले संयुक्त व्यवसाय सञ्चालन गर्न सहयोग   गरेर आफुहरुलाई फेरी नजिक हुने   वातावरण दिएको मुक्त हलिया परिवारलाई धन्यवाद दिए ।
आफुहरु अहिले राम्रो सम्वन्ध बिस्तार गर्नमा सहयोग गरेकोमा हलिया मुक्ती समाजलाई धन्यवाद दिन्छन् पूर्व मुक्त हलिया बाजी लुहार । लुहारका अनुसार उनीहरुको संयुक्त व्यवसाय राम्रो फाईदा भईरहेको      छ । आफुहरुले व्यवसायलाई बिस्तार गर्दै लैजाने योजना वनाएको लुहार वताउँछन ।
स्वास्थ्यकर्मीहरुले हस्ताक्षर नगर्ने
डोटी जिल्लाका स्वास्थ्यचौकी ईञ्चार्जहरुले गाबिसको चेकमा अब देखि हस्ताक्षर नगर्ने भएका छन ।
स्वास्थ्य चौकी ईञ्चार्ज र गाबिस सचिबको संयुक्त हस्ताक्षरमा सञ्चालन हुँदै आएको बैङ्किक कारोवारमा अव आफुहरु संलग्न नहुने उनीहरुले वताएका छन जिजोडामाण्डौं र पोखरी गाबिसका सचिब ईश्वर बहादुर सिंहले ईञ्चार्जको हस्ताक्षर गराएर ६५ लाख हिनामिना गरेपछि संयुक्त जिल्ला स्वास्थ्य ट्रेड युनियन डोटीले प्रेस बिज्ञप्ती जारी गरेर गाबिसका चेकमा हस्ताक्ष नगर्ने बताएका छन ।  बिज्ञप्तीमा भनिएको छ ‘आज देखि स्वास्थ्यचौकीका ईञ्चार्जले हस्ताक्षर गर्ने छैनन्, अहिलेसम्म संयुक्त रुपमा सञ्चालन हुँदै आएको खाता आज देखि रोक्का हुनेछन ।’
स्थानीय बिकास मन्त्रालयको निर्देशनका कारणले निर्दोश स्वास्थ्यकर्मी फस्ने गरेको  ट्रेड युनियन डोटीका अध्यक्ष बमबहादुर खड्काले बताए । खड्काले भने ‘जिजोडामाण्डांै र पोखरी गाबिसका ईञ्चार्जको कुनै संलग्नता छैन ।’

छोटकरी समाचार

खुलादिशामुक्त हुने

पश्चिमको क्षेत्रीय सदर–मुकाम समेत रहेको डोटी जिल्लालाई सन् २०१६ भित्र खुलादिशामूक्त जिल्ला घोषणा भएको छ ।
आगामी पौष १५ गते भित्र जिल्लालाई खुलादिशामूक्त गरिसक्ने लक्ष अनुरुप जिल्लास्तरीय खानेपानी सरसफाई तथा स्वच्छता समन्वय समितिले आफ्ना गतिविधि तिब्र पारेको   छ । यसै अनुरुप सोमवार समितिले जिल्लामा क्रियाशिल पत्रकारहरुसँग अन्तरक्रिया गरेको छ । उक्त कार्यक्रममा जिल्ला स्थित संचारमाध्यमहरु मार्फत व्यापक रुपमा सरसफाई सम्वन्धि चेतनामूलक सामग्री प्रकाशन प्रशारण गर्ने निर्णय गरिएको छ । सम्पुर्ण गाविस तथा नगरपालिकालाई खुलादिशामूक्त घोषणा गरिसकिएकोले जिल्लालाई पनि यथासिघ्र घोषणा गर्नु पर्ने संचारकर्मीहरुको जोड छ ।
जिल्लास्तरीय खानेपानी स–रसफाई तथा स्वच्छता समन्वय समितिले अन्य सरोकारवालाहरु सँग पनि छलफल गर्ने समितिका सदस्य सचिव प्रकाश रावलले बताए । डोटीलाई खुलादिशामूक्त घोषणा गर्ने सम्पूर्ण तयारी पुरा भइसकेको तथा क्षेत्रस्तरीय खानेपानी सरसफाई तथा स्वच्छता सम्वन्वय समितिले अनुगमन गरे पश्चात छिट्टै मिति तय गरिने रावलले जानकारी   दिए ।
यस अघि डोटी स्थित ५० गाविस र दिपायल सिलगढि नगरपालिकालाई खुलादिशामूक्त घोषणा गरि सकिएको छ ।

खेल समाचार

माउरिन्होले पानीको बोतललाई नै भकुण्डो बनाए

अनलाइन खबर
जोसे माउरिन्होलाई मैदानबाट बाहिर पठाइएको खेलमा म्यानचेष्टर युनाइटेड वेष्टहामसँग बराबरीमा रोकिएको छ ।
घरेलु मैदान ओल्ड टाफडमा भएको खेलमा म्यानचेष्टर युनाइटेडले वेष्टहामसँग १–१ को बराबरी खेलेको हो । वेष्टहामले दोस्रो मिनेटमा नै साखोको गोलबाट अग्रता लिएको थियो । तर, २१ औं मिनेटमा जाल्टन इब्राहिमोभिचले युनाइटेडका लागि बराबरी गोल फर्काए ।
खेलका क्रममा फलको नक्कल गरेको भन्दै पल पोग्बालाई रेफ्रीले पहेँलो कार्ड दिए । र, रिप्लेमा पनि वेष्टहामका मार्कले पोग्बालाई फल गरेको देखिँदैन ।
तर, टचलाइनमा रहेका प्रशिक्षक माउरिन्हो आक्रोसित भए र पानीको बोतललाई भकुण्डो बनाएर किक हाने । लगतै रेफ्रीले उनलाई मैदान छाड्न निर्देशन दिए । रेफ्रीले माउरिन्होलाई मैदान बाहिर पठाएको एक महिनामा यो दोस्रो पटक  हो । 

युभेन्टसका डिफेन्डर आल्भेजको खुट्टा भाँचियो

रातोपाटी अनलाईन
युभेन्टसका डिफेन्डर ड्यानी आल्भेसको खुट्टा भाँचिएको छ । आइतबार जेनोआसँग अप्रत्यासित रुपमा ३–१ गोलअन्तर पराजित भएको खेलमा ३३ वर्षीय आल्भेसको खुट्टा भाँचिएको हो ।
युभेन्टसले खेलमा ३ वटा परिवर्तन गरेपछि बार्सिलोनाका खेलाडी घाइते हुन पुगेका थिए । जसको कारण युभेन्टस १० खेलाडीमा सिमित बनेको थियो ।
क्लबले जारी गरेको विज्ञप्तिमा उनको देब्रे खुट्टाको भिबुला नामक हड्डी भाँचिएको छ ।
ब्राजिलियन खेलाडी आल्भेस फ्रि ट्रान्सफरमा दुई वर्षका लागि युभेन्टस आएका थिए ।
खेलको पहिलो हाफमा अर्का डिफेन्डर लियोनार्डो बोनुची पनि घाइते हुँदै मैदान छाड्न बाध्य भएका थिए ।

चलचित्र÷मनोरञ्जन

प्रदिपलाई घाटा कि नाफा ?

चलचित्र ‘प्रेमगीत’मा काम गरेपछि कलाकार प्रदिप खड्कालाई ठूला ब्यानरका चलचित्रमा काम गर्नका लागि अफर आउन थालेका छन ।
कलाकारिता क्षेत्रमा लामो संघर्ष पश्चात प्रदिपले सफलताको केहि खुड्किलो पार गरेका थिए । यसैले, पनि उनका लागि चलचित्र क्षेत्रमा सबैसँग राम्रो सम्बन्ध बढाएर चलचित्रमा काम गर्नु आवश्यक थियो । तर, प्रदिप अहिले चलचित्र ‘प्रेमगीत २’ मा काम गर्ने तयारीमा छन् । यसका लागि उनले कपाल पालेका छन्, शरीर बनाएका छन् । प्रदिप र निर्माता सन्तोष सेन चलचित्रको लोकेशन हन्टिङका लागि भन्दै थाइल्याण्ड, बर्मा र नेपालमा विभिन्न स्थानमा पुगिरहेका छन् ।
‘प्रेमगीत’ रिलिज भएको १० महिना भैसक्यो । यो विचमा, प्रदिप मिडिया र चलचित्रकर्मीबाट केहि टाढा देखिएका छन् । प्रदिपले यो विचमा चलचित्र ‘ए  मेरो हजुर २, दर्पणछाया २’ जस्ता चलचित्र छाडेका छन् ।
यी दुई चलचित्रमा काम गरेको भए, उनी अहिले प्रचारमा दौडिरहेका हुन्थे । तर, उनले ‘प्रेमगीत २’ का लागि केहि    राम्रा ब्यानर नै त्यागिदिए । चलचित्र क्षेत्रमा अहिले प्रदिपले सफल ब्यानरका केहि चलचित्रमा काम गर्नु पथ्र्यो भन्ने टिप्पणी पनि गरिन्छ । ‘प्रेमगीत २’ को छायांकन कहिलेबाट सुरु हुन्छ, अझै पक्का छैन । निर्माता सन्तोष सेनले नायक–नायिका नै फाइनल गरेको लामो समय भैसकेको छ ।
‘प्रेमगीत २’, दर्शक र निर्माणपक्षका लागि मात्र नभई अब प्रदिप र नयाँ नायिका अश्लेषा ठकुरीकै लागि प्रतिक्षामा छ ।  तर, यो चलचित्र जति ढिलो रिलिज हुन्छ, उती नायक खड्कालाई अप्ठ्यारो त हुने होइन ?

ओलीलाई मन पर्छ ‘जहाँ छन्, बुद्धको आँखा’

पूर्व प्रधानमन्त्री तथा नेकपा एमालेका अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीले आफुलाई ‘जहाँ छन बुद्धका आँखा निकै मन पर्ने वताएका छन ।
 भजन शीरोमणी भक्तराज आचार्यसंगको भेटमा ओलीले भक्तराजको भजनवाट आफु प्रभावित भएको बताए । आचार्यलाइ भेट्न आइतवार महालक्ष्मीस्थान स्थित आचार्य निवासमै पुगेका एमाले अध्यक्ष ओलीले भेटमा सामान्य भलाकुसारीपछि आचार्यको सांगीतिक जीवनको वारेमा चासो राखेका थिए । ओलीले आचार्यका भजनहरु प्रसस्त सुनेको जानकारी दिँदै ‘जहाँ छन् बुद्धका आँखा‘’ निकै मन परेको बताए । आचार्यका छोरा सत्यराज आचार्यका अनुसार धेरै पार्टीका नेताहरुले भक्तराजलाई भेट्न आउने सन्देश पठाएको भएपनि अरु कोही नआएको वताए ।
‘धेरै नेताहरु आउँछु भन्नु भएको थियो तर, आउनु भएन ओली आउदा अचम्म र खुसी लाग्यो’ सत्यराजले भने । एउटा कार्यक्रममा भेट हुँदा ओलीले ‘म बुवालाई भेटन आउँछु है’ भन्दा सत्यराजले पत्याएका थिएनन् तर, जब ओलीको सचिवालयवाट फोन आयो उनले अचम्म माने । ‘घरमा आउनुहुन्छ भन्ने लागेकै थिएन, आउने खबर पाएपछि म त दंगै परेँ’  सत्यराजले भने ।
आचार्य निवासमा ४५ मिनेट बसेका ओलीलाई आचार्यले दुईवटा भजन संग्रह उपहार दिए भने छोरा सत्यराजले ‘मधुशाला’ गजल संग्रह उपहार दिए ।
भजन संग्रह लिँदै अध्यक्ष ओलीले एल्बममा भएको भजन सुनिसकेको  जानकारी दिए । 

लेख

‘छोराछोरीलाई अंश होइन, शिक्षा र संस्कार दिऔं ।’

राधा पाेखरेल 

पशुपति गइरहन्छु म । कामको ब्यस्तताले दशैंपछि जान पाएकी थिइनँ । बल्ल हिजो समय मिल्यो । गएँ ।
बृद्धाश्रम छ पशुपति परिसरभित्र । सधैं भरिभराउ हुन्छ बृद्धाश्रम । त्यहाँबाट फर्कदा पटक्कैपिच्छे कामना गर्छु म– ‘हे पशुपतिनाथ ! खाली होस् यस बृद्धाश्रम । म फेरि आउन नपरोस् यहाँ ।’ तर मेरो कामना विपरीत बृद्धाश्रम अझ भरिभराउ हुन्छ । अघिल्लो चोटी जाँदा भेटिएका केही अनुहारहरू पछिल्लो चोटि जाँदा     भेटिदैंनन् । त्यहाँ नयाँ अनुहार आइसकेको हुन्छ ।
यसपालि पनि त्यस्तै भएको थियो । उमेरले मेरो बाबाको दौंतरी करिब ८६ बर्षको एकजना बा (उहाँलाई म बाबा नै भन्थें ) लाई यताउता हेरें । अहँ कतै देखिनँ । त्यहाँ उपस्थित अरूका लागि सायद मेरो अनुहार आफैँ प्रश्न बनेको थियो । जवाफ आयो नजिकैबाट– ‘विचरा भाग्यमानी रहेछ । चाँडै गयो । दुःखै लुक्यो ।’ ओसिला भए मेरा दुबै आँखा । एकतमासले टोलायो मन ।
प्रश्न गरें आफैँलाई– चाँडै मर्नु के भाग्यमानी हुनु  हो ? मलाई लाग्छ, मृत्यु सबैभन्दा डरलाग्दो शब्द हो मान्छेको लागि । तर यी मान्छेहरू किन मृत्युको रहर   गरिरहेका छन् ? अनुमान गरें– सायद बाँच्नुको बोझ नै मृत्यु–मोह हो कि !
पीडैपीडाको पहाडले थिचिएर दुःखैदुःखमा दिन बिताइरहेका यी बृद्ध–बृद्धाको उदास अनुहार बेस्सरी बिझाउँछ सधैं मलाई । जति बिझाए पनि आखिर के गर्न सक्छु र म ? उनीहरूको सन्तानको अभाव पुर्ति गर्न सक्छु र ? अहँ पक्कै सक्दिनँ । अपवाद बाहेक अधिकांशको गुनासो आफ्नै सन्तानप्रति हुन्छ उनीहरूको ।
८६ बर्षको उनै बाबा मुटु भक्कानो पारेर धुमिला आँखा क्षितिजतिर ओछ्याउँदै भन्नुहुन्थ्यो–‘ऊ (छोरा) एकदिन त आउँछ होला हगि मलाई लिन ?’ उफ् ! तर आएन उनको निष्ठुरी छोरा उनलाई लिन । बरू बिदा हुनुभयो बाबा आफैँ सबैलाई छाडेर । कसरी भयो यस्तो हालत ? बाबाको नियति थाहा पाउन चाहन्थें म । धेरैपटकको मेरो आग्रहलाई अस्वीकार गर्न नसकेपछि एकदिन उहाँले आफ्नो नालिबेली यसरी बताउनु भएको थियो ः
२५ बर्षको उमेरमा जुनेली (श्रीमती) सँग पहिलो भेट भाथ्यो । माघको बेलाथ्यो । जुनेली एकसरो कपडामा लुगलुगी काँप्दै थिई । टुहुरी हूँ कोही छैन भनी । भोकभोकै छु भनी । मुटु चिरिने गरी रोई । बृद्धाश्रममा कष्टकर जीवन बिताइरहेका, सडकको पेटीमा आँसु पिउँदै अपमानित जीवन बाँचिरहेका वा घरमा सन्तानहरूका बीचमा पनि एक्लो जीवन जिइरहेका ती बृद्ध–बृद्धा आमा–बाबाहरू सम्झेर मभित्र साँच्चै मानवता उर्लेर आयो ।
म पनि पहाडबाट काम खोज्दै शहर पसेको मान्छे । एउटा सानो डेराथ्यो डिल्लीबजारमा । दिनदिनैजसो भेट हुनथाल्यो जुनेलीसँग । हाम्रो त मायाँ पो बसेछ नानी एकअर्कामा । बाबा आफ्नो २५ बर्षे जवानीमा फर्कनु  भयो । सूर्य झैं झरझराउँदो भो उहाँको अनुहार ।
त्यसपछि जुनेलीसँग विवाह भएको र विवाह गरेको १० बर्षपछि मात्र छोरो जन्मिएको नालिबेली पनि बताउनु भयो उहाँले । बाबाको अनुहारमा एकाएक औंसी छायो । अबरूद्ध गला सफा गर्दै बाँकी ब्यथा यसरी सुनाउनु भयो उहाँले ः
नानी ! छोरा जन्मने र आमा मर्ने एकैसाथ भयो । मेरी जुनेली मलाई छोरो दिएर सधैंको लागि हामीलाई छाडेर गई । यति भनेर निकैबेर रूनु भयो बाबा ।
पहाड घरमा सानीआमाको कारण आफू शहर पस्न परेको कुरा पनि सम्झिनु भयो उहाँले । मैले जस्तै दुःख पाउला भनेर अर्को बिहा पनि गरिनँ नानी मैले । बाबा फेरि भावुक बन्नुभो । ज्याला मजदुरी गरेर बनाको घर पनि आफ्नो भएन । आज पाटीको बास भो । फेरि एकाएक भक्कानिनु भो उहाँ ।
त्यस्लाई कति दुःख गरेर एक्लै हुर्काएँ । बी.ए. पास गराएँ । जागिर पनि पायो । धनीकै छोरी बिहा ग¥यो । बिहे गरेको ६ महिना नबित्दै स्वास्नीको कुरा सुन्न थाल्यो । मलाई नोकर झैं गर्न थाल्यो । अपमान त कति सहेँ सहेँ नानी, भनेर के साध्ये । एकदिन त बुहारीले हातै हाली ममाथि । छोरा आएर झगडा मिलाउला भन्ने सोच्या त, मध्यरातमा घरबाट घोक्राएर निकाले । बाबा बृद्धाश्रम थर्काएर रूनु भो । मभित्र ९ रेक्टरको भूकम्प गयो । सम्हालिँदै भन्नुभयो बाबाले ः
त्यसपछि म सडकको भएँ । उमेर हुन्जेल ज्याला मजदुरी गरें । एकचोटी निकै बिरामी परें । बुहारीले   नहेरे पनि छोराले त हेर्लान् नि ! जे भए नि छोरा त आफ्नै हो । मनभरी आश बोकेर घरको गेट अगाडि उभिएँ । तैपनि मेरो लागि गेट खुलेन । म त्यहीँ मुर्छा परेर लडेछु नानी । ब्युँझदा अस्पतालमा रैछु । बिरामी तंग्रीएपछि सिधै यता पठाइदिए । त्यसबेलादेखि यहीँ छु ।
छोरीको भ्रुणहत्या गर्ने हत्याराहरूप्रति घृणा जागेर आयो । साँच्चै, छोरी हुनुमा गर्व छ मलाई । छोरी भनेको श्रृष्टि हो । सिर्जना हो । ऊ सहनशील हुन्छे, सहयोगी  हुन्छे । सबभन्दा बढी त छोरीसँग मानवता हुन्छ । बाले आफ्नो कथा–ब्यथा सक्नुभो । स्तब्ध बनें म । चौरास्ताको शालिक जस्तै । मैले त्यस निष्ठुरी छोरा–बुहारीलाई चिन्न खोजें । तर बाबाले चिनाउन मान्नु भएन । उल्टै भन्नु भयो ः उस्लाई नराम्रो हुन्छ नानी । नचिनेकै राम्रो । म बाबु हुँ, मेरो उमेर पनि उसैलाई लागोस् । ऊ कहिल्यै बुढो नहोस् । म यस्तो भए पनि ऊ सधैं सुखी होस, खुसी होस् । ओहो ! कस्तो हुन्छ बाबु–आमाको मन । धर्ती जस्तै विशाल अनि आकाश जस्तै फराकिलो । पत्तै नपाई म त डाँको छोड्न पुगेछु ।
अर्की एकजना आमाले पनि झन्नैझन्नै बाबाको जस्तै कथा सुनाउनुभो । छोराले झुक्क्याएर बृद्धाश्रम ल्याएर छोडेकी आमालाई छोरीले उद्धार गरी आफ्नो घरमा लगेर पालेको घटना सुनाउँदै आफ्नो पनि छोरी भएकी भए आज यसरी बृद्धाश्रमको बास हुँदैनथ्यो होला भन्ने संभावना पनि ती आमाले ब्यक्त गर्नु भयो ।
आमाको भनाई थियो ः नानी ! छोरी भनेपछि सकेसम्म पेटमै मार्ने, जन्मिहाले पनि पशुलाई झैं ब्यबहार गर्ने यो समाजमा परेको बेला काम लाग्ने चाहिँ छोरी नै हुन्छे है । भोलि पेटमा छोरी आईभने नमार है नानी । छोरी भएकी भए आज मेरो यस्तो हालत हुन्थ्यो त ? पक्कै हुँदैनथ्यो । आमाको कुरामा सत्यता घोलिएको महशुस भयो मलाई ।
छोरीको भ्रुणहत्या गर्ने हत्याराहरूप्रति घृणा जागेर आयो । साँच्चै, छोरी हुनुमा गर्व छ मलाई । छोरी भनेको श्रृष्टी हो । सिर्जना हो । ऊ सहनशील हुन्छे, सहयोगी  हुन्छे । सबभन्दा बढी त छोरीसँग मानवता हुन्छ ।
बृद्धाश्रममा कष्टकर जीवन बिताइरहेका, सडकको पेटीमा आँसु पिउँदै अपमानित जीवन बाँचिरहेका वा घरमा सन्तानहरूका बीचमा पनि एक्लो जीवन जिइरहेका ती बृद्ध–बृद्धा आमा–बाबाहरू सम्झेर मभित्र साँच्चै मानवता उर्लेर आयो । आफू बाँचेको यस समाजसँग बिद्रोह गर्न मन लाग्यो । खासमा सम्पत्तिमोह र संस्कारहीनता यसको मुख्य कारण हो । अब छोरा–छोरीलाई सम्पत्ति (अंश) होइन, राम्रो शिक्षा र असल संस्कार दिनु पर्छ ।
संसारमा आमा–बुबाको तुलना कोहीसँग हुनै     सक्दैन । आमा–बुबाको लागि कुनै विशेषण र उपमाको आवश्यकता नै पर्दैन । किनकि, आमा–बाबु भनेका आमा–बाबु नै हुन् । जो विना हामी कसैको पनि जीवन संभव थिएन र छैन ।
जीउँदो छउन्जेल सडकमा माँग्न वाध्य तुल्याउने, बृद्धाश्रममा लगेर छाड्ने, घरमै पनि कैदी बनाउने र   मरेपछि गोहीको आँसु चुहाउँदै पिण्ड लडाएर श्रद्धा गर्ने ढोंग सबैले त्याग्नु पर्छ अब । सबैले बुझ्नुपर्छ, संसारमा पैसाले किन्न नपाइने एउटै चिज हो– आमा–बाबु । मान्छेका लागि सम्पत्ति ठूलो होइन, संस्कार ठूलो हो ।
जुन मानिसले  बृद्ध–बृद्धाको सम्मान गर्दैन र उनीहरूको अनुभवबाट सिक्दैन, त्यो समाज आवरणमा जति नै आधुनिक  र भब्य देखिए पनि, मान्छेहरू जति नै सभ्य र शिष्ट देखिए पनि अन्ततः त्यो पाषाण समाज हो, त्यस समाजका मान्छेहरू दुईखुट्टे पशु हुन् । तसर्थ, मेरो बिनम्र अनुरोध छ– हामी सबैले आफ्ना आमा–बाबुको सम्मान गरौं । उहाँहरूको अनुभवबाट सिकौं । मानव हुनुको परिचय स्थापित गरौं । अन्त्यमा पशुपतिनाथसँग प्रार्थना गर्दै फर्किएँ म ‘हे पशुपतिनाथ ! सद्बुद्धि देऊ निष्ठुर सन्तानहरूलाई ।’
—    अनलाईन खवरबाट  

