पत्रकार आचार संहिता २०६० मा उल्लेखित आचरणहरुको उलंघन गरेको छ भनि पिडित
पक्षलाई लागेमा त्यस्ता पत्रकार तथा सञ्चारमाध्यम बिरुद्ध प्रकाशन तथा
प्रसारण भएको मितिले १५ दिनभित्र प्रेश काउन्सिलमा उजुरी दिई आफ्नो
अधिकारको संरक्षण गरौं ।
नेपाल सरकार
सूचना तथा सञ्चार मन्त्रालय
सूचना विभाग
नेपाल सरकार
सूचना तथा सञ्चार मन्त्रालय
सूचना विभाग
मुख्य समाचार
प्रतिनिधि सभाका लागि बलायर र आले भिड्दै
प्रदेश सभाका उम्मेद्वार छान्न ठुला दलहरु अलमलमा
रामहरी ओझा/डोटीकार्तिक १३
मंसिर २१ गते हुने प्रतिनिधि सभा र प्रदेश सभाको निर्वाचनमा नेपाली कांग्रेस र बाम गठबन्धनका बिच तिब्र प्रतिस्पर्धा हुने भएको छ ।
प्रतिनिधि सभाका लागि नेपाली कांग्रेसले बहालवाला भौतिक पूर्वाधार तथा यातायात मन्त्री एवं पार्टी केन्द्रीय सदस्य बिरबहादुर बलायरलाई मैदानमा उतारेको छ । बलायर २०७० सालको संबिधानसभा निर्वाचनमा साविकको डोटी निर्वाचन क्षेत्र–१ बाट बिजयी भएका थिए । बलायरलाई बलियो उम्मेद्वारका रुपमा हेरिएको छ ।
यस्तै बाम गठबन्धनको तर्फबाट नेकपा एमालेका केन्द्रीय बैकल्पिक सदस्य प्रेमबहादुर आलेमगर प्रतिस्पर्धामा उत्रिएका छन । निर्वमान सांसद समेत रहेका आलेमगर २०७० सालको संबिधानसभाको निर्वाचनमा साविकको डोटी क्षेत्र–२ बाट बिजयी भएका नेता हुन । आलेलाई पनि बलियो उम्मेद्वारका रुपमा हेरिएको छ ।
बलायर आलेबिच प्रतिस्पर्धा हुने भएपछि डोटीमा चुनावी रौनक बढ्ने अनुमान गरिएको छ ।
पछिल्लो चरणमा डोटीको राजनीतिमा बलायर र आलेको यात्रा मिल्दोजुल्दो रहेको छ । दुवै नेता २०६४ सालको संबिधानसभा निर्वाचनमा आ–आफ्नो क्षेत्रबाट पराजित हुन र दुवै २०७० को निर्वाचनमा बिजयी भएका हुन । दुवै नेता आ–आफ्नो पार्टीका केन्द्रीय सदस्य पनि हुन । दुवै नेतालाई जनताले बिश्वास पनि गरेका थिए तर पछिल्लो चरणमा दुवै नेताले जनबिश्वासलाई कायम राख्न सकेका छैनन् ।
२०६९ सालमा भएको अखण्ड सुदूरपश्चिमको आन्दोलनमा दुवै नेताहरु नेतृत्वदायी भुमिकामा रहेका थिए । बलायर बहालवाला मन्त्री हुन भने आले पूर्व प्रधानमन्त्री केपी ओली नेतृत्वको सरकार गठन हुँदा मन्त्री हुने चर्चामा थिए तर मन्त्री हुन सकेनन् ।
२०७० को संबिधानसभाको चुनाव र गत असारमा सम्पन्न स्थानीय तहको मतलाई आधार मान्दा पपुलर मतमा कांग्रेस अगाडि देखिएपनि एमाले–माओवादीको मत जोड्दा बाम गठबन्धन बलियो देखिन्छ ।
कांग्रेसले डोटीबाट प्रतिनिधि सभाका लागि मन्त्री बलायरलाई चयन गरिसकेको सो पार्टीका डोटी जिल्ला सभापति प्रदिप देउवाले पुष्टी गरेका छन तर एमालेले भने आलेको बिषयमा आधिकारिक निर्णय नभएको बताएको छ । पार्टी जिल्ला अध्यक्ष चक्रवहादुर मल्लले टेलिफोन मार्फत दिएको जानकारी अनुसार प्रतिनिधि सभाका लागि पनि पार्टीले आधिकारिक निर्णय गरि सकेको छैन ।
जिल्लाबाट प्रतिनिधि सभाको चुनावी प्रतिस्पर्धामा बलायर र आले मात्रै छैनन्, उनीहरुसंगै राष्ट्रिय जनमोर्चाका केन्द्रीय सदस्य एवं जिल्ला अध्यक्ष बेणीमाधव जोशी र नयाँ शक्ति नेपालका केन्द्रीय सदस्य चन्द्रदेव ओझा पनि मैदानमा छन् ।
डोटीमा क्रियासिल अन्य दलहरुले भने अहिलेसम्म उम्मेद्वार सार्वजनिक गरिसकेका छैनन् ।
प्रतिनिधि सभाका लागि उम्मेद्वारको टुङ्गो लगाईसकेका ठुला दलहरुले प्रदेश सभामा भने आन्तरिक बिवाद मिलाउन सकेका छैनन् । मुख्य प्रतिस्पर्धी मानिएका दुई ठुला दलहरु कांग्रेस र बाम गठबन्धनले यो समाचार तयार पार्दासम्म पनि उम्मेदरको टुङ्गो लगाउन सकेका छैनन् । ‘प्रतिनिधि सभाको टुङ्गो लागिसकेको छ’ नेपाली कांग्रेस डोटीका सभापति देउवाले बिम्ब साप्ताहिकसंग कुरा गर्दै भने ‘प्रदेश सभाका लागि भोली (मंगलबार) सम्म निर्णय हुन्छ ।’ उनले कसले टिकट पाउने भन्ने बिषयमा अहिलेनै अनुमान गर्न नसकिने वताए । स्रोतका अनुसार कांग्रेसले डोटी क्षेत्र १ बाट भरत बहादुर खड्का र क्षेत्र २ बाट योगेन्द्र शाहीलाई चुनावी मैदानमा उतार्ने तयारी गरिरहेको छ ।
यस्तै बाम गठबन्धनको प्रमुख घटक एमालेले पनि प्रदेश सभाका लागि आधिकारिक निर्णय गर्न सकेको छैन । ‘हल्ला आएको छ, आधिकारिक निर्णय भएको छैन’ पार्टी जिल्ला अध्यक्ष मल्लले भने ‘पार्टी केन्द्रीय कमिटीको बैठक जारी छ, सो बैठकले टुङ्गो लगाउँला ।’ देउवा जस्तै मल्लले पनि कसले टिकट पाउने भन्ने अनुमान गर्न नसकिने वताए । यद्यपी सामाजिक सञ्जालमा मल्लले टिकट पाईसकेको एमाले कार्यकर्ताहरुले पोष्ट गरेका छन । एमाले स्रोतका अनुसार मल्लकै नाममा निर्णय समेत भईसकेको छ ।
बाम गठबन्धनको भागवण्डामा डोटी क्षेत्र २ नेकपा माओवादी केन्द्रको हिस्सामा परेको छ तर माओवादी केन्द्रले पनि उम्मेदवार तय गरिसकेको छैन । ‘छलफल जारी छ’ माओवादी नेता शिवसिंह ओलीले भने ‘भोलीसम्म टुङ्गो लाग्ला ।’ स्रोतका अनुसार क्षेत्र २ का नेता त्रिलोचन भट्ट र ओलीका बिचमा प्रतिस्पर्धा रहेको छ ।
उता राष्ट्रिय जनमोर्चाले प्रदेश सभा क्षेत्र १ मा नरेश आले र क्षेत्र २ मा केशवनाथ योगीको नाम तय गरेको मोर्चाका जिल्ला सचिव समेत रहेका योगीले जानकारी दिएका छन । यस्तै नयाँ शक्ति नेपालको तर्फबाट क्षेत्र १ मा कैलाश साउँदको नाम तय भएको र २ का लागि छलफल भईरहेको नेता चन्दैदेव ओझाले जानकारी दिए ।
मंसिर २१ गते हुने प्रतिनिधि सभा र प्रदेश सभाको निर्वाचनमा नेपाली कांग्रेस र बाम गठबन्धनका बिच तिब्र प्रतिस्पर्धा हुने भएको छ ।
प्रतिनिधि सभाका लागि नेपाली कांग्रेसले बहालवाला भौतिक पूर्वाधार तथा यातायात मन्त्री एवं पार्टी केन्द्रीय सदस्य बिरबहादुर बलायरलाई मैदानमा उतारेको छ । बलायर २०७० सालको संबिधानसभा निर्वाचनमा साविकको डोटी निर्वाचन क्षेत्र–१ बाट बिजयी भएका थिए । बलायरलाई बलियो उम्मेद्वारका रुपमा हेरिएको छ ।
यस्तै बाम गठबन्धनको तर्फबाट नेकपा एमालेका केन्द्रीय बैकल्पिक सदस्य प्रेमबहादुर आलेमगर प्रतिस्पर्धामा उत्रिएका छन । निर्वमान सांसद समेत रहेका आलेमगर २०७० सालको संबिधानसभाको निर्वाचनमा साविकको डोटी क्षेत्र–२ बाट बिजयी भएका नेता हुन । आलेलाई पनि बलियो उम्मेद्वारका रुपमा हेरिएको छ ।
बलायर आलेबिच प्रतिस्पर्धा हुने भएपछि डोटीमा चुनावी रौनक बढ्ने अनुमान गरिएको छ ।
पछिल्लो चरणमा डोटीको राजनीतिमा बलायर र आलेको यात्रा मिल्दोजुल्दो रहेको छ । दुवै नेता २०६४ सालको संबिधानसभा निर्वाचनमा आ–आफ्नो क्षेत्रबाट पराजित हुन र दुवै २०७० को निर्वाचनमा बिजयी भएका हुन । दुवै नेता आ–आफ्नो पार्टीका केन्द्रीय सदस्य पनि हुन । दुवै नेतालाई जनताले बिश्वास पनि गरेका थिए तर पछिल्लो चरणमा दुवै नेताले जनबिश्वासलाई कायम राख्न सकेका छैनन् ।
२०६९ सालमा भएको अखण्ड सुदूरपश्चिमको आन्दोलनमा दुवै नेताहरु नेतृत्वदायी भुमिकामा रहेका थिए । बलायर बहालवाला मन्त्री हुन भने आले पूर्व प्रधानमन्त्री केपी ओली नेतृत्वको सरकार गठन हुँदा मन्त्री हुने चर्चामा थिए तर मन्त्री हुन सकेनन् ।
२०७० को संबिधानसभाको चुनाव र गत असारमा सम्पन्न स्थानीय तहको मतलाई आधार मान्दा पपुलर मतमा कांग्रेस अगाडि देखिएपनि एमाले–माओवादीको मत जोड्दा बाम गठबन्धन बलियो देखिन्छ ।
कांग्रेसले डोटीबाट प्रतिनिधि सभाका लागि मन्त्री बलायरलाई चयन गरिसकेको सो पार्टीका डोटी जिल्ला सभापति प्रदिप देउवाले पुष्टी गरेका छन तर एमालेले भने आलेको बिषयमा आधिकारिक निर्णय नभएको बताएको छ । पार्टी जिल्ला अध्यक्ष चक्रवहादुर मल्लले टेलिफोन मार्फत दिएको जानकारी अनुसार प्रतिनिधि सभाका लागि पनि पार्टीले आधिकारिक निर्णय गरि सकेको छैन ।
जिल्लाबाट प्रतिनिधि सभाको चुनावी प्रतिस्पर्धामा बलायर र आले मात्रै छैनन्, उनीहरुसंगै राष्ट्रिय जनमोर्चाका केन्द्रीय सदस्य एवं जिल्ला अध्यक्ष बेणीमाधव जोशी र नयाँ शक्ति नेपालका केन्द्रीय सदस्य चन्द्रदेव ओझा पनि मैदानमा छन् ।
डोटीमा क्रियासिल अन्य दलहरुले भने अहिलेसम्म उम्मेद्वार सार्वजनिक गरिसकेका छैनन् ।
प्रतिनिधि सभाका लागि उम्मेद्वारको टुङ्गो लगाईसकेका ठुला दलहरुले प्रदेश सभामा भने आन्तरिक बिवाद मिलाउन सकेका छैनन् । मुख्य प्रतिस्पर्धी मानिएका दुई ठुला दलहरु कांग्रेस र बाम गठबन्धनले यो समाचार तयार पार्दासम्म पनि उम्मेदरको टुङ्गो लगाउन सकेका छैनन् । ‘प्रतिनिधि सभाको टुङ्गो लागिसकेको छ’ नेपाली कांग्रेस डोटीका सभापति देउवाले बिम्ब साप्ताहिकसंग कुरा गर्दै भने ‘प्रदेश सभाका लागि भोली (मंगलबार) सम्म निर्णय हुन्छ ।’ उनले कसले टिकट पाउने भन्ने बिषयमा अहिलेनै अनुमान गर्न नसकिने वताए । स्रोतका अनुसार कांग्रेसले डोटी क्षेत्र १ बाट भरत बहादुर खड्का र क्षेत्र २ बाट योगेन्द्र शाहीलाई चुनावी मैदानमा उतार्ने तयारी गरिरहेको छ ।
यस्तै बाम गठबन्धनको प्रमुख घटक एमालेले पनि प्रदेश सभाका लागि आधिकारिक निर्णय गर्न सकेको छैन । ‘हल्ला आएको छ, आधिकारिक निर्णय भएको छैन’ पार्टी जिल्ला अध्यक्ष मल्लले भने ‘पार्टी केन्द्रीय कमिटीको बैठक जारी छ, सो बैठकले टुङ्गो लगाउँला ।’ देउवा जस्तै मल्लले पनि कसले टिकट पाउने भन्ने अनुमान गर्न नसकिने वताए । यद्यपी सामाजिक सञ्जालमा मल्लले टिकट पाईसकेको एमाले कार्यकर्ताहरुले पोष्ट गरेका छन । एमाले स्रोतका अनुसार मल्लकै नाममा निर्णय समेत भईसकेको छ ।
बाम गठबन्धनको भागवण्डामा डोटी क्षेत्र २ नेकपा माओवादी केन्द्रको हिस्सामा परेको छ तर माओवादी केन्द्रले पनि उम्मेदवार तय गरिसकेको छैन । ‘छलफल जारी छ’ माओवादी नेता शिवसिंह ओलीले भने ‘भोलीसम्म टुङ्गो लाग्ला ।’ स्रोतका अनुसार क्षेत्र २ का नेता त्रिलोचन भट्ट र ओलीका बिचमा प्रतिस्पर्धा रहेको छ ।
उता राष्ट्रिय जनमोर्चाले प्रदेश सभा क्षेत्र १ मा नरेश आले र क्षेत्र २ मा केशवनाथ योगीको नाम तय गरेको मोर्चाका जिल्ला सचिव समेत रहेका योगीले जानकारी दिएका छन । यस्तै नयाँ शक्ति नेपालको तर्फबाट क्षेत्र १ मा कैलाश साउँदको नाम तय भएको र २ का लागि छलफल भईरहेको नेता चन्दैदेव ओझाले जानकारी दिए ।
सम्पादकीय
हाम्रा छान्ने कि राम्रा ?