डोटीमा लैङ्गिक हिंसाको अवस्था र सुधारका उपायहरु

रामहरी ओझा
सन्दर्भ ः महिला हिंसा बिरुद्धको १६ दिने अभियान, २५ नोभेम्वर देखि १० डिसिम्वर, २०१६
राष्ट्रिय नारा ः
“घर शान्ति नै बिश्व शान्तिको आधार, दीगो बिकासका लागि लैङ्गिक हिंसा रहित समाज”
अन्तराष्ट्रिय नारा

"Peace in home to peace world, make education safe for all"

बिषय प्रवेश ः अहिले हामी देशभरीमा महिला हिंसा बिरुद्धको १६ दिने अभियान मनाउने क्रममा छौं । महिलामाथी भईरहेको हिंसा अन्त्य हुनु पर्ने, महिलाहरुले पनि पुरुष सरह राज्यका सवै निकायमा सम्मानजनक प्रतिनिधित्व पाउनु पर्ने, महिलाहरुको पनि क्षमता बिकास हुनु पर्ने, महिलाहरुको पनि सम्पत्तिमाथी स्वामित्व हुनु पर्ने जस्ता बिषयहरु हामी यो अभियानका क्रममा उठान गर्ने गर्दछौं र गरिरहेका पनि छौं । तर पनि दिनहुँ हिंसाका घटना बढ्दै गर्ईरहेका छन, हामीले रोक्न सकेका छैनौं । यहाँ कसरी महिला हिंसाका घटनाहरु रोक्न सकिन्छ भन्ने बिषयमा छलफललाई बढी केन्द्रित गर्नु पर्छ जस्तो देखिन्छ । 
१६ दिने अभियानको ईतिहास ः यो दिवसको सुरुवात ल्याटिन अमेरिकाबाट भएको हो । सन १९८१ को नोभेम्बर २५ का दिन ल्याटिन   अमेरिकामा यो दिवस विश्वमै पहिलो पटक मनाईएको थियो । ल्याटिन अमेरिकामा महिलाहरुलाई स्वतन्त्रापूर्वक बस्न, खान र बाँच्न पाउने अवस्था थिएन । महिलाहरुलाई कानुनी रुपमा घरभित्रबाट बाहिर निस्कन बन्देज गरिएको थियो । त्यो कानुनी बिभेदको अन्त्य गर्नका लागि त्यहाँका महिलाहरुले बिद्रोह सुरु गरे । त्यसैको नेतृत्व त्यहाँको डोमेनिकन गणतन्त्रका मिरावेल परिवारमा जन्मिएका तीन जना दिदिवहिनीहरु ः पेट्रीय, मिनर्भा र मरियाले गरे । उनीहरुले नेतृत्व गरेको आन्दोलनले विशाल रुप लियो । आन्दोलनकै कारण त्रुजिलो सरकार दिनप्रतिदिन कमजोर बन्दै गयो ।
सरकार विरुद्ध गरिएको त्यो आन्दोलनमा जन सागर उर्लियो । त्रुजिलो सरकारले मिरावेल दिदिवहिनीहरुलाई   राजद्रोहको आरोप लगाई पटकपटक जेल हाल्यो र पुर्नः त्यही तानाशाही सरकाले सन १९६० मा नोभेम्बर २५ मा तीनै दिदी वहिनीलाई निर्ममता पूर्वक हत्या ग¥यो । उक्त हत्या पछि त्रुजिलो सरकार यति तिरस्कृत भयो र झन सशक्त आन्दोलन चल्यो । त्यसको एक बर्षमा नै तानाशाही त्रुजिलो सरकारको अन्त्य भयो । त्यो घटनालाई महिला माथि हुने हिंसाका रुपमा लिनुका साथै त्यसैको सम्झनामा नोभेम्बर २५ देखि डिसेम्बर १० दिन सम्मको दिनलाई अन्तराष्ट्रिय जगतमा महिला हिंसा विरुद्ध १६ दिने अभियानको भईरहेको छ । संयुक्त राष्ट्र संघले पनि यस दिनलाई महिला हिंसा बिरुद्धको अन्तराष्ट्रिय दिवसको रुपमा मनाउने निर्णय गरेको छ । 
अभियानभित्र अन्तराष्ट्रिय दिवसहरु  २५ नोभेम्वर ः महिला हिंसा बिरुद्धको अन्तराष्ट्रिय दिवस
२९ नोभेम्वर ः बिश्व मानवअधिकार रक्षक दिवस
१ डिसिम्वर ः बिश्व एड्स दिवस ।
३ डिसिम्वर ः अन्तराष्ट्रिय अपाङ्गता दिवस ।
५ डिसिम्वर ः सामाजिक तथा आर्थिक बिकासका लागि स्वयंसेवी दिवस ।
६ डिसिम्वर ः महिला शहीदहरुको सम्मान दिवस ।
१० डिसिम्वर ः बिश्व मानवअधिकार दिवस ।
महिला हिंसाको परिभाषा संयुक्त राष्ट्र संघीय घोषणा पत्र १९९३ अनुसार 
“महिलाको नीजि वा सार्वजनिक जीवनमा शारीरिक वा भौतिक तथा मनोवैज्ञानिक रुपमा आघात पु¥याउने गरी सञ्चालन गरिने लिङ्गमा आधारित क्रियाकलाप वा त्यस किसिमको आघात पु¥याउने धम्की दवाव वा स्वतन्त्रतावाट बञ्चित गर्ने कार्य नै महिला बिरुद्धको हिंसा हो ।”
महिला बिरुद्ध हुने सवै प्रकारका भेदभाव उन्मुलन गर्ने महासन्धी १९७९ अनुसार
“लिङ्गमा आधारित हिंसा लैङ्गिक भेदभावकै एउटा स्वरुप हो, जसले महिलाको अधिकार उपभोग गर्ने क्षमता तथा स्वतन्त्रतामा आघात पु¥याउँछ ।”
बेईजिङ्ग घोषणा पत्र अनुसार
“समानता प्राप्त गर्ने वाटोको बाधक तत्वको रुपमा लिईने चाहे त्यो सार्वजनिक स्थलमा होस वा कार्यस्थलमा वा घरभित्र होस त्यो महिलाको मानवअधिकारको बिषय हो ।”
महिला हिंसाका प्रकारहरु ः शारीरिक हिंसा ः कुटपिट, अङ्गभङ्ग, शारीरिक चोटपटक, थुन्नु, मार्नु, जवरजस्ती गर्भपतन गराउनु ।
मानसिक हिंसा ः डर, धाक–धम्की, त्रासपूर्ण व्यवहार, गाली गलौज, भुटा आरोप, भेद्भाव
यौनजन्य हिंसा ः बलात्कार, यौनजन्य दुव्र्यवहार, यौन यातना तथा शोषण, हाडनाता करणी, बैवाहिक     बलात्कार, मानव बेच बिखन तथा ओसारपसार
सामाजिक हिंसा ः बालबिबाह, अनमेल बिवाह, बहुबिवाह, दाईजो जनित हिंसा आदि
आर्थिक हिंसा ः सम्पत्तिमाथी स्वामित्व नहुनु, रोजगारी तथा आयआर्जनका कार्यबाट बञ्चित
प्रथा÷परम्पराजनित हिंसा ः बोक्सीको आरोप, देउकी, बादी, छाउपडी
अभियान सञ्चालन गर्नुको उद्देश्यड्डलैङ्गिक हिंसालाई मानवअधिकारको सवालको सवालका रुपमा उठान गर्दै राष्ट्रियस्तरमा, क्षेत्रीयस्तरमा र अन्तर–ाष्ट्रियस्तरमा सचेतीकरण गर्ने ।
ड्डस्थानीयस्तरमा महिला हिंसा बिरुद्ध भईरहेका क्रियाकलापहरुलाई नियमित र द¥हो वनाउने ।
ड्डमहिला हिंसा बिरुद्ध नयाँ नयाँ रणनीति र योजनाहरु सार्वजनिक गरी त्यसमाथी छलफल गर्ने ।
ड्डमहिला बिरुद्ध हुने सवै प्रकारका हिंसाहरु अन्त्य गर्नका लागि राज्यलाई प्रभावकारी संयन्त्र वनाउन दवाव दिने मा नेपालमा १६ दिने अभियान
ड्डनेपालमा १६ दिने अभियानलाई सन १९९७ देखि मनाउन थालिएको पाइन्छ ।
ड्डसुरुमा महिला विरुद्ध हुने सवै प्रकारका भेदभाव उन्मुलन सम्बन्धी संयुक्त राष्ट्रसंघीय महासन्धी र इन्च्छाधीन आलेखलाई अुनमोदन गर्न नेपाल सरकारको ध्यान आकर्षण गर्ने अभियानका रुपमा यस अभियानलाई मनाईएको     थियो ।
ड्डपछिल्ला बर्षहरुमा यो अभियानलाई नियमित रुपमा महिला हिंसा बिरुद्धको अभियानका रुपमा मनाउने गरेको पाईन्छ ।
महिला हिंसा रोकथामका लागि भएको कानुनी प्रयासहरु ड्डनेपालो संबिधान, २०७२
ड्डमुलुकी ऐन, २०२०
ड्डकेही सार्वजनिक अपराध तथा सजाय ऐन, २०२७
ड्डबालबालिका सम्वन्धि ऐन, २०४८
ड्डलैङ्गिक समानाता कायम गर्ने केही नेपाल कानुन संसोधन गर्न वनेको ऐन, २०६३
ड्डमानव बेचबिखन तथा ओसारपसार नियन्त्रण ऐन, २०६४÷नियमावली, २०६५
ड्डघरेलु हिंसा (कसुर र सजाय), ऐन, २०६६÷नियमावली २०६७
ड्डकार्यस्थलमा हुने यौनजन्य दुव्र्यवहार (निवारण) ऐन, २०७१
ड्डलैङ्गिक हिंसा निवारण कोष (सञ्चालन) नियमावली, २०६७
ड्डएकल महिला सुरक्षा कोष सञ्चालन नियमावली, २०६७
ड्डछाउपडी प्रथा उन्मुलन निर्देशिका, २०६४
ड्डश्रमजीवी महिलाहरुप्रति डान्स रेष्टुरेण्ट, डान्स वार जस्ता कार्यस्थलमा हुने यौन उत्पीडन नियन्त्रण गर्न जारी गरिएको निर्देशिका, २०६५
ड्डबोक्सी आरोप (कसुर र सजाय) ऐन, २०७२
महिला हिंसा रोकथामका बनाईएका कार्ययोजनाहरु
ड्डलैङ्गिक हिंसा अन्त्य तथा लैङ्गिक सशक्तिकरण सम्वन्धि राष्ट्रिय रणनीति तथा कार्ययोजना, २०६९–०७४
ड्डमहिला बिरुद्ध हुने सवै प्रकारका भेदभाव उन्मुलन गर्ने महासन्धि कार्यान्वयनको लागि तयार गरिएको राष्ट्रिय कार्ययोजना, २०६०
ड्डलैङ्गिक समानता तथा महिला सशक्तिकरण (वेईजिङ्ग कार्ययोजना) कार्यान्वयनका लागि तयार गरिएको राष्ट्रिय कार्ययोजना, २०६१
ड्डमानव बेचबिखन बिशेष गरी महिला तथा बालबालिकाहरुको बेचबिखन तथा ओसार पसरा बिरुद्धको राष्ट्रिय कार्ययोजना, २०६८
ड्डसंयुक्त राष्ट्र संघ सुरक्षा परिषदको प्रस्ताव नं. १३२५ र १८२० को कार्यान्वयन राष्ट्रिय कार्ययोजना, २०६८
ड्डबालबालिकाका लागि राष्टिूय कार्ययोजना, (२०६१–०७२)
ड्डबालश्रम उन्मुलनका लागि गुरुयोजना, २००१
महिला हिंसा न्यूनिकरणका लागि डोटीमा भएका प्रयासहरुड्डजिल्ला सम्योजन समिति ः प्रमुख जिल्ला अधिकारीको अध्यक्षतामा
ड्डअस्पतालमा आधारित एकद्वार संकट व्यवस्थापन केन्द्र
ड्डहिंसा पिडित महिलाहरुका लागि तत्काल राहात तथा उपचार कोष
ड्डमहिला तथा बालबालिका सेवा केन्द्र (जिल्ला प्रहरी कार्यालय)
ड्डसुरक्षित अल्पकालीन महिला जिल्ला सेवा केन्द्र
ड्डसमुदायिमा आधारित सुरक्षित अल्पकालीन महिला सेवा केन्द्र
ड्डलैङ्गिक हिंसा बिरुद्धको निगरानी समूहहरु÷महिला समूह÷सहकारी संस्थाहरु
ड्डएकल महिला कोष
ड्डमानव बेचबिखनमा परेका महिला तथा बालबालिबाहरुका लागि सहयोग कोष ।
सुधारका लागि के गर्न सकिन्छ त ?सरकारी क्षेत्र ः
ड्डकानुनको प्रभावकारी कार्यान्वयन गर्ने ।
ड्डकानुनी सचेतनाका लागि प्रभावकारी योजना वनाई लागु गर्ने ।
ड्डमहिलाहरुको क्षमता बिकासका लागि ठोस योजना वनाई कार्यान्वयन गर्ने ।
ड्डपिडित महिलाहरुलाई तत्काल राहत र उद्दार गर्ने व्यवस्था मिलाउने ड्डमहिलाहरुको जीवन सुरक्षाको ग्यारेण्टी गर्ने ।
ड्डपिडितहरुको तथ्याँक संकलन र अध्यावधिक गर्ने ।
गैरसरकारी संघसंस्था ः
ड्डहरेक परियोजनामा महिला हिंसा बिरुद्धको अभियानलाई क्रस कटिङ्ग सवालको रुपमा जोड्ने ।
ड्डमहिला हिंसाको क्षेत्रमा काम गर्ने संस्थाहरुले अनिवार्य रुपमा महिला तथा बालबालिका कार्यालयसंग समन्वय गरी एकद्वार प्रणाली लागु गर्ने  ।
ड्ड दुर्गम तथा पिछडिएका गाउँ बस्तीहरुका चेतनामुलक कार्यक्रमहरु सञ्चालन गर्ने ।
ड्डमहिला हिंसा बिरुद्ध महिला(पुरुष संयुक्त अभियान सञ्चालन गर्ने ।
ड्डमहिलाहरुको क्षेमता तथा सीप बिकास गरी उनीहरुलाई आर्थिक आत्म निर्भर वनाउने ।
राजनीतिक दल ः
ड्डराजनीतिक दलहरुले महिलाहरुलाई राजनीतिक क्षेमता बिकास गर्ने ।
ड्डदलका हरेक तहमा महिलाहरुको प्रतिनिधित्व सुरक्षित गराउन आरक्षणको व्यवस्था गर्ने ।
ड्डदलका अभियानहरुमा महिला हिंसा बिरुद्धको सेचना दिने ।
ड्डमहिला हिंसा गर्ने राजनीतिक कार्यकर्तालाई दल निकाला गर्ने ।
ड्ड राजनीतिमा लागेका महिलाहरुलाई प्रोत्साहित गर्ने ।
सञ्चारमाध्यम ः
ड्डमहिला हिंसा सम्वन्धि समाचारहरु प्रकाशन एवं प्रसारण गर्दा लैङ्गिक संवेदनशीलतालाई ध्यान दिने ।
ड्डमहिला हिंसा बिरुद्धका सन्देशहरु नियमित रुपमा प्रकाशन एवं प्रसारण गर्ने ।
ड्डमहिला हिंसकाका घटनाहरुलाई उजागर गर्दै पिडकलाई कानुनको दायरासम्म ल्याउने प्रयास गर्ने ।
ड्ड महिला हिंसा बिरुद्धका चेतनामुलक लेख÷रचनाहरु नियमित रुपमा प्रकाशन एवं प्रसारण गर्ने ।

लोकसेवाको तयारीका लागि उपयोगी

१. अन्तराष्ट्रिय पर्वतारोहण संघद्वारा अन्तराष्ट्रिय पर्वतारोहण उद्यान कहाँ निर्माण गरिएको छ ?
— नुवाकोटको ककनी
२. महिला, बालबालिका तथा समाज कल्याण मन्त्रालयले बि.सं. २०६३ देखि राष्ट्रिय बालदिवस कहिले मनाउने निर्णय ग¥यो ? – भाद्र २९
३. नेपालको अन्तरिम संविधान २०६३ अनुसार सर्वोच्च अदालतमा प्रधानन्याधिशका अतिरिक्त बढीमा कतिजना अन्य न्यायधीश रहने व्यवस्था रहेको थियो ? – १४
४. नेपालको कुन जिल्लामा उच्च पर्वतारोहण तालिम बमखबलअभ mयगलतबष्लभभचष्लन तचबष्लष्लन संचालन गरिदै आएको छ ? – मनाङ
५. लालीगुराँसको वैज्ञानिक नाम के हो ? – चजयमयमभलमचयल बचदयचष्गm
६. विश्व राष्ट्रिय निकुन्ज सम्मेलन कति वर्षको अन्तरमा आयोजना गरिन्छ ? – प्रत्येक १० वर्षमा
७. राजा त्रिभुवनको कहिले नारायणहिटी राजदरबार (ल्बचबथबलजष्तष् च्यथब िएबबिअभ) छाडी सपरिवार भारतीय राजदुतावास (क्ष्लमष्बल भ्mदबककथ) मा शरण लिन पुगेका थिए ?
– बि.सं. २००७ कार्तिक २१ गते
८. ठकुरी वंशको अन्तिम राजा को हुन ? – शंकरदेव
९. दामोदर पाण्डे कहाँ काटिएका थिए ? – लुमडीस्थान
१०. नेपाल संवत (ल्भउब िक्बmखबत) लाई हटाई बि.सं. १९६० देखि बिक्रम संवत पुनः प्रचलनमा ल्याउने व्यक्ति को हुन ? – चन्द्र शमसेर
११. बाबुलाई कैद गरी आफू राजा हुने व्यक्ति को हुन ? – प्रताप मल्ल
१२. जनआन्दोलन–२ को सफलता स्वरुप पुनस्र्थापित प्रतिनिधिसभाको पहिलो बैठक कहिले बसेको थियो ? — बि.सं. २०६३ वैशाख १५
१३. द्यगममजब व्बलबलतष् बुद्ध जयन्तीलाई लुम्बिनी दिवसको रुपमा मनाउने निर्णय कहिले भएको हो ?
— बि.सं. २०५५ वैसाख १७
१४. ूःबमबल एचष्शभू मदन पुरस्कारको स्थापना कहिले भएको हो ? —बि.सं.२०१२
१५. विदेशी नागरिकलाई प्रदान गरिने सबैभन्दा ठूलो मानपदवी कुन हो ? —महाउज्जवल राष्ट्रदीप
१६. राष्ट्रिय मानव अधिकार अयोगमा अध्यक्षका अतिरक्ति कति जना सदस्य रहने व्यवस्था छ ?
— चार जना
१७. संकटकालिन अवस्था (भ्mभचनभलअथ उभचष्यम) को घोषणा गर्ने वा आदेश दिने अधिकार कसमा हुनेछ ? – नेपाल सरकार, मन्त्रिपरिषदको सिफारिसमा राष्ट्रपतिमा
१८. काठमाडौं विश्वविद्यालयले डिलिट (महाविद्यावारिधि) कस्लाई प्रदान ग¥यो ?
— भारतीय राष्ट्रपति प्रणम मुखर्जी
१९. नयाँ दिल्लीमा हुने अन्तराष्ट्रिय युवा सम्मेलनमा, साङ्गाइ युथ लिडर अवार्ड —२०१६ बाट कुन नेपालिलाइ सम्मान गरिने भएको छ ? — सुनिल भेटवाल
२०.पहिलो वायोनिक ओलम्पिक कहाँ सञ्चालन गरियो ? — स्विजरल्याण्ड
२१. “च्यात्न नसकेको चिठी” कृतिका लेखक को हुन ?  — दिपक खड्का
२२. नेपाली फुटबल इतिहासमा “हेडिङ मास्टर” भनेर कस्लाई भनिन्छ ?  — देवनारायण चौधरी
२३. कुन जातिमा कार्यपालिका, ब्यावस्थापिका र न्यायपालिका हुन्छन ?  —सतार
२४. ग्ल्इ ले कुन दिन लाई “मण्डेला दिवस’’ को रुपमा मनाउछ ?  —व्गथि ज्ञड
२५. पूर्व प्रधानमन्त्री शेर बहादुर देउवा ज्यू भारतको जवाहरलाल नेहरु विश्वविद्यालयबाट मानार्थ  विद्यावारीदीद्वारा कहिले सु–शोभित हुनु भएको हो ?  — ट कभउतझदभच द्दण्ज्ञट
२६.इन्टरपोलको ८५ औं महासभा कहिले र कहा भयो ? – इन्डोनेशियाको बाली (द्दण्ठघरठरद्दद्द(द्दछ)
२७.हालै कुन देशका बैज्ञानिकहरुले हावा सफा गर्ने यन्त्र को आविस्कार गरेका छन् ? — नेदरल्यान्ड
२८. काठमाण्डौं महानगरपालिकाले कहिले देखि फोहोरबाट बीजुली निकालेको छ ? — २०७३÷०७÷२२ २९. मृगौला बिरामीहरुको लागि सवै मष्बिकष्क ाचभभ भएको कहिले वाट हो ?
— २०७३ साल कार्तिक २२ गतेवाट
३०. अन्तरास्ट्रिय स्तरको “हुमेनिटेरियन ब्धबचम द्दण्ज्ञट” बाट सम्मानित हुने नेपाली महिला को हुन ?
— अक्कल तामाङ
३१. विश्वमै पहिलोपटक तिन जनाको जिनबाट बच्चा कुन देशमा जन्माइएको छ ?  — ःभहष्अय
३२.सोलिडारिटी कप फुटबल — २०१६
— बिजेता नेपाल (उपबिजेता मकाउ (१÷०)
— तेस्रो स्थान लाओस (नेपालले सेमिफाईनलमा हराएको)
— जम्मा ७ वटा टिम सहभागी
— नेपाली टिमका मुख्य प्रशिक्षक ग्योटुकी कोजि (जापान)
— नेपाललाई जिताउन फाईनल खेलका गोल गर्ने सुजल श्रेष्ठ
— खेल मलेसियामा भएको
— फाईनल खेल सरावक स्टेडियम, कून्चिङमा
— नेपालले ६४ वर्षपछि महादेशस्तरीय उपाधि जितेको
— सोलिडारिटी कप विश्वकप २०१८ र एशियन कप २०१९ छनौट खेलमा बाह्यका देशका लागि ब्ँऋ ले आयोजना गर्ने प्रतियोगिता हो ।

साहित्य÷सृजना

गजल

सक्छौ भने बाघलाई बिरालो बनाएर देखाउ,
समथर तराईको भूमिलाई भिरालो बनाएर देखाउ ।।
गरीबलाई तिरस्कार गर्ने ए भलादमीहरु,
सक्छौ भने गरीबका रगतलाई कालो बनाएर देखाउ ।।
पलमै दुनियाँ भत्काउन सक्ने ए विज्ञान तिमी,
सक्छौ भने ति बुढाबुढीलाई कलिलो बनाएर देखाउ ।।
पत्थर भाको छ मुटु मेरो चोट सहदा सहदैँ,
सक्छौ भने यो मुटुलाई कमलो बनाएर देखाउ ।।
लम्कीदैछन् यि हातहरु मनको भाव कोर्न,
सक्छौ भने यि हातलाई रोक्ने जालो बनाएर देखाउ ।।
शर्मिला चौधरी
थापापुर ५ कैलाली

आमा

हे मेरी आमा
एक्लै हुँदा मलाई
डर लाग्छ किन ?
भीडसँग डर लाग्छ
शून्यतासँग डर लाग्छ
अन्धकारसँग डर लाग्छ
जब आमा म
तिम्रो साथमा हुन्छु
निर्धक्क भएर म
फूलहरुसँग हाँस्छु
पुुतलीहरुसँग नाच्छु
मेरा मनका वेदनाहरु पोख्छु
आमा
तिमी नभए
मेरो आँखाको आँसु
कसले पुच्छिदिन्थ्यो होला
तिमी नभए
मेरो भविष्य नै
अन्धकार हुन्छ है आमा ।
अरुण नदी खत्री
जिन्दगीमा जब आफुले सोचेको जती हुँदैन
यस्तो लाग्छ फेरी कहिलै कुनै प्रगती हुँदैन
कसैलाई दिलमा राख्नु पहिले बिचार गर्नु है
दुखेको दिललाई निको पार्ने ओखती हुँदैन !
राजेन्द्र आग्री
कालुखेती–८ बझाङ्ग

दैवलाई

आखिरी उसैको हो जीवन दिनु छ दैवलाई
कोही हुदैनन् साथमा त्यहाँ लिनु छ दैवलाई
लिला हो, दैवको आदेश उसैको चल्ने गर्छ
थाहै हुदैन कसैलाई कहाँ कतिखेर ढल्ने गर्छ
पर्दा खुलेसम्म मात्र हो दृश्यमा देखिए जस्तै
भोग्नु पर्ने रहेछ सबैले भाग्यमा लेखिए जस्तै
न बिन्ती मान्छ, कसैको न बेदना बुझ्ने गर्छ
समान ठान्छ दुनियाँलाई न कसैलाई पुज्ने गर्छ
जानु छ, एक दिन जानै पर्ने छ स्वर्ग लोकमा
जाने त खुसी हुन्छन डुबाउँछ अरुलाई शोकमा
न बाँच्नु रहेछ, जीवनमा मनमा रिस राग पाली
जाँदा केही हुदैन साथमा जानु पर्ने रहेछ खाली
प्रिय दाई स्वर्गीय कर्ण बोहराप्रति समर्पित
कृष्ण ओली
बाजुरा

सूचना÷सन्देश÷बिज्ञापन

शिक्षक आवश्यकता सम्वन्धि सूचना

प्रथम पटक प्रकाशित मिति ः २०७३÷०८÷०८
    डोटी जिल्ला तिखात्तर गाविसमा वडा नं. ८ नारी तर्पालामा रहेको यस श्री न¥याल आधारभुत बिद्यालयमा रिक्त रहेको तपशिल अनुसारको शिक्षक पदमा खुल्ला प्रतियोगिताद्वारा अस्थायी पदपुर्ति गर्नु पर्ने यो सूचना प्रकाशित भएको मितिले १५ दिनभित्र तपसिलको विवरण अनुसार इच्छुक योग्य व्यक्तिहरुबाट दरखास्त आवाहन गरिएको छ ।
तपसिल
बिज्ञापन नं. ०१÷०७३÷०७४
पद ः– शिक्षक             संख्या ः–  १ जना,        
शैक्षिक योग्यता ः– शिक्षा संकायवाट प्रविणता प्रमाण पत्र वा सो सरह          
किसिम ः– करार             
तह ः– प्रा.बि. 
उमेर ः– १८ वर्ष पुरा भई ४० ननाघेको
निवेदन आईपुग्ने अन्तिम मिति ः २०७३÷०८÷२३ गतेसम्म
अवेदन दस्तुर ः– रु. २०००÷– मात्र,
सम्र्पक मिति ः– २०७३÷०८÷२४
परीक्षाको किसिम ः लिखित र अन्तरवार्ता
परीक्षा मिति ः जिल्ला शिक्षा कार्यालयसंग समन्वय गरी पछि तोकिनेछ ।
आबश्यक कागजातहरु ः–
– नेपाली नागरिकताको प्रतिलिपि २ प्रति,
– शैक्षिक योग्यताका प्रमाण पत्रहरु, २ प्रति
– तालिम प्राप्त प्रमाणपत्र प्रतिलिपि र हस्तलिखित निवेदन
– अध्यापन अनुमति पत्रको प्रतिलिपी २ प्रति,
नोट ः– महिला, जनजाति, अपाङ्ग, दलित समुदाय तथा उच्च योग्याता भएको उम्मेदवारलाई प्राथमिकता दिईने छ । उम्मेदवारले अन्तरवार्तामा सक्कल प्रमाण पत्र सहित उपस्थित हुनुपर्नेछ । थप जानकारीका लागि सम्र्पक मो.नं.९८००६०३३८३ सम्र्पक गर्नुहोला ।

शिक्षक आवश्यकता सम्वन्धि सूचना

प्रथम पटक प्रकाशित मिति ः २०७३÷०८÷१२
    डोटी जिल्ला दिपायल सिलगढी नगरपालिका—१ मा रहेको यस श्री बालमन्दिर आधारभुत बिद्यालयमा रिक्त रहेको तपशिल अनुसारको शिक्षक पदमा खुल्ला प्रतियोगिताद्वारा अस्थायी पदपुर्ति गर्नु पर्ने यो सूचना प्रकाशित भएको मितिले १५ दिनभित्र तपसिलको विवरण अनुसार इच्छुक योग्य व्यक्तिहरुबाट दरखास्त आवाहन गरिएको छ ।
तपसिल
बिज्ञापन नं. ०१÷०७३÷०७४
पद ः– शिक्षक             संख्या ः–  १ जना,        
शैक्षिक योग्यता ः– शिक्षा संकायवाट प्रविणता प्रमाण पत्र वा सो सरह, तालिम प्राप्त÷अध्यापन अनुमति पत्र प्राप्त           
किसिम ः– सट्टा (करार)             
तह ः– प्रा.बि. 
उमेर ः– १८ वर्ष पुरा भई ४० ननाघेको
निवेदन आईपुग्ने अन्तिम मिति ः २०७३÷०८÷२६ गतेसम्म
अवेदन दस्तुर ः– रु. ५००÷– मात्र,
सम्र्पक मिति ः– २०७३÷०८÷२८
परीक्षाको किसिम ः लिखित र अन्तरवार्ता
आबश्यक कागजातहरु ः–
– नेपाली नागरिकताको प्रतिलिपि २ प्रति,
– शैक्षिक योग्यताका प्रमाण पत्रहरु, २ प्रति
– तालिम प्राप्त प्रमाणपत्र प्रतिलिपि र हस्तलिखित निवेदन
– अध्यापन अनुमति पत्रको प्रतिलिपी २ प्रति,
नोट ः– म्याद नाघी आएका र रित नपुगेका दरखास्त उपर कुनै कारवाही गरिने छैन । महिला, जनजाति, अपाङ्ग, दलित समुदाय तथा उच्च योग्याता भएको उम्मेदवारलाई प्राथमिकता दिईने छ । उम्मेदवारले अन्तरवार्तामा सक्कल प्रमाण पत्र सहित उपस्थित हुनुपर्नेछ । थप जानकारीका लागि सम्र्पक मो.नं.९८६५५६६० र फोन नं. ०९४–४२०३४३ मा सम्र्पक गर्नुहोला ।