भरखरै असारमा एक तहको निर्वाचन सम्पन्न भएको थियो । जनताले २० बर्षपछि आफ्नो नजिकको प्रतिनिधि छान्नका लागि स्थानीय तहको निर्वाचनमा उत्साहपूर्ण सहभागिता जनाएका थिए । लोकतन्त्रको बिशेषता भन्नु पर्छ फेरी अर्को तहको निर्वाचनका लागि मतदान गर्ने बेला आएको छ । निर्वाचन आयोगले संघीय प्रतिनिधि सभा र प्रदेश सभा सदस्यहरुको निर्वाचन दुई चरणमा सम्पन्न गर्दैछ । पहिलो चरणमा मंसिर १० गते हुने निर्वाचनका लागि गत ५ गते उम्मेद्वारी मनोनयन भईसकेको छ भने मंसिर २१ गते हुने दोश्रो चरणको निर्वाचनका लागि बिहिवार मनोनयन दर्ता गर्ने दिन तोकिएको छ ।
पहिलो चरणमा निर्वाचन हुने स्थानहरुमा अव उम्मेद्वारहरु तय भईसकेका छन । ति अनुहारमध्यवाटै जनताले आफ्नो प्रतिनिधि छान्नु पर्नेछ । दोश्रो चरणको निर्वाचनमा पनि खासै फरक अनुहा–रहरु देखिएलान जस्तो देखिदैन । चुनावमा वा सर्वदलीय संयन्त्रको नाममा लामो समयसम्म जनताका बिचमा गन्हाएकै अधिकांश अनुहारहरु हाम्रा सामु आउने लक्षण देखिएको छ ।
यस्तो अवस्थामा जनताले मतदान गर्दा कस्तो उम्मेद्वारलाई छान्ने भन्ने कुरा प्रमुख हुन्छ । बिगतका निर्वाचनमा जनताले हाम्रो मान्छे छानेका छन । एकअर्थमा त्यो पनि स्वभाविकै हो । प्रतिस्पर्धाको रिङ्गमा राम्रो मान्छे नभएको अवस्थामा हाम्रो मान्छेलाई छान्ने स्वतन्त्रलाई जनतालाई हुनुपर्छ तर यदि राम्रो मान्छे हुँदाहुँदै हाम्रो मान्छे छानियो भने त्यो लोकतन्त्रप्रतिको उपहास हुन्छ ।
त्यसैले अवको निर्वाचनमा पनि जनताले चनाखो हुनु जरुरी छ । सधैंभरी हाम्रो मान्छे, हाम्रो पार्टीमात्रै भन्दै आयौं हामी । त्यसमाथी पनि देशमा राज गर्ने ठुला पार्टीहरुनै हुन यिनैलाई मतदान गर्नु पर्छ भन्ने मानसिकताले धेरै हदसम्म काम गर्दै आयो । तर अव त्यसो होईन राम्रा मान्छे यदि छन भने साना दलहरुलाई पनि मतदान गर्न सक्ने हुनु पर्छ । त्यसका लागि पनि जनताले आफुलाई तयार गर्नु पर्ने बेला आएको छ ।
चुनावको बेलामा उम्मेद्वारहरु वा उम्मेद्वारका हनुमानहरुलाई बिगतमा जनताका लागि के के ग¥यौ र अहिले भाट माग्न आयौ भन्ने प्रश्न राख्नु जरुरी छ । अव हिसाव जनताले माग्ने हो किनकी कर पनि जनताले नै तिर्छ । जनताले तिरेको करबाट जनप्रतिनिधिका नाममा, सर्वदलीय संयन्त्रका नाममा वा अन्य कुनै पनि नाममा बद्मासी गर्नेहरुले जनतासंग भोट माग्ने कुनै अधिकार छैन । अव नेपाली जनता आफै सचेत हुनु जरुरी छ । चुनावको बेला एक किलो चामलमा आप्mनो मत साट्ने परिपाटीको पूर्ण रुपमा अन्त्य हुनु पर्छ ।
त्यसैले मैदानमा यदि कुनै राम्रो व्यक्ति छ भने चाहे त्यो स्वतन्त्र होस् वा सानो दलबाट उम्मेद्वार बनेको होस् उसैलाई मतदान गर्नु उपयुक्त हुन्छ । त्यसो होईन भने हाम्रो मान्छेलाई चुन्नुहोस् । चोरै चोरको भिडबाट एक जना छान्नु पर्दा आफ्नै चोर राम्रो लाग्ला सायद । अव मेरो पार्टी वा मेरो नेता भन्ने आधारमा नेपाली जनताले सधैंभरी दुःख खाईराख्नुको कुनै औचित्य छैन । हामी नेपाली जनताका प्रतिनिधिहरु हाौं भन्नेहरु आम जनताका प्रतिनिधि हुन सकेको ईतिहास न बिगतमा छ न निकट भबिश्यमा त्यस्तो हुने संकेत देखिएको छ । आफ्ना नातागोता र आफ्ना हनुमानहरुका प्रतिनिधि मात्रै भएका थिए र हुने लक्षण देखिएको छ । त्यसकारण पार्टीको नाता लगाएर “हाम्रा” छान्नु भन्दा व्यक्तिगत नाता लगाएर “हाम्रा” लाई छान्नका लागि पहल गरौं ।
पहिलो चरणमा निर्वाचन हुने स्थानहरुमा अव उम्मेद्वारहरु तय भईसकेका छन । ति अनुहारमध्यवाटै जनताले आफ्नो प्रतिनिधि छान्नु पर्नेछ । दोश्रो चरणको निर्वाचनमा पनि खासै फरक अनुहा–रहरु देखिएलान जस्तो देखिदैन । चुनावमा वा सर्वदलीय संयन्त्रको नाममा लामो समयसम्म जनताका बिचमा गन्हाएकै अधिकांश अनुहारहरु हाम्रा सामु आउने लक्षण देखिएको छ ।
यस्तो अवस्थामा जनताले मतदान गर्दा कस्तो उम्मेद्वारलाई छान्ने भन्ने कुरा प्रमुख हुन्छ । बिगतका निर्वाचनमा जनताले हाम्रो मान्छे छानेका छन । एकअर्थमा त्यो पनि स्वभाविकै हो । प्रतिस्पर्धाको रिङ्गमा राम्रो मान्छे नभएको अवस्थामा हाम्रो मान्छेलाई छान्ने स्वतन्त्रलाई जनतालाई हुनुपर्छ तर यदि राम्रो मान्छे हुँदाहुँदै हाम्रो मान्छे छानियो भने त्यो लोकतन्त्रप्रतिको उपहास हुन्छ ।
त्यसैले अवको निर्वाचनमा पनि जनताले चनाखो हुनु जरुरी छ । सधैंभरी हाम्रो मान्छे, हाम्रो पार्टीमात्रै भन्दै आयौं हामी । त्यसमाथी पनि देशमा राज गर्ने ठुला पार्टीहरुनै हुन यिनैलाई मतदान गर्नु पर्छ भन्ने मानसिकताले धेरै हदसम्म काम गर्दै आयो । तर अव त्यसो होईन राम्रा मान्छे यदि छन भने साना दलहरुलाई पनि मतदान गर्न सक्ने हुनु पर्छ । त्यसका लागि पनि जनताले आफुलाई तयार गर्नु पर्ने बेला आएको छ ।