मालपोत कार्यालय डोटीबाट जारी गरिएको हकदावी सम्वन्धि ३५ दिने सार्वजनिक सूचना

प्रथम पटक सूचना प्रकाशित मिति ः २०७३÷०८÷१३ गते
जिल्ला डोटी कालिकास्थान गाबिस वडा नं. ४ स्थित कि.नं. १३७, १६०४ को जग्गा सोही गाबिस वडा नं. ४ बस्ने नरीभानको नाती बिक्रम साउँदको छोरा वहादुर साउँदको नाउँमा नापनक्सा भई श्रेष्तापुर्जा कायम भएकोमा जग्गाधनी वहादुर साउँद भन्ने चुनुवा साउँदको मिति २०७२÷०५÷३१ मा मृत्यु भईसकेकोले मृतकको शेषपछिको हकदार एकमात्र पत्नी देवुली साउदेनी मात्र भएको हुँदा मृतकको नाउँको डोटी कालिकास्थान गाबिस स्थित पुरै घर जग्गाहरु मेरो नाउँमा एकलौटी नामसारी गरी पाउँ साथै मेरो नेपाली ना.प्र.पा. मा पतिको नाम चुनुवा साउँद भएको र मृतकको नाउँको कालिकास्थान गाबिसस्थित जग्गाधनी प्रमाण पुर्जामा नाम वहादुर साउँद भई पतिको नाममा फरक  परेको भएता पनि दुवै नाम गरेको व्यक्ति फरक नभई एउटै व्यक्ति मेरो पति नै भएकोले सो नाम समेत संसोधन गरी ने.ना.प्र.प. बमोजिम कायम गरी नामसारी गरी पाउँ भनी डोटी कालिकास्थान गाबिस कार्यालय डोटीको च.नं. ८९, मिति २०७२÷८÷१७ को किटानी सिफारीस पत्र, मृतकको नाउँको जग्गाधनी प्रमाण पुर्जा, नेपाली ना.प्र.पा., चालु आ.व.को मालपोत बुझाएको रसिद, मृत्यु दर्ता प्रमाण पत्र, नाता प्रमाणित आदि प्रमाणहरु साथै राखी डोटी जिल्ला कालिकास्थान गाबिस वडा नं. ४ बस्ने देवुली साउदेनीले यस मालपोत कार्यालय, डोटीमा मिति २०७२÷०८÷१७ मा निवेदन दिनु भएकोले उक्त जग्गा सम्वन्ध कुनै कसैको हकदावी पुग्ने भए, निजको नाम संसोधन गर्न नपर्ने कुनै कारण भए वा निज निवेदकको मागदावी बमोजिम नामसारी गर्न नपर्ने कुनै कारण भए यो सूचना प्रकाशित भएको मितिले बाटाका म्याद वाहेक (३५) पैतिश दिनभित्र आफुसंग भएका सक्कल प्रमाण साथ कार्यालयमा उजुरी दावी गर्न आउनु   होला । अन्यथा म्याद भित्र कुनै कसैको उजुरी दावी नगरे नियमानुसार भै जाने व्यहोरा यसै सूचनाद्वारा जानकारी गराईन्छ ।

बिम्ब नेपाली साप्ताहिक, मिति २०७३ साल मंसिर ७ गते मंगलवार

गरिबी, अन्याय, अत्याचार, भ्रष्टाचार, अशिक्षा, जातीय भेदभाव हाम्रा शत्रु हुन् । यसका विरूद्ध सबै सचेत, सजग र क्रियाशील रहनु पर्दछ ।
नेपाल सरकार
सूचना तथा सञ्चार मन्त्रालय
सूचना विभाग

मुख्य समाचार

सुदूरपश्चिमका ५ जिल्ला टप टेनमा

अछाम जिल्ला पहिलो, डोटी पाँचौंमा 

स्वास्थ्य मन्त्रालयले गरेको मुल्याँकनका आधारमा सुदूर–पश्चिमका पाँच जिल्ला उत्कृष्ठ १० (टप टेन) मा परेका छन । अछाम जिल्ला देशभरीकै उत्कृष्ठ जिल्ला भएको छ । डोटी जिल्ला पाँचौ स्थानमा परेको छ ।
आर्थिक वर्ष २०७२÷०७३ को कार्य सम्पादन मुल्याँकनका आधारमा मन्त्रालयले सार्वजनिक गरेको नतिजा अनुसार अछाम जिल्ला पहिलो उत्कृष्ठ जिल्ला घोषणा भएको छ । कुल एक सय पूर्णाङ्कमा अछामले ९२.३७ अंक प्राप्त गरेको छ । गत वर्ष अछाम जिल्ला देशभरीमा दोश्रो स्थानमा रहेको थियो ।
मुल्याँकन टोलीले छुट्टाछुट्टै ३५ वटा सूचकमा रहेर तयार   गरेको नतिजा अनुसार सुदूरपश्चिमका अन्य चार जिल्लाहरु बैतडी, बझाङ्ग, डोटी र बाजुरा उत्कृष्ठ १० मा पर्न सफल भएका छन । बैतडी ९०.४१ अंक प्राप्त गरी तेश्रो, बझाङ्ग ८९.०३ अंक ल्याई चौथो स्थान, डोटी ८८.२२ अंक प्राप्त गरी पाँचौं र बाजुरा ८८ अंक प्राप्त गरी छैटौं स्थानमा पर्न सफल भएको छ ।
नतिजा अनुसार सुर्खेत ९०.५४ अंक ल्याएर दोश्रो स्थानमा परेको छ । दैलेख सातौं स्थानमा, रुपन्देही आठौं, काभ्रे नवौं र प्युठान १० औं स्थानमा रहेका छन ।
उक्त नतिजा अनुसार सवैभन्दा कमजोर जिल्ला मनाङ्ग देखिएको छ । मनाङ्गले ५७.६५ अंक ल्याएको छ । यस्तै ईलाम, धनुषा, संखुवासभा, रौतहट, ताप्लेजुङ्ग, बारा, भोजपुर पर्सा र डोल्पा कमजोर १० जिल्लाभित्र परेका छन । मन्त्रालयले बर्षभरी सम्पादन गर्नु पर्ने कामहरु सम्पादन गरेको आधारमा जिल्ला स्वास्थ्य÷जनस्वास्य कार्यालयलाई आधार वनाएर मुल्याँकन गर्ने गर्दछ ।
ईलाम ६२.७८, धनुषा ६६.४३, संखुवासभा ६७.१०, रौतहट ६८.४८ र ताप्लेजुङ्ग ६८.५६ अंक प्राप्त गरी कमजोर १० जिल्लाको सूचीमा परेका छन । यस्तै बारा ६८.७७, भोजपुर ६९.१६, पर्सा ६९.२० र डोल्पा ७१.१२ अंक प्राप्त गरी कमजोर १० जिल्लाभित्र सूचीकृत भएका छन । 

सम्पादकीय

१६ दिने अभियान सफल पारौं

अहिले देशभर महिला हिंसा विरुद्धको १६ दिने अभियान चलिरहेको छ । ‘घर शान्ति नै विश्व शान्तिको आधार, दिगो बिकासका लागि लैङ्गिक हिंसा रहित समाज’ भन्ने मुल नाराका साथ हामी यो दिवस मनाईरहेका छौं । महिला र पुरुष बराबर रुपमा सक्षम र सम्मान इज्जतका भागिदार हुनु पर्ने, महिला विरुद्ध हुने हिंसा कुनै पनि अवस्थामा स्वीकार्य हुने छैन, महिला विरुद्ध हुने हिंसाको रोक थाम गर्नु प्रत्येक ब्यक्तिको जिम्मेवारी हो, यस्तायस्तै नाराहरु हामी रार्वजनिक कार्यक्रममा, ¥यालीमा, भाषणमा व्यक्त गर्दै आएका छौं ।
यो अभियानको ईतिहास लेटिन अमेरिकाका महिलाहरुसंग जोडिएको छ । त्यहाँका महिलाहरु राज्यको शासनबाट यति पीडित थिए कि उनीहरुलाई स्वतन्त्रापूर्वक बस्न, खान र बाँच्न अवस्था थिएन । त्यति वेला महिलाहरुलाई कानुनी रुपमा घरभित्रबाट बाहिर निस्कन बन्देज गरिएको थियो । त्यहाँका महिलाहरु त्यस्तो तानाशाह शासनको अत्य गरी ती महिलाहरु उन्मुक्ति हुन चाहन्थे । त्यसैको नेतृत्व त्यहाँका पेट्रीय, मिनर्भा र मरिया तीन जना महिलाहरुले गरेका थिए । उनीहरुले नेतृत्व गरेको आन्दोलन यति विशाल रुप लियो जुन तत्कालिन अमेरिकन त्रुजिलो सरकार दिनप्रतिदिन कमजोर बन्दै गयो । तीनैवटी महिलाहरु शिक्षित र सचेत महिलाका रुपमा परिचित थिए ।
अन्याय नसहने स्वभावका उनीहरु तत्कालिन त्रिजिलो तानाशाहीका विरुद्ध युद्ध गर्न समेत तयार थिए । सरकार विरुद्ध गरिएको त्यो आन्दोलनमा लाखौं–लाख मानिसको जन सागर उर्लिएको थियो । त्यहि समयमा त्यहाँको सरकारले तीनैवटी महिलालाई राजद्रोहको आरोप लगाई पटक–पटक जेलमा हाल्यो र पुर्नः त्यही तानाशाही सरकाले सन १९६० मा नोभेम्बर २५ मा तीनै दिदी वहिनीलाई निर्ममता पूर्वक हत्या ग¥यो । उक्त हत्या पछि त्रुजिलो सरकार यति तिरस्कृत भयो र झन सशक्त आन्दोलन चल्यो । त्यसको एक बर्षमा नै तानाशाही त्रुजिलो सरकारको अन्त्य भयो । त्यसपछि त्यहाँका महिलाहरुले तानशाही सरकारबाट उन्मुक्ति पाई स्वतन्त भए ।
ति तीन दिदिबहिनीहरुको सम्झनामा यो दिवसको सुरुवात सर्वप्रथम ल्याटिन अमेरिकाबाट भएको हो । सन १९८१ को नोभेम्बर २५ का दिन ल्याटिन अमेरिकामा यो दिवस विश्वमै पहिलो पटक मनाईएको थियो । त्यो घटनालाई महिला माथि हुने हिंसाका रुपमा लिनुका साथै त्यसैको सम्झनामा नोभेम्बर २५ देखि डिसेम्बर १० दिन सम्मको दिनलाई अन्तराष्ट्रिय जगतमा महिला हिंसा विरुद्ध १६ दिने अभियानको रुपमा मनाउने गरेको पाईन्छ ।
हामी पनि नेपालमा महिला हिंसा बिरुद्धको १६ दिने अभियान प्रत्येक वर्ष मनाउँदै आएका छौं । नारामा, अन्तरक्रियामा, भाषणमा, प्रतिवद्धतामा, हस्ताक्षरमा, कानुन निर्माण गर्ने÷सुधार गर्ने कुरामा हामी १६ दिने अभियानलाई बिशेष महत्वका साथ हेर्ने गरेका छौं । तर, के हामीले साँच्चै आफुलाई महिला हिंसा बिरोधी वनाएका छौं त ? के हामीले गरेका प्रतिवद्धताको केही भाग मात्रै पनि हामीले कार्यान्वयन गर्न सकेका छौं त ? अहिलेको मुल प्रश्न यो हो । के महिला, के पुरुष हामी कोही पनि महिला हिंसा बिरोधी हुन सकेका छैनौं । टेवलमा बसेर महिला हिंसा बिरुद्धको कानुन वनाउने महिलाहरु, त्यो कानुन कार्यान्वयन गर्ने महिलाहरु र सडकमा उफ्रेर ‘महिला हिंसाको अन्त्य गरौं’ भनेर नारा लगाउने महिलाहरु हामी कोही पनि महिला हिंसा बिरोधी भएका छौं त ?
त्यसैले महिला पुरुष दुवैले महिला हिंसा अन्त्यका लागि आ–आफ्नो क्षेत्रवाट पहल गर्नु पर्ने जरुरी छ । पुरुष मात्रै हिंसा अन्त्य गर्न सक्दैन र महिला मात्रै पनि सक्दैन । हामीले गरेको प्रतिवद्धताहरु बिस्तारै व्यवहारमा पनि उतार्न प्रयास गरौं । अभियान सफल पारौं ।

थप समाचार

समाचारप्रति श्रेष्ठको आपत्ति

बिम्ब साप्ताहिकको गताङ्कमा प्रकाशन भएको समाचारप्रति दिपायल सिलगढी नगर–पालिकाका लेखा अधिकृत सरिफ कुमार श्रेष्ठले आपत्ति जनाएका छन ।
गताङ्कमा प्रकाशित ‘नगरपालिकाका दुई जना अधिकृत बेपत्ता’ शिर्षकमा छापिएको समाचारप्रति उनले आपत्ति जनाएका हुन । समाचारमा असोज १९ गते देखि लेखा अधिकृत श्रेष्ठ र कार्तिक १८ गतेदेखि कार्यकारी अधिकृत राजवहादुर शाही कार्यालयको औपचारिक सम्पर्कमा नरहेको समाचार प्रकाशन भएको थियो । शनिवार बिम्ब साप्ताहिकका सम्पादक रामहरी ओझासंग टेलिफोनमा  कुरा गर्दै श्रेष्ठले आफु वेपत्ता नभएको वताउँदै समाचारप्रति आक्रोस पोखेका छन । उनले भने ‘म आँखाको उपचार गर्नका लागि कैलालीको धनगढीमा छु, मेरो नियमित रुपमा नगरपालिकाका सामुदायिक बिकास अधिकृत रमेशचन्द्र जोशीसंग कुरा भईरहेको छ ।’
समाचार पूर्वाग्रही ढंगबाट आएको वताउँदै उनले भने ‘तपाई यो समाचार राष्ट्रिय पत्रिकामा पनि पठाउनुहोस, मेरो केही बिग्रिन्न ।’ उनले आफ्नो एक महिनाको तलव काटिएपनि केही फरक नपर्ने वताए । ‘म अव डोटीमा बढीमा १० मात्रै बस्ने हो’ लेखा अधिकृत श्रेष्ठले भने ‘अत्तरीया नगर–पालिकामा मिष्टर रामप्रसाद शर्मा आउँदै हुनुहुन्छ, म पनि अत्तरीया नगरपालिकामा सरुवा हुदैछु ।’ यदि सरुवा भएन भने राजीनामा ठोकेर हिड्ने श्रेष्ठले जानकारी गराए ।
तपाईको हाजिरी रजिष्टर अनुसार त तपाई, बिदामा, काजमा, कार्यालयमा कता हुनुहुन्छ भन्ने खुल्दैन नि !’ यस प्रश्नको जवाफमा श्रेष्ठले भने ‘मैले जानकारी गराएको हुँ रजिष्टरमा गयल गर्ने, बिदा जनाउने काम कार्यालयको हो, मेरो होईन ।’ आफुसंग उपचार गराईरहेको मेडिकल रिपोर्ट भएको श्रेष्ठको दावी छ ।
नगरपालिका कार्यालयमा रहेको हाजिरी रजिष्टरमा श्रेष्ठको हाजिरी असोज १८ गतेसम्म मात्रै देखिएको त्यसपछि उनी कता छन भन्ने कुरा रजिष्टरमा उल्लेख छैन न त कार्यालयले उनी र कार्यकारी अधिकृतको बारेमा आधिकारिक जानकारी दिन  सक्यो ।
नगरपालिकाका कार्यकारी अधिकृत राजवहादुर शाहीले भने समाचार प्रकाशन हुँदा समेत कुनै अधिकार प्रतिक्रिया जनाएका छैनन् ।

डोटीमा एक सय ५८ क्षयरोगका बिरामी

डोटी जिल्लामा एक सय ५८ जना क्षयरोगका बिरामीहरु रहेको जिल्ला स्वास्थ्य कार्यालय डोटीले जानकारी दिएको छ ।
कार्यालयका अनुसार आर्थिक वर्ष २०७२÷०७३ सम्ममा जिल्लामा ५५ महिला, ९८ पुरुष र पाँच बालबालिका क्षयरोगी रहेका छन । क्षयरोगकै कारण आर्थिक वर्ष २०७२÷०७३ मा एक महिला र चार पुरुष गरी पाँच जनाले ज्यान गुमाएका छन । हाल ५४ महिला, ९४ पुरुष र पाँच बालबालिकाहरु स्वास्थ्यकर्मीहरुको प्रत्येक्ष निगरानीमा क्षयरोग बिरुद्धको औषधी सेवन गरिरहेको जानकारी कार्यालयका जनस्वास्थ्य निरीक्षक हरिश शाहले जानकारी दिएका छन । उनले तीन जना औषधी सेवन गर्ने क्रममै बिचमै सम्पर्कबिहिन भएको समेत जानकारी दिए ।
क्षयरोग सरुवा रोग भएको हुँदा यो रोग बिरामी खोक्दा, हाँक्ष्यु गर्दा बिरामीको खकारवाट जिवाणहरु हावामा फैलिने र अर्को व्यक्तिमा सर्ने गरेको शाहले वताए ।