चुनावको बेलामा उम्मेद्वारहरु वा उम्मेद्वारका हनुमानहरुलाई बिगतमा जनताका लागि के के ग¥यौ र अहिले भाट माग्न आयौ भन्ने प्रश्न राख्नु जरुरी छ । अव हिसाव जनताले माग्ने हो किनकी कर पनि जनताले नै तिर्छ । जनताले तिरेको करबाट जनप्रतिनिधिका नाममा, सर्वदलीय संयन्त्रका नाममा वा अन्य कुनै पनि नाममा बद्मासी गर्नेहरुले जनतासंग भोट माग्ने कुनै अधिकार छैन । अव नेपाली जनता आफै सचेत हुनु जरुरी छ । चुनावको बेला एक किलो चामलमा आप्mनो मत साट्ने परिपाटीको पूर्ण रुपमा अन्त्य हुनु पर्छ ।
त्यसैले मैदानमा यदि कुनै राम्रो व्यक्ति छ भने चाहे त्यो स्वतन्त्र होस् वा सानो दलबाट उम्मेद्वार बनेको होस् उसैलाई मतदान गर्नु उपयुक्त हुन्छ । त्यसो होईन भने हाम्रो मान्छेलाई चुन्नुहोस् । चोरै चोरको भिडबाट एक जना छान्नु पर्दा आफ्नै चोर राम्रो लाग्ला सायद । अव मेरो पार्टी वा मेरो नेता भन्ने आधारमा नेपाली जनताले सधैंभरी दुःख खाईराख्नुको कुनै औचित्य छैन । हामी नेपाली जनताका प्रतिनिधिहरु हाौं भन्नेहरु आम जनताका प्रतिनिधि हुन सकेको ईतिहास न बिगतमा छ न निकट भबिश्यमा त्यस्तो हुने संकेत देखिएको छ । आफ्ना नातागोता र आफ्ना हनुमानहरुका प्रतिनिधि मात्रै भएका थिए र हुने लक्षण देखिएको छ । त्यसकारण पार्टीको नाता लगाएर “हाम्रा” छान्नु भन्दा व्यक्तिगत नाता लगाएर “हाम्रा” लाई छान्नका लागि पहल गरौं ।
थप समाचार
बिश्वास जित्दै डोटी अस्पताल
कर्ण चन्द/डोटी
कार्तिक १३
कार्तिक १३
लामो समयसम्म सेवाग्राही र सरोकारवालाको आलोचनाको बिषय बन्दै आएको डोटी जिल्ला अस्पताल पछिल्लो समयमा बिरामीको बिश्वास जित्न थालेको छ । अस्पतालमा जिल्ला भन्दा बाहिरबाट समेत उपचारका लागि बिरामीहरु आउन थालेका छन ।
अस्पतालले प्रशुति शल्यक्रियामा सुदूरपश्चिमको पहाडी जिल्लामा सेवाग्राहीको बिश्वास जितेको छ । छिमेकी जिल्ला अछाम, डडेल्धुरा र बाजुराबाट समेत शल्यक्रियाका लागी बिरामी आउने गरेको जिल्ला अस्पताल डोटीका चिकित्सक डा गिरिस अवस्थीले बताए ।
डडेल्धुरामा रहेको उपक्षेत्रीय अस्पातलमा उपचार सम्भव नभएपछि अमरगढी नगरपालिका–८ का हेमन्ती ओझा जिल्ला अस्पताल डोटीमा आईन । सुदूरपश्चिमको पहाडी जिल्लाको रिफरल अस्पतालका रुपमा रहेको उप क्षेत्रीय अस्पातलमा नसकिएको जटिल प्रशुति शल्यक्रिया डोटी अस्पतालमा सफल भएपछि उनी आज घर फर्केकी छन । चिकित्सक नभएका कारण उपचार सम्भव नभएको भन्दै उनलाई डोटी रिफर गरिएको ओझाले बताईन । अस्पतालमा हेमन्तीले शल्यक्रिया बिना नै बच्चा जन्माएको अस्पताल डोटीले जानकारी दिएको छ ।
जिल्ला अस्पताल डोटीमा यस बर्षमा ६८ जनाको प्रशुति शल्यक्रिया गरिएको अस्पतालले जानकारी दिएको छ । सहज गरी बच्चा पाउन नसकेका महिलाको शल्यक्रिया मार्फत बच्चा निकालिने गरिएको डा अवस्थीले बताउछन ।
३० जना महिलाले पहिलो बच्चा पाउदा पनि शल्यक्रिया गरेकाहरुको पुनहः दोस्रो पटक शल्यक्रिया गरेरै बच्चा जन्माएका अस्पतालका अर्का चिकित्सक डा घनश्याम भट्टले बताए । त्यही ब्यक्तिको दोस्रो पटक पनि शल्यक्रिया गर्दा जोखिम हुने भएपनि आफुहरुले सफलतापुर्वक सम्पन्न गरेको डा भट्टको भनाई छ ।
गत आर्थिक बर्षको तुलनामा यस दोब्बर संख्यामा बिरामी आउने गरेको अस्पताले जनाएको छ । अस्पतालको भौतिक तथा सेवा प्रवाहमा सुधार भएको स्थानीयले बताएका छन । बिगतको समयमा अस्पतालप्रति नागरिकको बुझाई परिर्बतन हुँदै गएको छ । बिगतको तुलनामा अस्पताले निकै सुधार गरेको सरोकारवालाहरु बताउँछन ।
सुदूरपश्चिममा जात्राको रौनक
रोजेन्द्र जोशी/सिलगढी
कार्तिक १३
कार्तिक १३
लोप हुँदै गएका दमाउ, झाली, सनई, नगरे लगायतको पौराणिक बाजागाजाहरुले यति बेला सुदूरपश्चिमका डाँडाकाँडा गाउँ बस्तीहरु गुञ्जयमान भई रहेका छन् ।
सुदूरको चिनारीको रुपमा रहेको देउडा गाउने र खेल्नेहरु यति खेर सुदूरका गाँउ बस्तीहरुमा रमाई रहेका छन् । सुदूरको मौलिक पहिचानको रुपमा रहेका जात्राहरुको समय सुरु भएको छ ।
हिन्दु धर्मालम्वीहरुको महान पर्व विजय दशमी, शुभ दिपाबली र छठ पर्वको समापनसंगै सुदूरको पहाडी जिल्ला डोटीमा जात्राको मौसम सुरु हुन्छ अर्थात यस क्षेत्रमा बसोबास गर्दै आएका आर्य खस जातीका मानिसहरुले पुर्खाको ‘मधेश जुधी खानु, पहाड पुजी खानु’ भन्ने उखानलाई साकार पार्ने उद्देश्यका साथ परापुर्वकाल देखि मनाउदै आईरहेका जात्र अर्थात जाँत मनाउने गर्दछन् । यस क्षेत्रका मानिसहरुले विजया दशमी र दिपावली भन्दा बढी महत्वका साथ लिने जाँत फरक फरक देवी देउताका भिन्नाभिन्नै मिति र तिथिमा भईरहेका छन् ।
डोटीका विभिन्न स्थानहरुमा कार्तिक महिनामा सुरु भएका जात्रा अर्थात जाँत पौष महिनासम्म सञ्चालन हुने गर्दछन् । यस अबसरमा विभिन्न जातजातीहरुको कुलदेवता, ईष्टदेवता, माईति देवता लगायतका देवी देवताहरुको विशेष पुजा आराधना हुने गर्दछ ।
जाँत के हो ?
सुदूरका पहाडहरुमा आ आफुले पुजा अर्चना गर्ने हिन्दु धर्मालम्वीहरुले पुर्खांै देवी पुज्दै आएको देवी देवताको वार्षिक विशेष पुजन कार्य लाई जात भन्ने गरिन्छ । बरको लहरालाई चादीको पाताले मोडी तयार पारिएको लौरोमा विभिन्न देवी देवताको आकृति भएको साना ठुला प्रतिमाहरु झुण्डाई, लौरोमा चौरी गाईको पुञ्छरको कपाल राखी, सो लौरोमा विशेष प्रकारको कपडाले सिंगार गरी देवी देवताले लगाउने गरगहना लागाएर गाँज तयार हुन्छ । सो गाँजलाई विशेष मन्त्रले बाधी त्यसमा दैवी शक्तिको आब्हान गरि सो लौरोमा देवी वा देवता आएको आभाष भएपश्चात त्यसलाई नगर गाउ परिक्रमा गराउने चलन नै जाँत हो । जाँतका लागी जात्रा हुने अन्तीम दिन भन्दा ५ दिन अघि देवी देवी देवताको आब्हान गरि विशेष पुजा अर्चना गर्ने, देवी देवताका अधिकार प्राप्त अधिकारी धामी झाँक्री, भण्डारी, पुजारी, बाजा बजाउने व्यक्ति, राठका मुखिया लगायतले शुद्धि साथ पञ्चरात्री ब्रत गर्ने र अन्तीम दिनमा विशेष पुजा आजा गर्ने परम्परालाई सुदूरमा जाँतको नाम दिईएको छ । यो संगै गाँज नवाउने क्षेत्रमा विशेष पुजा आज गर्ने मेला भर्ने कार्यहरु हुने गर्दछ ।
डोटीमा कहा कहा हुन्छ जात ? डोटी जिल्लामा साविकमा ५० बटै गाविस र नगरपालिका क्षेत्रमा भिन्नाभिन्नै तिथि मितिमा जाँत हुने गर्दछ । कुनै कुनै गाविसमा पाँच ठाउँमा समेत जाँत निकाल्ने चलन रहेको भएभनि डोटीका केहि विशेष स्थानहरु बढी चर्चामा रहने गरेको छ ।
प्रसिद्ध धार्मिक एवं पर्यटकीय क्षेत्र शैलेश्वरी मन्दिरको जात, जिल्ला सदर–मुकाम देवी दक्षिण भेगमा पर्ने बोगटानको बडी केदार मेला, के आई सिँह गाउपालिकाको बुहारा, पुर्वीचौकी गाउपालिकाको बगलेकको बराह देवी, पोखरी भगवति, आदर्श गाउपालिकाको देहिमाण्डौं, दिपायल सिलगढी नगरपालिकाको सेटीगाँउ सुनादेवी, दिपायल देवी बढी चर्चामा रहने जात हुन् । यो समाचार तयार पार्दासम्म केही स्थानका जातहरु भई सकेका छन भने केही स्थानमा जाँत हुदैछ । प्रशिद्ध मानिएको शैलेश्वरी जाँत कार्तिक १८ गते सम्पन्न हुनेछ भने दिपायलको जात कार्तिक १७ गते सम्पन्न हुनेछ । वगलेखको बराहदेवी जात विशेष कारणले सरेको छ ।
यसरी परापुर्वकाल देखी मनाउदै आएको जात्रा अर्थात जातको बारेमा प्रचार प्रसार हुने हो भने यस क्षेत्रमा उल्लेख्य रुपमा धार्मिक पर्यटकहरुलाई भित्राउन सकिने देखिन्छ ।
सुदूरको चिनारीको रुपमा रहेको देउडा गाउने र खेल्नेहरु यति खेर सुदूरका गाँउ बस्तीहरुमा रमाई रहेका छन् । सुदूरको मौलिक पहिचानको रुपमा रहेका जात्राहरुको समय सुरु भएको छ ।
हिन्दु धर्मालम्वीहरुको महान पर्व विजय दशमी, शुभ दिपाबली र छठ पर्वको समापनसंगै सुदूरको पहाडी जिल्ला डोटीमा जात्राको मौसम सुरु हुन्छ अर्थात यस क्षेत्रमा बसोबास गर्दै आएका आर्य खस जातीका मानिसहरुले पुर्खाको ‘मधेश जुधी खानु, पहाड पुजी खानु’ भन्ने उखानलाई साकार पार्ने उद्देश्यका साथ परापुर्वकाल देखि मनाउदै आईरहेका जात्र अर्थात जाँत मनाउने गर्दछन् । यस क्षेत्रका मानिसहरुले विजया दशमी र दिपावली भन्दा बढी महत्वका साथ लिने जाँत फरक फरक देवी देउताका भिन्नाभिन्नै मिति र तिथिमा भईरहेका छन् ।
डोटीका विभिन्न स्थानहरुमा कार्तिक महिनामा सुरु भएका जात्रा अर्थात जाँत पौष महिनासम्म सञ्चालन हुने गर्दछन् । यस अबसरमा विभिन्न जातजातीहरुको कुलदेवता, ईष्टदेवता, माईति देवता लगायतका देवी देवताहरुको विशेष पुजा आराधना हुने गर्दछ ।
जाँत के हो ?