स्थानीय व्यापारमा पनि भारुको प्रभाव

डोटी तिखात्तर गाबिसको लेगगडामा व्यापार व्यवसाय गर्दै आएका मीनवहादुर मलासीको व्यापारलाई पनि भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीको पाँच सय र एक हजारका भारतीय नोट वन्द गर्ने घोषणाले प्रभावित पा¥यो । ग्रहाकहरु भारु ल्याउने गर्छन तर भारु नोट चल्दैन भनेपछि उनीहरुलाई उधारो सामान दिनु पर्ने वाध्यता मलासीलाई छ ।
मलासी भन्छन् ‘हाम्रो क्षेत्रका मान्छेहरु अधिकांस भारत जाने गरेका छन, उनीहरु उताबाट पैसा ल्याउँदा नगदै ल्याएर आउने गर्छन । दशैं तिहारको बेला घर आउने प्रबासी कामदारहरुले पनि नगदै ल्याएर आएका कारण गाउँतिर भारतीय रुपैयाँ धेरै छ ।’ पाँच सय भारुको नोट पाँचै सय नेपालीमा साट्नु पर्ने सर्वसाधा–रणहरुलाई वाध्यता रहेको मलासीले वताए । भारु नोटको कारोवार नहुने भएपछि      व्यापारीहरुले ग्रहाकलाई उधारो सामान दिनु पर्ने अवस्था आएको मलासीले वताए । उनी भन्छन् ‘के गर्नु त परिस्थिति हेरेर उधारो त दिनै पर्ने भयो ।’
मलासीको मात्रै होईन यो समस्या । मलासी जस्तै ग्रामिण क्षेत्रमा व्यवसाय सञ्चालन गरिरहेका धेरै व्यापारीको साझा समस्या वनेको छ भारतीय नोट । डोटी बारपाटा गाबिस–९ का व्यापारी जोगवहादुर वोहराको पिडा पनि उस्तै छ । उनी भन्छन् ‘गाउँमा अहिले पनि करीव एक लाख जति पाँच सय र एक हजारका भारतीय नोटहरु रहेका होलान ।’ गाउँतिर आपतकालीन अवस्थामा सर्वसाधारणले पाँच सय भारुको नोट पाँचै सयमा साट्ने गरेको वोहराको भनाई रहेको छ । बोहरा भन्छन् ‘ग्रहाकहरुसंग पैसा हुँदाहुँदै पनि हामीले सामान उधारो दिनु परेको छ ।’ ‘कि भारुको कारोवार गर्नु प¥यो कि हामीलाई उधारो दिनु प¥यो भन्छन’ वोहराले भने ‘हामीले भारु रुपैयाँ साटेर के गर्ने ? त्यो भन्दा त उधारो दिनु नै ठिक लाग्छ ।’ पसलमा भएको सामान उधारो रित्तिदै गएको र सामान थप्न पनि पैसा नभएको भन्दै वोहोरा चिन्तित वन्दै गएका छन ।
डोटी दुर्गामाण्डौं गाबिसमा भने भारुको कारोवार बिस्तारै घट्दै गएको स्थानीय व्यापारी लक्ष्मण पाण्डे वताउँछन । पाण्डे भन्छन् ‘यो क्षेत्र सवै भन्दा बढी भारतीय रुपैयाँ कारोवार हुने क्षेत्र हो तर अहिले भारतीय रुपैयाँ वाहिर गईसकेको छ ।’ भारु नचल्ने भनेपछि यताबाट भारु संकलन गरेर साट्नका लागि लगिएको उनको भनाई छ । लक्ष्मण भन्छन् ‘दुर्गामाण्डौं र आसपासका क्षेत्रहरुबाट करोड भन्दा बढी भारतीय रुपैयाँ वाहिर गएको होला ।’ भारतीय रुपैयाँ रोक लगाउँदा आक्रान्त भएका यस क्षेत्रका जनता अहिले बिस्तारै सामान्य हुँदै गएका पाण्डेको भनाई छ ।
लामिखाल गाबिस–८ पिड गाउँका व्यापारी नरवहादुर धामी पनि अहिले गाउँमा भारतीय रुपैयाँ कम हुँदै गएको वताउँछन । तिहार र स्थानीय जात्राको अवसरमा घर आउने प्रबासी कामदारहरुले भारतबाट आईएमई गरेर रकम पठाउनका लागि उतै छोडेर आएका तर त्यो पैसा नेपाल आउन नपाएको वताए । कामका लागि भारत जानेहरुले बैङ्गमार्फत पैसा पठाउने गरेका कारण पनि यो समस्या कम हुँदै गएको उनको भनाई छ । तर गाउँमा पैसा नहुँदा सामान उधारो दिनु परेको धामीको भनाई छ ।
डोटीको ग्रामिण क्षेत्रका करीव ८० प्रतिशत पुरुष श्रमयोग्य जनशक्ति कामका लागि भारत जाने गरेका छन ।
ग्रामिण क्षेत्रमा मात्रै होईन जिल्ला सदरमुकाममा पनि भारतीय नोटमा लागेको प्रतिवन्धले समस्या ल्याएको व्यापारीहरु वताउँछन । भारतीय रुपैयाँ पाँच सय र एक हजारका नोटहरु नचल्ने भएपछि सर्वसाधारणलाई दैनिक छाक टार्न समेत समस्या भएको सर्वसाधारणहरु वताउँछन ।

एचआईभी बिरुद्ध युवाहरु अग्रसर

एचआईभीको समस्या भयावह वन्दै गएका वेला अछाम युवाहरु एचआईभी एड्स र यौन रोग न्यूनिकरणका लागि सक्रिय भएका छन ।
युवाहरुलाई लक्षित गरी आयोजिीत एक कार्यक्रममा सहभागि युवाहरुले आ– आफ्नो क्षेत्रमा गएर एचआईभी बिरुद्धको अभियानलाई अगि बढाँउने प्रतिबद्धता जनाएका हुन । एचआईभी÷एड्स तथा यौन रोगको विषयमा दुई दिनसम्म सञ्चालन भएको कार्यक्रममा सहभागी युवाहरुले एचआईभी तथा यौन रोग न्यूनिकरणका लागि सबैभन्दा बढी युवा र किशोरकिशो–री अग्रसर हुनुपर्नेमा जोड दिएका हुन ।
युवा संजाल अछामले प्रत्येक ईलाका र प्रत्येक क्षेत्रवाट युवाहरुलाई संगठित गरि बिभिन्न रचनात्मक र सकारात्मक क्रियाकलापमा आवद्ध गराईरहेकोले स्वस्थ समाज निर्माण गरि देश विकासका लागि युवाहरु थप जिम्मेवारी निर्वाह गर्न तयार रहेको संजालका जिल्ला अध्यक्ष होम बहादुर साउदले बताए । समाजमा रचनात्मक र सकारात्मक क्रियाकलाप गरिरहेका युवाहरु समाज विकासमा चिन्तित हुनुपर्ने बेला आएको साउँदले वताए । जिल्लाको प्रत्येक टोल टोलमा युवा क्लव र संजालहरु सक्रिय रहेको हुनाले आफ्ना हरेक बैठक तथा सहभागिता रहने कार्यक्रममा पनि एचआईभि÷एड्स तथा यौन रोग नियन्त्रणका बारेमा वकालत गर्ने सहभागि युवाहरुले प्रतिबद्धता जनाएका छन ।
कार्यक्रममा जिल्ला स्वास्थ्य कार्यालय अछामको तर्फवाट डा. बिवेक पौडेल, जनस्वास्थय निरीक्षक झनकराज ढुंगाना, यूएनएफपिए अछामका प्रमुख भरत गोतामे, लगायतले एचआईभि÷एड्स तथा यौन रोगको राष्ट्रिय अवस्था, अछाम जिल्लाको अवस्था, रोग न्यूनिकरणका लागि युवाहरुको भूमिका आदिवारे सहजिकरण गरेका थिए ।

ठुला परिमाणमा चरेश बरामद्

दार्चुला जिल्लामा प्रहरीले ठुलो परिमाणमा चरेश बरामद् गरेको छ ।
जिल्लाको अपि नगरपालिका–११ बागाबगडबाट ठुलो मात्रामा चरेश बरामद गरिएको प्रहरीले जनाएको छ । नियमित गस्तीमा खटिएको प्रहरीको टोलीले अपि नागरपाललिका–१० घर भई हाल अपि नगरपालिका–११ मा पसल व्यवसाय गरेर बसेका बल्देब सिंह महरालाई सोमबार विहान करीव ६ बजेतिर आफ्नै पसलमा चरेश जोखिरहेको अवस्थामा पक्राउ गरिएको हो ।
दुई किलो दुई सय ग्राम चरेश, ढक र तराजु पनि बरामद गरिएको जिल्ला प्रहरी कार्यालय दार्चुलाका प्रहरी प्रमुख केदार खनालले जानकारी दिए । पक्राउ परेका महरालाई लागु औषध ओसारपोसार ऐन अन्र्तगत एक देखि तीन वर्षसम्म कैद तथा पाँच हजार देखि २५ हजार रुपैयाँसम्म जरिवाना हुने प्रहरी प्रमुख प्रहरी नायव उपरीक्षक खनालले जानकारी दिए ।

शिक्षण सिकाई शिविर सम्पन्न

बिद्यार्थीहरुलाई अप्ठेरो लागेको बिषयहरु एकअर्कासंग छलफल गरि सिकाई आदान प्रदान गर्ने उद्देश्यका साथ डोटी जिल्लामा सिकाई शिविर सञ्चालन गरिएको छ ।
युनिसेफ र रेष्टलेस डिभेलोप्मेन्ट नेपालसंगको साझेदारीमा सामुदायिक विकास केन्द्र (सिडिसि) डोटीद्वारा आईतवार सञ्चालित शिविरमा सहभागिहरुले एक अर्का सँग जीवन उपयोगी सीपका बारेमा जानकारी लिएको सिडिसिका कार्यक्रम संयोजक सतिश गुरुङ्गले जानकारी दिए । दिपायलको दिल्पेश्वर माविमा आयोजना गरिएको कार्यक्रममा विद्यार्थीहरुलाई एक आपसमा सिकाउने बानीको विकास गर्न सहयोग गरेको बिद्यालयका प्रधानाध्यापक दिर्घ कठायतले वताए ।
कार्यक्रममा सिडिसि डोटीका अध्यक्ष हेमराज जोशीले विद्यार्थीहरुलाई सकारात्मक सामाजिक परिवर्तन बारे अन्तरक्रिया र मित्रतालाई प्रोत्साहन दिई विद्यार्थीहरुलाई विद्यालयमा भर्ना हुन र नियमित रुपमा स्कुल जानका लागि पुलको काम गर्ने आशाका साथ शिविर आयोजना गरेको वताए ।

केवल कारका लागि सिफारिस

प्रसिद्ध धार्मिक एवं पर्यटकीय स्थल खप्तडसम्म केवल कार सञ्चालन गर्नका लागि संस्कृत, पर्यटन तथा नागरिक उड्ड्यन मन्त्रालयमा सिफारिस गरिएको छ ।
जिल्ला बिकास समिति डोटीले डोटीको डौड गाबिस हुँदै भेल्छडा भएर खप्तडसम्म केवल कार निर्माणका लागि मन्त्रालयलाई सिफारिस गरेको हो । जिल्ला बिकास समितिले मन्त्रालयलाई लेखेको सिफारिस पत्रमा भनिएको छ ‘केवल कार निर्माणका लागि डौड र तोलेनी गाबिसको पाउँपरिषद्, ईलाका नं. ३ को ईलाकास्तरीय योजना तर्जुमा गोष्ठीवाट पारित हुँदै जिल्ला परिषद्बाट समेत उक्त योजना तहाँ मन्त्रालयमा अनुरोध गर्ने भनी निर्णय समेत भएको हुनाले उक्त खप्तड क्षेत्रमा जान आउनका लागि केवल कार निर्माण गरि दिन हुन सिफारिस साथ अनुरोध छ ।’
खप्तड क्षेत्रमा पर्यटकहरुलाई आवतजावत गर्नका लागि सहज होस भन्ने उद्देश्यका साथ केवल कारका लागि सिफारिस गरिएको जिल्ला प्राबिधिक कार्यालय डोटीका प्रमुख रामचन्द्र खत्रीले वताए । उनले केवल कार निर्माण भएपछि खप्तड क्षेत्रमा पर्यटकहरुको संख्या बढ्ने बिश्वास व्यक्त गरे ।
गाउँपरिषद्, ईलाकास्तरीय योजना तर्जुमा गोष्ठी र जिल्ला परिषद्वाट समेत  पारित गरिएको उक्त योजना सिफारिस भएपछि अव केवल कार वन्ने आश पलाएको डौडका युवा राजनीतिज्ञ तेज डुम्रेल वताउँछन ।
डोटी जिल्ला सदरमुकाममा मुख्य प्रवेशद्वार रहेको खप्तड क्षेत्रमा अहिले करीव १२÷१४ घण्टाको पैदल यात्रा गर्दै जानु पर्ने अवस्था रहेको छ । डोटी, बझाङ्ग, अछाम र बाजुराको बिच भागमा पर्ने यस क्षेत्रमा बिभिन्न धार्मिक स्थलहरु, प्राकृतिक स्थानहरु, पर्यटकीय मनोरमका क्षेत्रहरु र बिभिन्न प्रकारका जडीवुटीहरु र बिभिन्न प्रजातिका चराचुरुङ्गीहरु र जंगली जनावरहरुको दृष्य हेर्न सकिन्छ ।

बालअधिकार दिवस मनाईयो

‘बाल बालिकाको इच्छा, विबाह हैन शिक्षा’ भन्ने मुल नाराका साथ अन्तराष्ट्रिय बाल अधिकार दिवस आईतबार डोटीमा पनि मनाईएको छ ।
दिबसका अवसरमा बिभिन्न बाल प्रतियोगिताहरु आयोजना गरिएको छ । डोटीका १९ वटा बिद्यालयमा हाजीरी जवाफ, बक्तृत्वकला, भलिबल र साँस्कृति कार्यक्रम गरी मनाएको सामुदायिक विकास केन्द्र सम्भव कार्यक्रमकका  कार्यक्रम अधिकृत सतिश गुरुङले वताए ।
युनिसेफ, रेष्टलेस डिप्लोमेन्ट नेपाल र सामुदायिक विकास केन्द्र (सिडिसि) डोटीको आर्थिक सहयोग तथा १९ वटा बिद्यालयको आयोनमा बिभिन्न कार्यक्रम गरी मनाएको हो ।
दिवसको अवसरमा आयोजना गरिएका बिभिन्न प्रतियोगितामा प्रथम, द्वितीय, तृतीय र सान्तोना हुने बिद्यार्थीहरुलाई पुरस्कृत गरिएको जानकारी आयोजक संस्थाले दिएको छ । सिडिसि डोटीद्वारा सञ्चालित सम्भव परीयोजनाको कार्य क्षेत्रमा उक्त कार्यक्रम गरिएको कार्यक्रम संयोजक गुरुङ्गले वताए ।

पूर्ण साक्षर जिल्ला घोषणा गर्न पहल गर्नु पर्ने

सुदूरपश्चिमाञ्चल बिकास क्षेत्रका क्षेत्रीय शिक्षा निर्देशक लालजङ्ग चौहानले डोटी जिल्लालाई पूर्ण साक्षर जिल्ला घोषणा गर्नका लागी सबै क्षेत्र लाग्नु पर्ने बताएका छन ।
डोटी जिल्लाका श्रोत ब्यक्तिहरुको मासिक बैठकमा निर्देशक चौहानले उक्त कुरा बताएका हुन । निर्देशक चौहानले पूर्ण साक्षर जिल्ला घोषणा गर्नका लागी सबै श्रोत केन्द्रका श्रोत ब्यक्तिहरु दत्तचित्त भएर लाग्न समेत निर्देशन दिए ।
बैठकमा डोटी जिल्लामा नयाँ जिल्ला शिक्षा अधिकारीका रुपमा आएका अनन्त कुमार पौडेललाई श्रोत ब्यक्ति समाज डोटीले स्वागत गरेको समाजका अध्यक्ष सिद्धराज जोशीले जानकारी दिए । सो अवसरमा डोटी जिल्लाको समग्र शिक्षाको गुणस्तरका लागी जिल्ला शिक्षाको टिम दत्तचित्त भएर लाग्नु पर्ने जिल्ला शिक्षा अधिकारी पौडेलले बताए । जिल्लामा गुणस्तरीय शिक्षाको बिकासका लागी शिक्षक अविभावक र बिद्यार्थी सबैको सक्रिय सहभागीता हुन आबश्यक रहेको श्रोत ब्यक्तिहरुले बताएका छन ।

छोटकरी समाचार

साधारण सभा सम्पन्न

लगनशील  महिला बचत तथा सहकारी संस्था लिमिटेड डौड डोटीको साधारण सभा सम्पन्न भएको छ ।
ग्रामीण बिकास केन्द्र (आरडिसी) नेपाल डोटीले स्थापना कालदेखि सहयोग गर्दै आएको संस्थाका अध्यक्ष सृजना डुम्रेलले जानकारी दिइन ।
संस्थाको कुल रकम तीस लाख, सेयर रकम ४ लाख तीस हजार, ऋण लगानी पच्चिस लाख, बचत रकम सत्र लाख रहेको अध्यक्ष डुम्रेलले बताइन । साधारण सभा कार्यक्रममा एकता महिला तथा असल नियमित बचत गर्ने महिला सदस्यहरुलाई कार्यक्रममा सम्मानित गरिएको छ ।
आफ्नै जमिनमा भवन समेत बनाउन सफल भएको छ । उक्त सहकारी संस्था आगामी दिनमा एक सय जना सदस्य थप्ने  बताइएको छ  ।
सहकारी स्थापना काल २०५९ सालदेखि निरन्तर सहयो गर्दै आएका (आरभिडब्लुआरएमपी) को सहयोगमा क्ष्ःभ् स्थापना गर्ने  समूहहरुमा सहकारी शिक्षा संचालन गर्ने, बार्षिक कार्ययोजना रहेको संस्थाका अध्यक्ष डुम्रेलले बताइन ।
लगनशील महिला तथा बचत सहकारी संस्था ले ग्रामीण बिकास केन्द्र नेपाल, डिभिजन  सहकारी कार्यलय डोटी, आरभिडब्लु आरएमपि र महिला तथा बालबालिका कार्यालय डोटीलाई फेरी पनि सहयोगको अपेक्षा गरेको कार्यक्रममा बताइएको छ ।

खेल समाचार

भलिवल प्रतियोगिता सुरु 

प्रदेश नं. ७ को प्रदेशस्तरीय भलिवल प्रतियोगिता सोमवार देखि सुरु भएको छ ।
हालसम्मकै सवैभन्दा बढी पुरस्कार राशी रहेको उक्त प्रतियोगिताको डोटीका प्रमुख जिल्ला अधिकारी केशवप्रसाद आचार्यले सोमवार उद्घाटन गरेका छन । डोटी जिल्ला कपल्लेकी गाबिसमा रहेको कपल्लेकी युवा समाजले आयोजना गरेको उक्त भलिवल प्रतियोगितामा प्रथम हुने टिमलाई एक लाख ५१ हजार रुपैयाँ नगद पुरस्कार रहेको आयोजक संस्थाका अध्यक्ष दिपक बोगटीले जानकारी दिएका छन ।
प्रतियोगितामा प्रदेश नं. ७ का सात जिल्लाबाट १२ वटा खेल टिमहरुबीच प्रतिस्पर्धा हुने आयोजकहरुले जनाएका छन । ‘पाँचौं भागेश्वर गु्रप कपल्लेकी भलिबल सिल्ड’ नाम दिईएको उक्त प्रतियोगितामा प्रदेश नं. ७ का सवै जिल्लावाट खेल टिमको सहभागिता गराउने योजना भएको भएपनि बैतडी र दार्चुला जिल्लाबाट भने खेलाडीहरु आएनन् ।
डोटीको कपल्लेकीमा हुने भनिएको उक्त प्रतियोगितामा जम्मा तिन जिल्लाका खेल टिम मात्रै दर्ता भएपछि स्थगित गर्नु परेको हो ।
यस अघि उक्त प्रतियोगिता कार्तिक १८ गतेबाट सञ्चालन हुने भनिएको भएपनि खेलाडी टिम थोरै भएका कारण खेल स्थगित गरिएको थियो ।

सातौं खेलकुद् पुस पहिलो सातावाट

सातौं बृहत राष्ट्रिय खेलकुद् प्रतियोगिता पुसको दोश्रो साताबाट हुने भएको छ ।
राष्ट्रिय खेलकुद परिषद्का सदस्य–सचिव केशवकुमार बिष्टले दिएको जानकारी अनुसार प्रतियोगिता पूर्वाञ्चलमा हुने भएको छ । उनले आफु जसरी पनि पुसको पहिलो सातावाट प्रतियोगिता सुरु गर्ने तयारीमा रहेको वताए ।
२०७० सालमा आयोजना हुने निर्णय गरिएपनि राजनैतिक गतिरोधका कारण सातौं बृहत राष्ट्रिय खेलकुद प्रतियोगिता अहिलेसम्म आयोजना हुन सकेको छ्रैन । दुई वर्षअघि परिषद् र युवा तथा खेलकुद मन्त्रालयबीचको बिबादका कारण प्रतियोगिता सञ्चालन हुन सकेन । गत वर्ष तराई–मधेशमा आन्दोलन भएका कारण प्रतियोगिता रोकिएको थियो । दुई महिनाअघि राष्ट्रिय प्रतियोगिताको आर्थिक निर्देशिकाको अन्तिम टुँगो नलाग्दा सातौंको आयोजना अन्यौलमा परेको थियो ।
‘हामी लामो समय खेलाडीलाई अन्यौलमा राख्न सक्दैनौं’ सदस्य सचिव बिष्टले भने ‘पुसमा पनि प्रतियोगिता सम्पन्न गर्न सकिएन भने राष्ट्रिय प्रतियोगिता आयोजना नहुने सम्भावना बढेर जानेछ । उनले त्यही भएर पुसको पहिलो साताबाट प्रतियोगिता आयोजना गर्ने निस्कर्षमा पुगेको वताए ।
राष्ट्रिय प्रतियोगिता आयोजनाका लागि सोमबार परिषद्को बोर्ड बैठक  बस्दैछ । यही बैठकबाट मिति तय हुने पनि बिष्टले जानकारी दिए । ‘परिषद्ले पुसको ३–४–५ मध्येबाट प्रतियोगिता आयोजना गर्ने प्रस्ताव राख्नेछ’ उनले थपे ‘खेलकुद मन्त्री ज्यूसँगको छलफल पछि आधिकारिक निर्णय सार्वजनिक गर्नेछौं ।’
खेलकुदमन्त्री दलजीत श्रीपालीको अध्यक्षतामा सोमबार राष्ट्रिय खेलकुद परिषद्मा बोर्ड बैठक बस्ने बिष्टले वताए । यस अघि रोकिएको क्षेत्रीयस्तरको खेलाडी छनौट प्रतियोगिता पनि मंसिर १५ देखि सुरु हुने सम्भावना छ । राष्ट्रिय खेलकुद परिषद्ले कार्तिक अगाडि नै जिल्ला छनोट सम्पन्न गरिसकेको छ । पहिले दशैं अगाडि क्षेत्रीय छनोट सम्पन्न गराएर मंसिरको दोस्रो सातादेखि सातौ राष्ट्रिय प्रतियोगिता सुरु गर्ने निर्णय भएको थियो । तर, आर्थिक निर्देशिका दशैं र तिहारका कारण क्याबिनेटबाट ढिलो पास भएपछि प्रतियोगिता अलि पर सरेको हो ।
राष्ट्रिय प्रतियोगिता अयोजनाका लागि परिषद्ले सरकारसँग ३७ करोड रुपैयाँ माग गरेको थियो । जसमा हालसम्म २० करोड रुपैयाँ निकासा भइसकेको छ । पहिले परिषद्ले प्रतियोगिता आयोजनाका लागि ३१ करोड माग गरेको थियो । तर, बीचमा सरकारले कर्मचारीहरूको तलब तथा भत्ता बढाएपछि परिषद्ले थप ६ करोड रुपैयाँ माग गरेको हो ।
खेलकुद् क्षेत्रमा भएको राजनीतिले गर्दा तोकिएको समयमा परिषद्ले प्रतियोगिता आयोजना गर्न सकेको छैन ।

चलचित्र/मनोरञ्जन

बालमैत्री देश वनाउने घोषणा

हाँस्य कलाकार सिताराम कट्टेल (धुर्मुस) र कुञ्जना घिमिरे (सुन्तली) ले रामेछापको सदरमुकाम मन्थलीबाट देशलाई बालमैत्री बनाउने घोषणा गरेका छन् ।
बालमैत्री स्थानीय शासनसम्बन्धी फिल्म ‘ज्योति’ प्रर्दशन समारोहमा बोल्दै उनीहरुले देशलाई बालमैत्री बनाउने घोषणा गरेका हुन् । बालमत्रै देश वनाउनका लागि आफुहरुले नयाँ अभियान थालेको वताउँदै उनीहरुले बालमैत्री देश बने मात्र मुलुक समृद्ध हुने दावी गरेका छन । सङ्घीय मामिला तथा स्थानीय विकास मन्त्रालयका लागि युनिसेफ नेपालको सहयोगमा धुर्मुस सुन्तली फाउण्डेशनले निर्माण गरेको फिल्म ‘ज्योति’ को प्रर्दशनका क्रममा उनीहरुले बालमैत्री देश बन्नका लागि जनचेतनाको आवश्यकता महसुस गरेर नयाँ अभियान सुरु गरेको वताए ।
गत वर्ष गएको बिनाशकारी भुकम्पबाट क्षेतिग्रस्त क्षेत्रको पुनर्निर्माणमा जुटेको धुर्मुस सुन्तलीले भविष्यका कर्णधार बालबालिकालाई हरेक क्षेत्रमा समान सहभागिता गराउन सके नेपालको भविष्य उज्जवल हुने बताए । सो कार्यक्रमका सहभागिहरुले बालमैत्री देश वनाउने प्रतिवद्धतामा हस्ताक्षर गरेका थिए ।
जिल्ला सदरमुकामसँगै गाविसस्त–रमा समेत बालमैत्री फिल्म ज्योति प्रदर्शन गरिने धुर्मुस सुन्तली फाउण्डेशनले जनाएको छ । रामेछापसँगै दोलखा, सिन्धुपाल्चोक, काभ्रे, नुवाकोट, रसुवा, गोरखा, सिन्धुलीलगायत अन्य १६ जिल्लाका ३२ ठाउँमा फिल्म प्रर्दशन गर्ने फाउण्डेशनको योजना छ ।
पहिलो चरणमा भूकम्प प्रभावित जिल्लाहरुमा बालमैत्री समाज निर्माणको अभियान सुरु गरिएको र त्यसपछि देशैभर पुग्ने योजना रहेको फाउन्डेशनले जनाएको छ । 

लोडसेडिङ्ग बिरुद्ध कलाकारहरु

नेपाल बिद्युत प्राधिकरणको लोडसेडिङ्ग घटाउने अभियानमा कलाकर्मीहरुले पनि सहयोग गर्न थालेका छन ।
बिहान र साँझको ‘पिक आवर’ मा वासिङ मेसिन, पानी तान्ने पम्प, आइरन जस्ता धेरै बिजुली खपत गर्ने उपकरण नचलाउन प्राधिकरणले गरेको अनुरोध सञ्चार माध्यममा प्रकाशन एवं प्रसारण भएपछि कलाकर्मीले प्राधिकरणलाई सहयोग गरौं भन्दै अपिल गर्न थालेका छन् । कलाकर्मीहरुले सामाजिक सञ्जाल मार्फत यस्तो अनुरोध गरेका हुन । प्रियंका कार्की, वर्षा राउत, कालीप्रसाद बाँस्कोटा जस्ता सेलेब्रिटीले आफुहरू प्राधिकरणलाई सघाउन तयार रहेको सामाजिक सञ्जालमार्फत सार्वजनिक गरेका छन ।
गायक बाँस्कोटाले फेसबुकमा लेखेका छन् ‘पिक आवरमा धेरै बिजुली खपत गर्ने उपकरण नचलाउन म र मेरो परिवार तयार छौं ।’ उनले लोडसेडिङ्ग घटाएकोमा प्राधिकरणलाई धन्यवाद पनि दिएका छन् । बास्कोटाको उक्त अनुरोधलाई अभिनेत्री केकी अधिकारीले सेयर गरेकी छन् । ‘सबैले यस्तो प्रण गरे लोडसेडिङ अवश्य अन्त्य हुनेछ’ केकीको पोस्टमा केबी मल्लले कमेन्ट गरेका छन् ‘सोच बदलौं, देश आफैं बदलिन्छ ।’
अभिनेत्री वर्षा राउतले पनि ‘लेट्स डु इट’ भन्दै प्राधिकरणले उल्लेख गरेका चार उपकरण नचलाउन आफ्ना फेसबुक फ्रेन्ड्सलाई प्रेरित गरेकी छन् । बेलायत पुगेकी प्रियंका कार्कीले चाहिँ आफू    प्राधिकरणलाई साथ दिन तयार रहेको वताएकी छिन । उनको स्टाटसमा अर्जुन नेपालले कमेन्ट लेखेका छन्, ‘राम्रो कामको लागि सरकारलाई सहयोग गरौं । दुई समयमा ठूला विद्युतीय सामान नचलाऔं । र, परिवर्तन आफैंबाट सुरु गरौं ।’

लेख

राधाको पत्रः गगन दाई ! राजिनामा दिने कि ?

आदरणीय गगन दाइ नमस्कार !
देशमा असल राजनीति र कुशल नेताको खडेरी परिरहेको समयमा केही आशलाग्दा युवा अनुहारहरू देख्दा मनै रोमान्चित भएर आउँछ । पक्कै अबचाहिँ केही हुन्छ कि जस्तो आशा मनभित्रैबाट पलाएर आउँछ । तर, तिनै आशलाग्दा अनुहारहरूबाट फेरि उही पुरानै पुस्ताले गरेको गलत कामको पुनरावृत्ति भएको देख्दा चाहिँ मन त्यसै त्यसै अत्यासिन्छ ।
गगन दाइ ! युवा पुस्तामा राम्रो संभावना बोकेका थोरै नेताहरूमध्येमा तपाईं पनि एकजना हो । पार्टी विशेषको कुरा नगरी भन्ने हो भने तपाईं, योगेश भट्टराई, गंगा श्रेष्ठ, रामकुमारी झाँक्रीहरू मेरो रोजाइका नेता हुन् ।
तपाईं काठमाण्डौं ४ नम्बर क्षेत्रबाट विजयी हुँदा म जति खुसी भएकी थिएँ, योगेश भट्टराई र गंगा श्रेष्ठले चुनाव हार्दा त्यतिकै दुःखी पनि । किनकि, तपाईंहरू जुनसुकै पार्टीको भएपनि देश र जनताका लागि काम गर्न पार्टीको घेराभन्दा माथि उठ्नु हुनेछ भन्ने मेरो विश्वास थियो र  छ । त्यसैले तपाईंहरू जस्ता सबै नेताहरूले जित्नु पर्दथ्यो । यसको अर्थ, मैले विगतको कुरा गर्न लागेकी होइन, वर्तमानको पीडा यस पत्रमार्फत पोख्न लागेकी मात्र हो ।
कुरा सुरूवात गर्छु है त ।
तपाईं आज मन्त्री हुनुहुन्छ । तपाईं मन्त्री हुनुभएको दिन धेरै युवाहरू जस्तै म पनि खुसी भएकी थिएँ । तपाईंलाई खादा र मालासहित बधाइ दिन नपाए पनि मनमनै धेरै बधाइ दिएकी थिएँ । सिंगै देशको थिति बदल्न नसके पनि कमसेकम तपाईं आफूले जिम्मा लिनुभएको स्वास्थ्य मन्त्रालयमा केही न केही राम्रो काम गर्नुहोला भनेर सोचेकी थिएँ ।
मेडिकल माफियाहरूका बिरूद्ध डा. गोविन्द केसीले पहिलाको सरकारले सम्झौता कार्यान्वयन नगरेको भन्दै तपाईंको कार्यकालमा पनि अनशन थाल्नुभयो । धेरैको अनुमान थियो, गगन थापाले चमत्कार गर्नु हुनेछ । म पनि ढुक्क थिएँ, अब डा. केसीले दोहो¥याएर अनशन बस्नुपर्ने छैन । तर, आज म गलत सावित भएकी छु । तपाईंकै कार्यकालमा डा. केसीले दोहो¥याएर पुनः अनशन सुरू गर्नु भएको छ । सायद तपाईंको परीक्षा डा. केसीले लिँदै हुनुहुन्छ ।
नसम्झनु होला, यो परीक्षा डा. केसीको मात्र हो । यो त नेपाली जनताले तपाईंमाथि लिँदै गरेको परीक्षा हो । के तपाईं परीक्षामा हामीले अपेक्षा गरेझैं खरो उत्रनु  होला ? खरो उत्रनुहोस् शुभकामना छ तपाईंलाई ! शुभकामना मात्रै होइन, साथ पनि हुनेछ तपाईंलाई । स्वास्थ्योपचारका नाममा राज्यको ढुकुटी ब्रम्हलुट गर्ने परम्पराको बिरूद्ध तपाईंले सुधारका केही प्रस्तावहरू तयार पार्नु भएको कुरा मिडियामा सार्वजनिक भयो । तपाईंको प्रस्तावको पक्षमा स्वस्फुर्त रूपमा सडकमा माहौल सिर्जना भइरहेको थियो ।
रिसानी माफ गर्नुस् गगन दाइ ! उपचारका लागि  सुजाता दिदीलाई ५० लाख दिने सरकारको निर्णयले गगन थापाको गगनचुम्बी उचाइ एकाएक बंगालको खाडीमा रूपान्तरित भएको छ । तपाईंप्रतिको  आशा र विश्वास मान्छेमा जाग्दै थियो । तर, तपाईंप्रतिको विश्वास आज बिडम्बनामा बदलिएको छ । झन्नै झन्नै सिसा फुटेझैं टुक्राटुक्रा बन्न पुगेको छ । त्यसैले आज सबै कुरा ओझेलमा पर्ने गरी तपाईंकै चर्चा छ सर्बत्र । कुनै दिनको चर्चाले तपाईलाई लोकप्रियताको चुलीमा पु¥याएको थियो, तर आजको चर्चाले तपाईंलाई राजनीतिको सुली चढाउँदैछ । म धेरै राजनीति त बुझ्दिनँ । तर, मेरो अनुमानमा तपाईंको राजनीतिले अहिले लुँडो खेलमा ९९ अंकमा पुगेर सबभन्दा लामो सर्पको मुखमा परेजस्तै नियति भोगिरहेको छ । साँच्चै दाइ, तपाईं अहिले ९९ बाट पुछारको २ अंकमा झर्नु भएको छ ।
हुन त तपाईंले आफुलाई झुक्याएर गरेको निर्णय भन्दै आफ्नो बचाउ गर्ने प्रयत्न गर्नुभएको छ । त्यस निर्णय भएको दिन तपाईं मन्त्रिपरिषदको बैठकमा अनुपस्थित भएको कुरा पनि साँचो हो । प्रश्न छ तपाईंलाई  “तपाईं स्वास्थ्यमन्त्रीको हैसियतले यो निर्णयको स्वामित्व लिनुहुन्छ या लिनु हुन्न ?” यदि स्वामित्व लिनुहुन्छ भने जनताको नजरमा गगन थापा ‘गगन’ रहनुहुन्न । तर, स्वामित्व पनि नलिने र त्यही कुर्सीमा टाँसिएर बस्ने हो भने त झन तपाईंलाई सम्बोधन गर्ने शब्द नै नयाँ सिर्जना गर्नुपर्ला । नत्र तपाईंसामु अब दुई विकल्प छन्– पहिलो निर्णय बदर गराउनु र दोश्रो पदबाट राजीनामा दिनु । मूल्यको राजनीतिको संस्कृति शून्य बन्दै गइरहेको देशमा तपाईंको राजीनामा मूल्य संस्कृतिको सुरूवात हुन सक्छ । कुन बाटो हिँड्ने ? रोजाइ तपाईंको ।
म पनि ओपन हार्ट सर्जरी गरेकी मान्छे हुँ । धेरै समस्याहरू फेस गरिरहेकी छु अहिले पनि । जुनबेला मेरो सर्जरी भएको थियो, त्यसबेला नेपालमा यति धेरै आधुनिक उपचार प्रविधिहरू थिएनन् । भगवान भरोसामा उपचार गर्नुपथ्र्यो । त्यसै गरें मैले त्योबेला । किनकि, विदेशमा गएर उपचार गर्ने औकात थिएन मेरो । डाक्टर त होइन म । तर, मलाई लाग्छ, सुजाता दिदीको उपचार नेपालमै संभव छ । आफ्नै देशमा उपचार संभव छ भने विदेशमा किन जानु ? यस सन्दर्भमा उपराष्ट्रपति नन्दबहादुर पुनलाई विशेष सम्मानसाथ सम्झन चाहन्छु म । नेताले जनतालाई के सन्देश दिन्छ, त्यसको निकै ठूलो अर्थ हुन्छ । किनकि, नेता भनेको जनताको अगुवा हो ।
सरकारले ५० लाखको निर्णय गर्नुभन्दा केही दिनअघि मात्रै उपचारको बिल तिर्न नसकेर बिराटनगरको एउटा अस्पतालबाट हाम फालेर एक जनाले आत्महत्या गरे । यसै हप्ता एउटा राष्ट्रिय दैनिकमा एउटा बच्चाको तस्वीर छापियो । गगन दाइ, तपाईंले पनि त्यो तस्वीर पक्कै हेर्नुभयो होला । तस्वीर युद्धग्रस्त सोमालियाका कुपोषणयुक्त नानीहरूको जस्तै थियो । नियालेर हेरें । होइन रहेछ । आफ्नै देशको, राजविराजको पो रहेछ ।
उफ ! कति भक्कानियो मन । खै कसरी व्यक्त गरौं शब्दमा ? के तपाईंको भक्कानिएन र मन ? जन्मँदा तीन केजीको बच्चा १३ महिना बित्दा जम्मा ४ केजी भएको  रहेछ । त्यसो हुनुको कारण उल्लेख गरिएको थियो ‘कुपोषण’ । सुजाता दिदी । ५० लाख । यो निर्णय गर्ने सरकार । र, त्यस कुपोषणयुक्त ४ केजीको बच्चालाई सम्झें । ओपन हार्ट सर्जरी गरेकी मान्छे म । कति गारो भयो होला सहनलाई ? झन्नै अस्पताल जानु परेको । के ढाँट्नु गगन दाइ तपाईलाई !
बाँच्न पाउनु मान्छेको नैसर्गिक अधिकार हो । हाम्रो संविधानले स्वास्थ्यलाई मानवअधिकारका रूपमा परिभाषित गरेको छ । राजबिराजको त्यस कुपोषणयुक्त ४ केजीको बच्चा र सुजाता दिदीको मानवअधिकार बराबरी होइन  र ? सरकारले यस्तो अत्याचारी निर्णय गर्न पाइन्छ ? संविधानमा स्वास्थ्य मानवअधिकारको रूपमा परिभाषित गर्ने र देशमा स्वास्थ्यमा सबभन्दा ठूलो ब्यापार गर्न लाइसेन्स पनि दिने ? विशिष्ट नागरिकका नाममा जनताले तिरेको करबाट करोडौं रूपैयाँ उपचार खर्च पनि दिने ? कोही कुपोषण भएर मर्नुपर्ने, कोही बिल तिर्न नसकेर आत्महत्या गर्नुपर्ने ?
अन्तमा, गगन दाइ !
तपाईं जनताले पत्याएको युवा नेता हो । सक्नुहुन्छ यस्तो बेथितिको अन्त्य गर्नुस् । संविधान लागू गर्नुस् । सक्नुहुन्न, जनतासँगै सडकमा आउनुस् । अब अति भयो । सहनुको पनि सीमा हुन्छ । समय निकै शक्तिशाली हुन्छ । समयले कसैलाई पर्खंदैन । आजलाई यति नै । हस् त नमस्कार ।
उही तपाईंकी अपरिचित बहिनी राधा पोखरेल ।
—अनलाई खवरबाट