सुदूरका पहाडहरुमा आ आफुले पुजा अर्चना गर्ने हिन्दु धर्मालम्वीहरुले पुर्खांै देवी पुज्दै आएको देवी देवताको वार्षिक विशेष पुजन कार्य लाई जात भन्ने गरिन्छ । बरको लहरालाई चादीको पाताले मोडी तयार पारिएको लौरोमा विभिन्न देवी देवताको आकृति भएको साना ठुला प्रतिमाहरु झुण्डाई, लौरोमा चौरी गाईको पुञ्छरको कपाल राखी, सो लौरोमा विशेष प्रकारको कपडाले सिंगार गरी देवी देवताले लगाउने गरगहना लागाएर गाँज तयार हुन्छ । सो गाँजलाई विशेष मन्त्रले बाधी त्यसमा दैवी शक्तिको आब्हान गरि सो लौरोमा देवी वा देवता आएको आभाष भएपश्चात त्यसलाई नगर गाउ परिक्रमा गराउने चलन नै जाँत हो । जाँतका लागी जात्रा हुने अन्तीम दिन भन्दा ५ दिन अघि देवी देवी देवताको आब्हान गरि विशेष पुजा अर्चना गर्ने, देवी देवताका अधिकार प्राप्त अधिकारी धामी झाँक्री, भण्डारी, पुजारी, बाजा बजाउने व्यक्ति, राठका मुखिया लगायतले शुद्धि साथ पञ्चरात्री ब्रत गर्ने र अन्तीम दिनमा विशेष पुजा आजा गर्ने परम्परालाई सुदूरमा जाँतको नाम दिईएको छ । यो संगै गाँज नवाउने क्षेत्रमा विशेष पुजा आज गर्ने मेला भर्ने कार्यहरु हुने गर्दछ ।
डोटीमा कहा कहा हुन्छ जात ? डोटी जिल्लामा साविकमा ५० बटै गाविस र नगरपालिका क्षेत्रमा भिन्नाभिन्नै तिथि मितिमा जाँत हुने गर्दछ । कुनै कुनै गाविसमा पाँच ठाउँमा समेत जाँत निकाल्ने चलन रहेको भएभनि डोटीका केहि विशेष स्थानहरु बढी चर्चामा रहने गरेको छ ।
प्रसिद्ध धार्मिक एवं पर्यटकीय क्षेत्र शैलेश्वरी मन्दिरको जात, जिल्ला सदर–मुकाम देवी दक्षिण भेगमा पर्ने बोगटानको बडी केदार मेला, के आई सिँह गाउपालिकाको बुहारा, पुर्वीचौकी गाउपालिकाको बगलेकको बराह देवी, पोखरी भगवति, आदर्श गाउपालिकाको देहिमाण्डौं, दिपायल सिलगढी नगरपालिकाको सेटीगाँउ सुनादेवी, दिपायल देवी बढी चर्चामा रहने जात हुन् । यो समाचार तयार पार्दासम्म केही स्थानका जातहरु भई सकेका छन भने केही स्थानमा जाँत हुदैछ । प्रशिद्ध मानिएको शैलेश्वरी जाँत कार्तिक १८ गते सम्पन्न हुनेछ भने दिपायलको जात कार्तिक १७ गते सम्पन्न हुनेछ । वगलेखको बराहदेवी जात विशेष कारणले सरेको छ ।
यसरी परापुर्वकाल देखी मनाउदै आएको जात्रा अर्थात जातको बारेमा प्रचार प्रसार हुने हो भने यस क्षेत्रमा उल्लेख्य रुपमा धार्मिक पर्यटकहरुलाई भित्राउन सकिने देखिन्छ ।
मतदात बहिस्कार गर्ने चेतावनी
दार्चुलाको अपी हिमाल गाउँपालिकालाई पिछडिएको क्षेत्रमा नराखे आसन्न प्रतिनिधि सभा र प्रदेश सभाको निर्वाचन बहिस्कार गर्ने स्थानीयले चेतावनी दिएका छन ।
सोमवार जिल्ला प्रशासन कार्यालय मार्फत प्रधानमन्त्रीको कार्यालयलाई बुझाईएको ज्ञापन पत्रमार्फत अपी हिमालबासीले सो चेतावनी दिएका हुन । अति विकट हिमाली गाविसहरु समेटेर विशेष क्षेत्रको छु्ट्टै गाउँपालिका स्थापना भएको र सदरमुकामबाट गाउँपालिका पुग्न दुई÷तीन दिन लाग्ने तथा गाउँपालिकाबाट सडक मार्गसम्म पुग्न पनि दुई दिन लाग्ने ठाउँलाई सरकारले पिछडिएको क्षेत्रमा समावेश नगरेकोप्रति स्थानीयले आपत्ति जनाएका छन् ।
सरकारले उक्त निर्णय तत्काल मंसिर१० गते हुने प्रतिनिधि सभा र प्रदेश सभाको निर्वाचन बहिस्कार गर्ने संघर्ष समितिका अध्यक्ष बहादुरसिंह ठेकरे जानकारी दिए । ‘अपी हिमाल गाउँपालिका बिकट तथा पिछडिएको क्षेत्र हो’अध्यक्ष ठोकरेले भने ‘यस गाउँपालिकालाई पिछडिएको क्षेत्रको सूचीमा समावेश नगरे आन्दोलन गर्ने चेतावनी सहित ज्ञापन पत्र बुझाएका छौं ।’
खाद्यान्न अभाव र ८० रुपैयाँ किलो नून किनेर खान बाध्य हिमाली र दुर्गम क्षेत्रमा पर्ने स्थानीय तहहरु पिछडिएको क्षेत्रमा समावेश नभएकाले हचुवाको भरमा पिछिडिएको क्षेत्र घोषणा गरिनु आपत्तिजनक भएको अपीहिमाल गाउँपालिकाका अध्यक्ष धर्मानन्द मन्यालले बताए ।
सोमवार जिल्ला प्रशासन कार्यालय मार्फत प्रधानमन्त्रीको कार्यालयलाई बुझाईएको ज्ञापन पत्रमार्फत अपी हिमालबासीले सो चेतावनी दिएका हुन । अति विकट हिमाली गाविसहरु समेटेर विशेष क्षेत्रको छु्ट्टै गाउँपालिका स्थापना भएको र सदरमुकामबाट गाउँपालिका पुग्न दुई÷तीन दिन लाग्ने तथा गाउँपालिकाबाट सडक मार्गसम्म पुग्न पनि दुई दिन लाग्ने ठाउँलाई सरकारले पिछडिएको क्षेत्रमा समावेश नगरेकोप्रति स्थानीयले आपत्ति जनाएका छन् ।
सरकारले उक्त निर्णय तत्काल मंसिर१० गते हुने प्रतिनिधि सभा र प्रदेश सभाको निर्वाचन बहिस्कार गर्ने संघर्ष समितिका अध्यक्ष बहादुरसिंह ठेकरे जानकारी दिए । ‘अपी हिमाल गाउँपालिका बिकट तथा पिछडिएको क्षेत्र हो’अध्यक्ष ठोकरेले भने ‘यस गाउँपालिकालाई पिछडिएको क्षेत्रको सूचीमा समावेश नगरे आन्दोलन गर्ने चेतावनी सहित ज्ञापन पत्र बुझाएका छौं ।’
खाद्यान्न अभाव र ८० रुपैयाँ किलो नून किनेर खान बाध्य हिमाली र दुर्गम क्षेत्रमा पर्ने स्थानीय तहहरु पिछडिएको क्षेत्रमा समावेश नभएकाले हचुवाको भरमा पिछिडिएको क्षेत्र घोषणा गरिनु आपत्तिजनक भएको अपीहिमाल गाउँपालिकाका अध्यक्ष धर्मानन्द मन्यालले बताए ।
सदरमुकाम सिलगढीमै खुला दिसा
‘समुदायमा स्वास्थ्य सरसफाईबारे जनचेतनाको कमी रहनु, महिनावारीको बेला शौचालयको प्रयोग कम हुनु, बस्तु भाउको मलमुत्रको व्यवस्थापन नहुनु, बजार क्षेत्रको फोहोर मैलाको व्यवस्थापन नहुनुलाई सरसफाई क्षेत्रको मुख्य चुनौती मानिन्छ ।’ यस्तै कुराहरु थप्दै मन्तब्य राखेका थिए सरोकारवाला निकायहरुले । ‘एक पटक घोषणा गरिसकेपछि दोश्रोपटक फोहोर देखिनु हुदैन ।’ भन्ने सबैको मन्तब्यका आशय थियो खुला दिसा मुक्त घोषणा कार्यक्रममा । राष्टिय सरसफाई रणनीति २०१० अनुसार सन २०१७ सम्ममा राष्टूलाई खुल्ला दिशामुक्त राष्ट घोषणा गरिसक्नु पर्ने व्यवस्था अनुरुप डोटी जिल्लालाई खुल्ला दिशामुक्त क्षेत्र घोषणा गरिएको सरोकारवालाहरुले बताएका थिए ।
डोटी जिल्लामा सन् २०११ मा तयार भएको पाँच बर्षे खानेपानी, स्वास्थ्य तथा सरसफाई रणनीति अनुसार जिल्लालाई सन २०१५ सम्ममा खुल्ला दिशामुक्त जिल्ला घोषणा गरिसक्नु पर्ने थियो तर साबिकका गाउँ बिकास समिति र दिपायल सिलगढी नगरपालिका तोकिएकै समयमा खुला दिशामुक्त क्षेत्र घोषणा हुन नसक्दा रणनीति अनुसार काम हुन सकेन । यस अघि जिल्लालाई खुला दिशामुक्त क्षेत्र घोषणा गर्न पटक पटक मिति तोकिएको भएपनि असफल भएको थियो । अन्तिममा असारको अन्तमा घोषणा गरियो ।
हतारमा खुला दिसामुक्त गर्नु समाजको लागि दिगो रुपमा सन्देश प्रबाह हुदैन । केही दिन अगाडी खानेपानी सरसफाई स्वच्छता समन्वय समितिको कार्यालयकै आसपास नै खुला दिसा जताततै थियो । जिल्ला समन्वय समितिको कार्यालय परिसरमा नै खुला दिसा भैरहेको छ ।
जिल्ला सदरमुकाम सिलगढीका टोलटोलमा खुला दिसा छ । असारको महिना जिल्ला नै घोषणा गरेपछि दिनानुदिन खुला ठाउँमा दिसा भैरहेको छ । स्थानीयहरु चेतना बिना हुन या सरोकारवालाहरुको दुस्मनी साट्न हुन यो सबैको चाँसोको बिषय बनेको छ । जिल्ला कै प्रमुख बजारहरुमा त यस्तो अवस्था छ भने गाउँगाउँमा त झनै कस्तो होला ? यो बिषयमा सबैले ध्यान दिनु जरुरी छ ।
छोटो समाचार
हराउँदै स्थानीय कुखुरा
डोटीका ग्रामीण भेगमा पाईने स्थानीय जातका कुखुरा विस्थापित हुन थालेका छन् । जिल्लाका ग्रामीण क्षेत्रमा ब्रोइलर फार्म खोलेर कुखरा पाल्न थालेसँगै स्थानीय जातका कुखुरा विस्थापित हुन थालेका हुन् ।
गाउँतिर व्यापारिक दृष्टिकोणले बाक्लै कुखुरा फार्म खोलेपछि मासुका लागि सहज भएको छ । नयाँ पुस्तालाई स्थानीय जातका कुखुरा चिनाउन फोटा देखाउनु पर्ने समय हुन थालेको छ ।
गाउँतिर व्यापारिक दृष्टिकोणले बाक्लै कुखुरा फार्म खोलेपछि मासुका लागि सहज भएको छ । नयाँ पुस्तालाई स्थानीय जातका कुखुरा चिनाउन फोटा देखाउनु पर्ने समय हुन थालेको छ ।
मुख्य निर्वाचन अधिकृतको कार्यालय स्थापना
आगामी मंसिर १० र २१ गते हुने प्रदेश र प्र्रतिनिधिसभाको निर्वाचनका लागि डोटीमा मुख्य निर्वाचन अधिकृतको कार्यालय उद्घाटन गरिएको छ ।
प्रतिनिधि सभाका लागि एक र प्रदेश सभाका लागि दुई क्षेत्र रहेको यस जिल्लामा जिल्ला न्यायाधिश एवं मुख्य निर्वाचन अधिकृत जयानन्द पनेरुले कार्यालय उद्घाटन गरेका छन ।
कार्यालय उद्घाटनका क्रममा बोल्दै मुख्य निर्वाचन अधिकृत पनेरुले आगामी १६ गते नोमिनेशन दर्ता सुरु भएसंगै बिभिन्न मतदान केन्द्रहरुमा अनुगमन गर्ने बताए । ‘जिल्लाका बिभिन्न मतदान केन्द्रहरुमा अनुगमन गर्नुपर्छ’ मुख्य निर्वाचन अधिकृत पनेरुले भने ‘जिल्लाका सबैभन्दा सम्बेदनशील मतदान केन्द्रको अवस्था बुझिनेछ ।’
प्रतिनिधि सभाका लागि एक र प्रदेश सभाका लागि दुई क्षेत्र रहेको यस जिल्लामा जिल्ला न्यायाधिश एवं मुख्य निर्वाचन अधिकृत जयानन्द पनेरुले कार्यालय उद्घाटन गरेका छन ।
कार्यालय उद्घाटनका क्रममा बोल्दै मुख्य निर्वाचन अधिकृत पनेरुले आगामी १६ गते नोमिनेशन दर्ता सुरु भएसंगै बिभिन्न मतदान केन्द्रहरुमा अनुगमन गर्ने बताए । ‘जिल्लाका बिभिन्न मतदान केन्द्रहरुमा अनुगमन गर्नुपर्छ’ मुख्य निर्वाचन अधिकृत पनेरुले भने ‘जिल्लाका सबैभन्दा सम्बेदनशील मतदान केन्द्रको अवस्था बुझिनेछ ।’
खेल समाचार
आजबाट मेयर कप क्रिकेट प्रतियोगिता हुँदै
डोटीमा आज (मंगलबार) बाट प्रथम नगरस्तरीय क्रिकेट प्रतियोगिता हुदैछ ।
स्थानीय खेलाडीहरुको प्रतिभालाई उजागर गर्न बिभिन्न समयमा स्थानीय स्तरमा यस्ता प्रतियोगिताहरु आयोना गरिदै आएको छ । शैलेश्वरी युवा क्लबद्वा–रा आयोजित मेयरकप क्रिकेट प्रतियोगितममा नगरपालिकाका बिभिन्न समूहहरुको सहभागिता रहने शैलेश्वरी युवा क्लबका अध्यक्ष राजु घलेले जानकारी दिए ।
‘स्थानीय खेलाडीहरुको कतै मूल्य नै हुदैन’ बिम्ब साप्ताहिकसंग कुरा गर्दै अध्यक्ष घलेले भने ‘समाजमा राम्राराम्रा खेलाडीहरु बिबिध कारणबाट लुकीरहेका छन । त्यस्ता खेलाडीहरुका प्रतिभाहरुलाई बाहिर ल्याउन आफुहरुले यस्ता प्रतियोगिताहरु आयोजना गर्दै आएको उनले बताए ।
बिश्वमा राष्ट्रको नाम चिनाउने भनेकै खेल हो, जुन पछिल्लो समयमा खेलकुदमा राजनीति पसेर गैर खेलाडीलाई पनि खेलाडी बनाएर राष्ट्रलाई हराउने काम भैरहेको छ । यसले देशको स्वाभिमानमा दाग लगाउँदै आएको छ । बिबिध प्रतिभा भएको खेलाडीहरुको उच्च मुल्याकंन गरेमा त्यस्ता खेलाडीले राष्टको शीर कहिल्यै झुक्न दिदैन ।