एकीकृत उच्च शिक्षा ऐन चाहिएला ?

प्रस्तावित ऐनले उदार चित्त लिएर बहुल विश्वविद्यालयको अवधारणा तथा परिवर्तित संवैधानिक प्रावधानको मर्मलाई पनि आत्मसात गरेको छैन
लोकरञ्जन पराजुली, प्रत्यूष वन्त, देवेन्द्र उप्रेती
असोजको दोस्रो साता प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहालले नेपाल प्राध्यापक संघका पदाधिकारीसँगको एक भेटमा सरकारले उच्च शिक्षालाई व्यवस्थापन गर्न ‘एकीकृत उच्च शिक्षा ऐन’को तयारी गरिरहेको बताएका थिए । प्रधानमन्त्री दाहालको अभिव्यक्ति सार्वजनिक भएको केही सातापछि चितवनमा आयोजित एक कार्यक्रममा शिक्षामन्त्री धनीराम पौडेलले पनि छाता ऐनसमेत भनिने एकीकृत उच्च शिक्षा ऐन ल्याउन सरकार लागिपरेको बताए ।
उच्च शिक्षाको क्षेत्रमा छाता ऐन ल्याउन खोजिएको यो पहिलोपटक होइन । २०६० साल (ज्ञानेन्द्र काल) मा शिक्षा मन्त्रालयको निर्देशनमा विश्वविद्यालय अनुदान आयोगले गठन गरेको उच्च शिक्षा कार्यदलले पहिलोपल्ट त्यस्तो ऐनको मस्यौदा तयार गरेको थियो । त्यही मस्यौदालाई (व्यापक) परिमार्जन गरी २०६७ मा शिक्षा मन्त्रालयले उच्च शिक्षा ऐन २०६७ को विधेयक छलफलका लागि संसद सचिवालयमा दर्ता गरेको थियो । प्रस्तावित ऐनका प्रावधानले विश्वविद्यालयको स्वायत्ततालाई कटौती गर्ने भन्दै विभिन्न विश्वविद्यालयका पदाधिकारी, प्राध्यापक र कानुनविद समेतले विरोध गरेपछि उक्त विधेयक अन्ततः अगाडि बढाइएन । अघिल्लो विधेयकभन्दा सारमा तात्विक भिन्न नरहेको छाता ऐनको विधेयकलाई अहिले पुनःजीवन दिन लागिएको देखिन्छ । उक्त विधेयकमाथि दफावार टिप्पणी नगरी सैद्धान्तिक हिसाबबाट त्यसको आवश्यकता, उपादेयता या औचित्यबारे यो आलेखमा केही चर्चा गरिन्छ ।
‘उच्च शिक्षासम्बन्धी कानुनलाई संशोधन र एकीकरण गर्न बनेको’ यो विधेयकको प्रस्तावनालाई केलाउने हो भने यसले पहिलो ‘उच्च शिक्षाको गुणस्तर अभिवृद्धि गर्ने’ र ‘प्राज्ञिक क्षेत्रलाई मर्यादित बनाउने’ उद्देश्य राखेको छ । उच्च शिक्षाको गुणस्तर खस्किएको र प्राज्ञिक क्षेत्र अमर्यादित भएको प्रस्तावित ऐनको ठम्याइ गलत होइन । यी बाहेक उच्च शिक्षामा अन्य समस्या पनि छन् । जस्तो, धेरैले अहिले विश्वविद्यालयको नेतृत्व पंक्तिमा (चाहे त्यो शिक्षक, विभागीय प्रमुख होस् या उपकुलपति होस) अति दलीयकरणलाई एउटा प्रमुख समस्या मानेका छन् । यसले हाम्रा विश्वविद्यालयको स्वायत्ततालाई खर्लप्पै निलेको छ । त्यस्तै सम्बन्धनका नाउँमा उच्च शिक्षाको तीव्र व्यापा–   रीकरण र त्यस क्रममा हुने आर्थिक लेनदेनका साथसाथै निश्चित संकाय÷विषयको सहरीकरण (मेडिसिन, इन्जिनिय–रिङ) तथा ग्रामिणीकरण (शिक्षा तथा समाज विज्ञान), बजारमा ‘बिकाउ’ मानिने उच्च शिक्षाका विषयमा सीमित वर्ग र समुदायको मात्र पहुँच, अनियमित शैक्षिक क्यालेन्डर, अति केन्द्रीकरण आदि हाम्रो उच्च शिक्षाका अहिलेका जल्दाबल्दा समस्या हुन् । उच्च शिक्षामा देखिएका यी यावत समस्यालाई प्रस्तावित ऐनले कुनै पनि हिसाबले सम्बोधन गर्न खोजेको छैन र सक्दैन । बरु कतिपय अवस्थामा यो विधेयकमार्फत राज्यले विश्वविद्यालयहरूको बाँकी बचेको स्वायत्ततालाई समेत समाप्त पार्दै थप नियन्त्रणमा राख्न खोजेको र खासगरी नयाँ स्थापना हुने विश्वविद्यालय आफ्नो पञ्जाबाहिर नजाओस् भन्ने चाहेको देखिन्छ ।
दोस्रो, यो ऐनमार्फत राज्यले ‘उच्च शिक्षण संस्थाको स्थापना, सञ्चालन र व्यवस्थापन सम्बन्धी कार्यलाई नियमन, सहजीकरण र व्यवस्थित गर्न’ गर्न चाहेको बुझिन्छ । नेपालमा हाल नौवटा विश्वविद्यालय स्थापना भई सञ्चालनमा छन् । अर्को एउटा विश्वविद्यालय (खुला विश्वविद्यालय) को विधेयक हालसालै संसदले पारित गरेको छ । गैरआवासीय नेपालीहरूले धेरै प्रयत्न गरेको त्यो विश्वविद्यालय सञ्चालनमा आइसकेको छैन । त्यस्तै केही स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठानले विश्वविद्यालय सरह उपाधि प्रदान गर्छन् । नयाँ बन्ने ऐनले विधायिकाले विभिन्न समयमा छुट्टाछुट्टै ऐनमार्फत स्थापना गरेका सबै विश्वविद्यालयका ऐन खारेज गर्दै एकीकृत गर्न खोजेको छ । यी विश्वविद्यालयका ऐनमा केही तात्विक विभेद छन्, जसलाई एकीकृत गर्दा ठूला र दूरगामी प्रभाव पर्लान्÷नपर्लान्, तर केही समयलाई समायोजनका समस्या आइलाग्ने प्रस्टै छ । अझ मूलकुरा त यो ऐन आएपछि अहिले सञ्चालनमा रहेका विश्वविद्यालयको व्यवस्थापनमा के कुरा सहज, सरल या उन्नत हुन्छ भनेर प्रश्न ग¥यो भने केही सकारात्मक जवाफ पाउन सकिँदैन । त्यसो हो भने यो ऐन हाल सञ्चालनमा रहेका विश्वविद्यालयका हकमा प्रचलित नेपाली उखान ‘नदुखेको टाउको डोरी बाटेर दुखाउनु’ सरह हुनेछ ।
नेपालमा विभिन्न समूह र क्षेत्र विशेषले थप विश्वविद्यालयको माग गर्दै आइरहेका छन् । र प्रत्येक नयाँ विश्वविद्यालय स्थापना गर्नका लागि विधायिकाले नयाँ ऐन बनाएर मात्र गर्न सकिने अहिलेको प्रावधानले अनावश्यक रूपमा कठिनाइ उत्पन्न गरेको छ । यस परिप्रेक्ष्यमा प्रस्तावित ऐनले नयाँ विश्वविद्यालयको स्थापना र सञ्चालनलाई मार्गदर्शन र सहज व्यवस्थापन गर्छ भने त्यसलाई वाञ्छनीय नै मान्नुपर्छ । तथापि प्रस्तावित ऐन जे–जसरी आएको छ, त्यसमा ब्यापक समस्या देखिन्छ ।
पहिलो समस्या भनेको यो प्रस्तावित ऐनले परिवर्तित राजनीतिक र संवैधानिक व्यवस्थालाई ध्यानै नदिएको या बेवास्ता गरेको छ । संविधानसभाबाट गत वर्षमात्र निर्मित नेपालको नयाँ संविधानले नेपाललाई संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रात्मक राज्य मानेको छ । र संविधानले विश्वविद्यालय स्थापनाबारे निर्णय गर्ने अधिकार संघ (अर्थात् केन्द्र) र प्रदेश दुवैलाई दिएको छ । तर प्रस्तावित विधेयकले प्रदेश स्वयंले स्थापना गर्ने या उसको अग्रसरता आफ्नो भौगोलिक सीमाभित्र निजी या अन्य रूपमा विश्वविद्यालय स्थापना गर्ने परिकल्पना नै यो प्रस्तावित ऐनले गरेको छैन । यो कुरा विश्वविद्यालयको नेतृत्व बारेको प्रावधानलाई मात्र केलायो भने प्रस्टै देखिन्छ । तसर्थ मुलुक संघीयताको भर्खर अभ्यास गर्ने क्रममा रहँदा प्रदेशको संवैधानिक अधिकारलाई नजरअन्दाज गर्ने ऐनको अहिले किन दरकार परेको हो, त्यो बुझ्न सकिन्न । उदाहरणका लागि छिमेकी मुलुक भारतमा केन्द्रीय तथा प्रादेशिक सरकारले दायित्व बेहोर्ने गरी विश्वविद्यालय स्थापना भएका छन् । त्यस्तै प्रदेश सरकारको नियम कानुन मातहत रही निजी लगानीमा पनि विश्वविद्यालय स्थापना गरिएका छन् ।
प्रदेशहरूले विश्वविद्यालयहरू धान्नै सक्तैनन्, सबै सहयोग केन्द्रले नै दिने भएपछि तिनमा नियन्त्रण र नियमन केन्द्रले नै गर्नुपर्छ भन्ने संकुचित सोचले प्रस्तावित ऐन ग्रसित छ । यो ऐनमा त्यसैले सबै खाले विश्वविद्यालय (निजी लगायत) को नेतृत्वमा केन्द्रीय सरकारको हालीमुहाली खोजिएको छ, जुन संघीयताको र विश्वविद्यालय स्वायत्तताको मर्म विपरीत हो ।
प्रस्तावित ऐनको अर्को समस्या विश्वविद्यालयको बहुल स्वरुपलाई राम्ररी आत्मसात गर्न नसक्नु हो । विधेयकको मस्यौदा गर्नेहरूको दिमागमा विश्वविद्यालय भनेको यस्तोमात्रै हुनुपर्छ भन्ने केही सीमित र निश्चित अवधारणा भएको र तिनैको आधारमा यो प्रस्तावित ऐन आएको छ । उदाहरणका लागि विद्यार्थीको साइज र विधाबारे केही अनावश्यक तगारा त्यहाँ देखिन्छन् । अहिलेको जस्तो उच्च शिक्षण संस्था (क्याम्पस) को ब्यापक बजारीकरण र मुनाफा कमाउने उद्देश्यले मात्र ती स्थापना गरिएको परिप्रेक्ष्यमा विश्वविद्यालयहरूले सोही बाटो नसमातुन् र ती संस्था फगत पैसा छाप्ने मेसिन नबनुन् भन्नेतर्फ पनि प्रस्तावित ऐन सचेत भएजस्तो देखिन्छ (जस्तो निजी विश्वविद्यालयलाई सम्बन्धन दिने अधिकार नहुने उल्लेख छ), जुन धेरै हदसम्म उपयुक्त पनि हो । तथापि खासगरी नयाँ विश्वविद्यालय स्थापना गर्ने क्रममा जुन केन्द्रीय राज्यसत्ताको अत्यधिक पकडमा विश्वविद्यालय राख्न खोजिएको छ, त्यसले विश्वविद्यालयको प्रमुख गुण  (अर्थात् स्वायत्तता) को मर्ममा नै आघात पार्नेछ ।
प्रस्तावित ऐनको अर्को प्रमुख फिचर भनेको यसले परिकल्पना र प्रस्ताव गरेका दुइटा उच्चस्तरीय संस्था हुन् । अहिले विश्वविद्यालयहरूबीच आपसी समन्वय बनाउने, सरकारी रकम बाँड्ने तथा तिनलाई सामान्य अनुगमन गर्ने एउटामात्र संस्थाको रूपमा विश्वविद्यालय अनुदान आयोग भएपनि यसको प्रभावकारिता सीमित छ र उच्च शिक्षालाई मार्गदर्शन गर्नसकेको छैन । प्रस्तावित ऐनले विश्वविद्यालय अनुदान आयोगको खारेजी र त्यसको स्थानमा दुई नयाँ स्थायी प्रकृतिका संस्था खडा गर्ने प्रस्ताव गरेको छ । तिनमा पहिलो उच्च शिक्षा परिषद हो भने अर्को हो उच्च शिक्षा आयोग ।
विश्व बैंकको ऋण सहयोगमा सञ्चालित दोस्रो उच्च शिक्षा परियोजना अन्तर्गतको सम्झौता अनुरुप उच्च शिक्षा नीति ल्याउन सरकार बाँधिएको र गतवर्ष ल्याइएको नीतिमा परिषदको व्यवस्था गरिएकाले यो प्रस्तावित नीतिमा त्यस्तो परिषदको प्रस्ताव गरिएको छ । तर ऐनमा अहिले परिषदको जे–जस्तो संरचना परिकल्पना गरिएको छ, त्यसलाई हेर्दा परिषदको खासै औचित्य स्थापित हुँदैन । त्यस्तै उच्च शिक्षालाई दिशा र गति दिन विद्यमान विश्वविद्यालय अनुदान आयोगभन्दा अलि बढी शक्तिशाली र स्वायत्त संस्थाको रूपमा उच्च शिक्षा आयोगको परिकल्पना गरिएको हुँदो हो त त्यसलाई अन्यथा लिन हुँदैनथ्यो । तर प्रस्तावित ऐनलाई केलाउँदा आयोग कमजोर र निरीह देखिन्छ । र परिषदको स्वीकृतिबिना कुनै गहकिलो काम या नीति निर्माण गरी कार्यान्वयन गर्न सक्दैन । परिषदको ‘पोष्ट अफिस’जस्तो आयोग यदि बन्ने र त्यसले अहिलेको जस्तो विद्यार्थी विशेषलाई वृत्ति बाँडेर बस्ने या जर्नल छापेर बस्ने हो भने त्यस्तो आयोगको कुनै औचित्य रहँदैन ।
राज्यले उच्च शिक्षामा लगानीचाहिँ गर्ने तर तिनलाई नियमन नगरी छाडा छाडिदिने गरेकाले उच्च शिक्षाको क्षेत्र समस्याग्रस्त भएको हो । त्यसैले तिनलाई राज्यको नियन्त्रणमा ल्याउनुपर्छ भन्ने सोचाइले स्थायी सत्ताका हर्ताकर्तामा घर गरेको प्रस्तावित ऐन केलाउँदा देखिन्छ, जुन सरासर गलत हो । उच्च शिक्षामा थप लगानी र अर्थपूर्ण स्वायत्तता अहिलेको खाँचो हो । त्यसका लागि प्रस्तावित ऐनले परिकल्पना गरेको जस्तो संरचनाको नेतृत्वले काम गर्दैन । तिनको नेतृत्व आ–आफ्नो क्षेत्रमा विशिष्ट योगदान दिएका स्वनामधन्य प्राज्ञिकहरूको समूहले नै गर्नुपर्छ, नकि राजनीतिक र प्रशासनिक नेतृत्वले ।
तसर्थ समग्रमा भन्ने हो भने हाल सञ्चालनमा रहेका एवं भविष्यमा स्थापना तथा सञ्चालन हुने विश्वविद्यालयलाई प्रभावी हुनेगरी परिकल्पना गरिएको यो प्रस्तावित एकीकृत उच्च शिक्षा या छाता ऐन अहिलेकै स्वरुपमा बेमौसमको बाजाजस्तो देखिन्छ । हाल सञ्चालनमा रहेका विश्वविद्यालयका हकमा त्यस्तो कानुनको आवश्यकता नै छैन र नयाँ आउने विश्वविद्यालयका हकमा पैसा छाप्ने मेसिनका रूपमा होइन कि स्वायत्त प्राज्ञिक थलोको रूपमा तिनको स्थापनाका लागि सहजीकरण गर्ने खाले ऐनको रूपमा यसलाई परिमार्जन गरिनुपर्छ । यस्तो ऐनले उदार चित्त लिएर बहुल विश्वविद्यालयको अवधारणा तथा परिवर्तित राजनीतिक–संवैधानिक प्रावधानको मर्मलाई पनि आत्मसात गर्न जरुरी छ ।
पराजुली, वन्त र उप्रेती मार्टिन चौतारीका अनुसन्धाता हुन् ।
—कान्तिपुर दैनिकबाट

लोकसेवा आयोगको तयारीका लागि उपयोगी

नेपालको संबिधान, २०७२ का बिशेषताहरु
१. संघीयतामा प्रष्टता, सात प्रदेशको खाका, यसलाई थपघट एवम् परिमार्जित गर्न सकिने, प्रदेशको नामाकरण प्रदेशसभाको दुईतिहाईले गर्ने, प्रदेशको सिमाङ्कन आयोग मार्फत हुने ।
२. शासन प्रणालीको हकमा संवैधानिक राष्ट्रपति र कार्यकारी प्रधानमन्त्री रहने संसदीय प्रणाली, राष्ट्रपतिको चुनाब केन्द्रिय र प्रदेशसभाका सदस्यहरुले गर्ने, प्रधानमन्त्री संसदबाट चुनिने ।
३. सरकारलाई कम्तीमा दुई वर्षसम्म स्थिरता, सुरुका दुई वर्षसम्म प्रधानमन्त्री विरुद्ध अबिश्वासको प्रस्ताव ल्याउन नपाईने, प्रधानमन्त्रीले संसद विघटन गर्न नपाउने व्यवस्था,
४. राष्ट्रपति र उपराष्ट्रपति, सभमुख र उपसभामुख, राष्ट्रियसभाका अध्यक्ष र उपाध्यक्ष, प्रदेश सभाका सभामुख र उपसभामुख फरक–फरक लिङ्ग वा समुदायको हुनुपर्ने व्यवस्था गरी लैङ्गिक एवम् जातीय समानता कायम गरिएको,
५. दुई तिहाई बहुमत वा संशोधन एवम् परिमार्जन गर्न सकिने लचिलो संविधान,
६. संसदमा समावेसी प्रतिनिधित्व, मिश्रित निर्वाचन प्रणाली, प्रतिनिधिसभा र राष्ट्रिय सभासहित केन्द्रमा दुई सदनात्मक संघीय संसद्, प्रतिनिधिसभा प्रत्येक्ष निर्वाचित १६५ र समानुपातिक ११० सहित २७५ सदस्य,
७. संघ, प्रदेश र स्थानीय गरी तीनको तह राज्य संरचना, केन्द्रमा प्रधानमन्त्रीसहित बढीमा २५ सदस्यीय मन्त्री परिषद, प्रदेशमा प्रदेशसभाका कुल कुल सदस्य संख्याको २० प्रतिशतबाट नबढ्ने गरी मन्त्रीपरिषद, प्रदेशमा एक सदानात्मक संसद्, सात प्रदेशमा कुल ५५० प्रदेशसभा सदस्य, प्रदेश सभामा ६० प्रतिशत प्रत्येक्ष र ४० प्रतिशत समानुपातिक निर्वाचन प्रणालीबाट निर्वाचित मुख्यमन्त्री र राष्ट्रपतिबाट नियुक्त प्रदेश प्रमुख हुने, स्थानीय तहमा गाँउपालिका, नगरपालिका र जिल्ला सभा रहने,
८. संविधानमा केन्द्र, प्रदेश र स्थानीय सरकारको अधिकार क्षेत्र विभाजन,
९. एकीकृत न्यायपालिका, सर्वाेच्च अदालत, उच्च अदालत र जिल्ला अदालतको व्यवस्था, केन्द्रमा सर्वाेच्च अदालत, प्रदेशमा उच्च अदालत र जिल्लामा जिल्ला अदालत, सर्वाेच्च अदालतमा संवैधानिक ईजलास रहने,
१०. कुनै पनि नेपाली नागरिकलाई नागरिकता प्राप्त गर्ने हकबाट बन्चित नगरिने, आमा वा वुवा दुबैको नामबाट बंशजको नागरिकता,
११. संविधानमा मधेशी, मुस्लिम, थारु, आदीवासी, जनजाती, दलित, महिलाका लागी छुट्टाछुट्टै संवैधानि आयोग गठन,
१२. चार वर्षका लागी निर्वाचित संविधानसभाका सदस्यहरु बाँकी कार्यकालका लागी रुपान्तरित व्यवस्थापिका संसदको सदस्यका रुपमा रहने,
१३. संविधान जारी भएपछिको व्यवस्थापिका संसदको अधिवेशन प्रारम्भ भएको मितिले सात दिनमा प्रधानमन्त्री, २० दिनमा सभामुख र एक महिनामा राष्ट्रपतिको निर्वाचन गर्ने संक्रमणकालिन व्यवस्था,
१४. संबिधान अनुसार सरकारले आयोग गठन गरी स्थानीय तहको पुनर्संचरना र सिमाङ्कन गरिने ।
१५. अंगिकृत नागरिकता प्राप्त व्यक्तिहरुलाई प्रमुख पदहरुमा नियुक्त हुन नपाउने व्यववस्था ।
१६. समानुपातिक समावेशी प्रतिनिधित्वको व्यवस्था ।
१७. सार्वभौम सत्ता नेपाली जनतामा निहित ।
१८. नेपालको अन्तरिम संविधान २०६३ खारेज ।
संबिधानमा व्यवस्था भए अनुसारका प्रदेशहरुको सामान्य जानकारी
प्रदेश नं. १
जिल्ला संख्या —१४ (सबैभन्दा बढी जिल्ला)
क्षेत्रफल — २५,९०५ बर्ग किमि (१७.६० प्रतिशत)
प्रदेश नं. २
जिल्ला संख्या — ८ (सबैभन्दा कम जिल्ला)
क्षेत्रफल — ९,६६१ बर्ग किमि (६.५६ प्रतिशत)
प्रदेश नं. ३
जिल्ला संख्या — १३ (दोस्रो बढी जिल्ला भएको)
क्षेत्रफल   — २०,३०० बर्ग किमि (१३.७९ प्रतिशत)
प्रदेश नं. ४
जिल्ला संख्या — ११ (चौथो बढी जिल्ला भएको)
क्षेत्रफल  — २४,९,५१ (१६.९५ प्रतिशत)
प्रदेश नं. ५
जिल्ला संख्या — १२ (तेस्रो बढी जिल्ला भएको)
क्षेत्रफल  — १७,८५२ बर्ग किमि (१२.१३ प्रतिशत)
प्रदेश नं. ६
जिल्ला संख्या — १० (तेस्रो कम जिल्ला भएको)
क्षेत्रफल  —२८,९७३ बर्ग किमि (१९.६८ प्रतिशत)
प्रदेश नं. ७
जिल्ला संख्या  — ९ (दोस्रो कम जिल्ला भएको)
क्षेत्रफल  — १९,५३८ बर्ग किमि (१३.२८ प्रतिशत)

साहित्य/सृजना

तिमिप्रति मेरो माया

जब तिमी पिडाले रुन्छेउ,
म तिम्रा आँशुहरु पुछिदिनेछु ।
जब तिमी संसारदेखि डराउनेछेउ,
म तिम्रो साथ हुनेछु ।
जब तिमीलाई मेरो मायाँ चाहिन्छ,
म मेरो मुटु दिनेछु ।
जब तिमी बिरामी पर्नेछेउ,
म तिम्रो स्याहारसुसार गर्नेछु ।
तिमीलाई थाहा छ ?
यि मेरा माया तिमीप्रति कहिल्यै सकिने छैनन् ।
तिमीलाई थाहा छ ?
यि मेरा कसमहरु ऋतुझैं बदलिइने छैनन् ।
तिमी एकपल्ट मेरो हृदयको दर्पणलाई चिहाएर हेर,
तिम्रो अभाबमा रगतको आँशुले पोतिएको एउटा मुटु छ,
मेरो मायाँ तिमिलाई सदा–सदा सगरमाथाझैं अटल रहनेछ,
मेरो मायाँ प्यासिफिक महासागरझैं सदा–सर्बदा गहिरिएर रहनेछ ।
देवेन्द्र भण्डारी

मेरो पहिचान

म
दिदैछु मेरो पहिचान
शिरैमा लालीगुराँस अनि
हातमा त्रिकोणे झन्डा नै मेरो सान ।
हिमाली हिँऊसँगै खेल्दै,
पहाडमा लालीगुराँससँग फूलें
डाँफे मुनालसँगै नाँच्दै,
आज म तराई भरि पहेंलीएँ ।
ढाका टोपीमा खुकुरीका जोडी
सजाइदिनेछु मेरो दाजैको शिरैमा
दुई चुल्ठीमा रातो डोरी कसी
म नेपाली छोरी हिंड्नेछु मेलैमा ।
के मगर राईनी के गुँरुङ्सेनी
सबै मेरा प्यारो मित्रता भएका सहेली
फरक भेषभुषा फरकै जीवनशैली भएपनि
एउटै हाम्रो भुमि अनि हाम्रो मन नेपाली ।
ननिभोस् बुद्दका गाथा र शान्तिका द्वीप
नओइलियोस् ती सुन्दर गुराँसका पात
नभुलौँ डोको नाम्लो बुन्ने ती हाम्रा सीप
शत्रुका सामू लड्नुछ हामी नछोडौं साथ ।
हृदयबाट राष्ट्रिय गान गुनगुनाउनु हे साथी
नेपाल आमालाई हसाई आशिर्वाद लिनुछ
पछाडीबाट होइन अगाडिबाट पुगौँ माथी
नेपाल आमाको नाम विश्वसामु फैलाउनुछ ।
रबिना कार्की

आ–आफ्नै दुनियाँमा भुलेका छन

दुनियाँ आज मस्तिमा भुलेको छ,
टोल, सहर, गाँउ अनि बस्तिमा भुलेको छ
कोहि सोचमा त कोही नयाँ खोजमा,
त कोही आफ्नै भोजको हस्तिमा भुलेको छ
ओरालोमा देश गुडीराको बेला,
युवा शक्ति आफ्नै गस्तिमा भुलेको छ
नयाँ नौलो प्रविधिको विकाश हुँदा पनि,
हाम्रो देश हिजो अस्तिमा भुलेको छ
विकल्पको बाटो रोज्नु छोडी,
दल आफ्नै हितको जबरजस्तीमा भुलेको छ ।
लक्ष्मण भट्ट ‘आकाश’

सूचना/सन्देश/बिज्ञापन

कर्मचारी आवश्यकता सम्बन्धी सूचना      
प्रथम पटक सुचना प्रकासित मितिः २०७३/८/६  
समान पहुुच विकास केन्द्र (सिड) नेपाल डोटी र वल्र्ड भिजन ईन्टरनेशनल डोटी एलपिएको साझेदारीमा सञ्चालन हुन लागिरहेको हेल्दी भिलेज परियोजना का लागी तपशिल अनुसारका कर्मचारीहरु आवश्यक भएकाले योग्यता पुगेका ईच्छुक नेपाली नागरिकहरुबाट सूचना प्रकासित भएको मितिले ७ दिनभित्र समान पहुुच विकास केन्द्र (सिड) नेपाल डोटीको सिलगढीस्थित सम्पर्क कार्यालयमा पुग्ने गरी दरखास्त आह्वान गरिन्छ ।   
१. पदः– कार्यक्रम संयोजक,         संख्या ः १ (एक)
योग्यता ः मान्यता प्राप्त शिक्षण संस्थाबाट वि.पि.एच. वा एच.ए. उत्तीर्ण गरी स्नातक उत्तीर्ण गरेको ।
अनुभव       

• वि.पि.एच. उत्तीर्ण गरेको भए कार्यक्रम संयोजक पदमा रही कम्तीमा एक वर्षको मातृशीशु स्वास्थ्य क्षेत्रको कार्यानुभव

• एच.ए. उत्तीर्ण गरी स्नातक उत्तीर्ण गरेका व्यक्तिको हकमा एक वर्ष कार्यक्रम संयोजक पदमा रही काम गरेको अनुभव सहित कम्तीमा तीन वर्षको कार्यानुभव भएको ।

कार्य क्षेत्र ः सिलगढीबाट पश्चिमचौकीका ७ गाविस, दिसिनपा ११ र १२ नं. वडा
(छपाली, गीरिचौका, लामीखाल, महादेवस्थान, दहकालिकास्थान, कालीकास्थान, बाँझककानी र दिसिनपा ११ र १२ हेर्ने गरी)
२. पद    ः लेखा अधिकृत,            संख्या ः १ (एक)
योग्यता

• मान्यता प्राप्त शिक्षण संस्थाबाट वि.वि.एस. उत्तीर्ण गरेको, वा 

• लेखा विषय लिई प्रविणता प्रमाण पत्र तह उत्तीर्ण गरी ४ बर्ष काम गरेको

अनुभव ः वि.वि.एस. उत्तीर्ण गरेकाहरुका लागी कम्तीमा २ वर्ष अनुभव भएको         
३. पद    ः सामाजिक परिचालक,         संख्या ः  ४ (चार)
योग्यता 

• मान्यता प्राप्त शिक्षण संस्थाबाट सि.एम.ए÷अनमी उत्तीर्ण गरी प्रविणता प्रमाण पत्र तह उत्तीर्ण गरेको वा

• स्वास्थ्य विषय लिई प्रविणता प्रमाण पत्र तह उत्तीर्ण गरेको  ।

अनुभव 

• मान्यता प्राप्त शिक्षण संस्थाबाट सि.एम.ए÷अनमि पास गरि प्रविणता प्रमाण पत्र तह उत्तीर्ण गरेकाहरुका लागी मातृशिशु स्वास्थ्य तथा पोषणका क्षेत्रमा एक वर्ष काम गरेको अनुभव र स्वास्थ्य विषय लिई प्रविणता प्रमाण पत्र तह पास गरेकाहरुका लागी तीन वर्ष मातृशिशु स्वास्थ्य तथा पोषणका क्षेत्रमा काम गरेको अनुभव ।

बिदेशवाट प्राप्त शैक्षिक योग्यताको प्रमाण पत्र भएमा त्रि.वि. वाट समकक्षता  निर्धारण गरेको प्रमाण पत्र अनिवार्य रुपमा पेश गर्नु पर्ने छ ।
सेवा÷सुविधा ः कार्यक्रमको नियमानुसार 
परीक्षाको किसिम ः लिखित र अन्तरवार्ता ।
दरखास्त  ः संस्थाको सम्पर्क कार्यालयबाट आवेदन फाराम लिई र शैक्षिक योग्यताको प्रतिलिपि सहित वुझाउनु पर्नेछ ।
सम्पर्क मिति ः दरखास्त दिने अन्तिम मितिको भोलीपल्ट (सो दिन विदा परे सोको भोलीपल्ट वा लगत्तै कार्यालय खुलेको दिन)
दरखास्त दस्तुर ः कार्यक्रम संयोजकका लागी रु. ५००।–, लेखा अभिकृतका लागि रु. ४००।– र सामाजिक परिचालकका लागि रु. ३००।–
नोट ः रीत नपुगी वा म्याद नाघी आएका दरखास्त उपर कुनै कारवाही हुने छैन । यस सम्बन्धमा थप जानकारी चाहिएमा संस्थाको सम्पर्क कार्यालयमा सम्पर्क गर्न सकिनेछ ।
समान पहुँच बिकास केन्द्र (सिड) नेपाल
दिपायल सिलगढी नगरपालिका वडा नं. २, सिलगढी डोटी
फोन नं. ०९४-४११०११