यस मेयरकप क्रिकेट प्रतियोगितामा दिपायल सिलगढी नगरपालिकाको आर्थिक सहयोगमा जिल्ला सदरमुकाम स्थित नेपाली सेना मातहतको टुँडिखेलमा सुरु भैरहेको छ ।
प्रतियोगितामा प्रथम पुरस्कार नगद रु २० हजार सहित ट्रफी र प्रमाण पत्र दिइने आयोजकले जनाएको छ । त्यस्तै द्वितीय पुरस्कारमा नगद रु १० हजार सहित ट्रफी र प्रमाण पत्र दिइने भएको छ भने खेल अबधीभर अनुशासनमा रही सभ्य र शान्त तरिकाले खेल्ने खेलाडीहरुलाई उत्कृष्ठ पुरस्कार दिने पनि अध्यक्ष घलेले बताए ।
स्थानीय खेलाडीहरुको प्रतिभालाई उजागर गर्न बिभिन्न समयमा स्थानीय स्तरमा यस्ता प्रतियोगिताहरु आयोना गरिदै आएको छ । शैलेश्वरी युवा क्लबद्वा–रा आयोजित मेयरकप क्रिकेट प्रतियोगितममा नगरपालिकाका बिभिन्न समूहहरुको सहभागिता रहने शैलेश्वरी युवा क्लबका अध्यक्ष राजु घलेले जानकारी दिए ।
‘स्थानीय खेलाडीहरुको कतै मूल्य नै हुदैन’ बिम्ब साप्ताहिकसंग कुरा गर्दै अध्यक्ष घलेले भने ‘समाजमा राम्राराम्रा खेलाडीहरु बिबिध कारणबाट लुकीरहेका छन । त्यस्ता खेलाडीहरुका प्रतिभाहरुलाई बाहिर ल्याउन आफुहरुले यस्ता प्रतियोगिताहरु आयोजना गर्दै आएको उनले बताए ।
बिश्वमा राष्ट्रको नाम चिनाउने भनेकै खेल हो, जुन पछिल्लो समयमा खेलकुदमा राजनीति पसेर गैर खेलाडीलाई पनि खेलाडी बनाएर राष्ट्रलाई हराउने काम भैरहेको छ । यसले देशको स्वाभिमानमा दाग लगाउँदै आएको छ । बिबिध प्रतिभा भएको खेलाडीहरुको उच्च मुल्याकंन गरेमा त्यस्ता खेलाडीले राष्टको शीर कहिल्यै झुक्न दिदैन ।
यस मेयरकप क्रिकेट प्रतियोगितामा दिपायल सिलगढी नगरपालिकाको आर्थिक सहयोगमा जिल्ला सदरमुकाम स्थित नेपाली सेना मातहतको टुँडिखेलमा सुरु भैरहेको छ ।
प्रतियोगितामा प्रथम पुरस्कार नगद रु २० हजार सहित ट्रफी र प्रमाण पत्र दिइने आयोजकले जनाएको छ । त्यस्तै द्वितीय पुरस्कारमा नगद रु १० हजार सहित ट्रफी र प्रमाण पत्र दिइने भएको छ भने खेल अबधीभर अनुशासनमा रही सभ्य र शान्त तरिकाले खेल्ने खेलाडीहरुलाई उत्कृष्ठ पुरस्कार दिने पनि अध्यक्ष घलेले बताए ।
यू–१९ एसिया कप खेल्ने नेपाली क्रिकेट टिम घोषणा
एसिसी यू–१९ एसिया कपको लागि दीपेन्द्र सिंह ऐरीको कप्तानीमा नेपाली युवा क्रिकेट टिम घोषणा भएको छ। युवा टिमका प्रशिक्षक विनोदकुमार दास तथा एसिसीका प्रतिनिधि वेन्कापति राजुको छनोट समितिले १५ सदस्यीय नेपाली टोली घोषणा भएको हो ।टिममा गत महिना मलेसियामा एसिसी यू–१९ पूर्वी क्षेत्रीय प्रतियोगिता खेलेका अधिकांश खेलाडी छन् । सन्दीप जोरा र विक्रमकुमार भुसाल वैकल्पिकमा परेका छन् । नन्दन यादवले चोटका कारण नाम फिर्ता लिएका थिए । भीम सार्की, रसिद खान र जितेन्द्र सिंह टिममा पर्न सफल भएका छन् ।
नेपाली टिमले मलेसियामा हुने यू–१९ एसिया कपअघि अभ्यासका लागि सोमबार बंगलादेश जाने कार्यक्रम छ ।
नेपालले बंगलादेशमा त्यहाँको यू–१९ टिमसँग ३ वटा अभ्यास खेल खेल्ने छ । यस्तै नेपालले बंगलादेशको युवा टिमसँग १६, १८ र १९ कात्तिकमा एकदिवसीय अभ्यास खेल खेल्नेछ ।
कात्तिक २३ देखि मलेसियामा हुने यू–१९ एसिया कपमा नेपालसहित ८ टिमको सहभागिता हुनेछ । प्रतियोगितामा नेपालसहित भारत, पाकिस्तान, बंगलादेश, श्रीलंका, अफगानिस्तान र मलेसिया छन् ।
चलचित्र/मनोरञ्जन
कोहीसँग प्रेम थियो,अहिले छैनः दीपा
साङ्गीतिक फाँटमा राम्रै चिनिएकी गायिका हुन दीपा पन्त । ०६५ मा पहिलो एल्बमसहित साङ्गीतिक क्षेत्रमा देखिएकी उनलाई स्रोता माँझ ०६८ मा सार्वजनिक ‘दिलको बदला दिल दिए’ गीत तथा एल्बमले चिनायो । त्यसपछि लगातार गायनमा रमाउँदै आएकी दीपाको अहिलेसम्म चौथो एल्बमसमेत सार्वजनिक भइसकेको छ । नुवाकोटमा जन्मिएर त्यहाँको मनोरम प्राकृतिक छटासँगै हुर्किएकी उनी साङ्गीतिक प्रशिक्षणसहित यो क्षेत्रमा होमिएकी हुन् । गायनमा मात्र होइन, नृत्यमा पनि सिपालु उनले आफ्नो केही गीतमाथि बनेको म्युजिक भिडियोमा आफैले मोडलिङ गरेकी छन् । गुरु नरहरि प्रेमीको सल्लाहमा आफैले तयार पारेको ‘सोधिरहन्छ यो मन’ गीत पहिलो पटक रेकर्ड गराएकी दीपाले साथीहरूको लहलहैमा पप पहिलो एल्बम ‘रियालिटी’ बजारमा ल्याएकी थिइन् । एल्बम टिन एजरहरूले रुचाएपछि उनी स्टेज क्विनसमेत बन्न पुगिन् । ‘कालो गाजल’, ‘दिलको बदला दिल’ उनका बजारमा आएका अन्य एल्बम् हुन् । केही पहिले ‘करेन्टवाला झट्का’ गीत निकालेर श्रोता तथा दर्शकलाई झट्का लगाउन सफल गायिका दीपासँग रातोपाटीका दश प्रश्न ।
पछिल्लो समय ओझेलमा रहनुभएको हो ?केही समय भयो मेरो नयाँ गीत पनि आएको छैन । त्यसैले त्यस्तो लागेको हो । अर्काे कुरो मिडियामा मात्र म नछाएकी हुँ । स्टेज कार्यक्रमहरूमा त व्यस्तै छु । मेरो नयाँ गीत केही दिनमा आउँदैछ । त्यसपछि फेरी मिडियामा छाउने छु ।
सौन्दर्यतिर कतिको रुचि छ ?
केटी मान्छे भएपछि सौन्दर्यका लागि मेकअपतिर ध्यान दिनु नै पर्छ । तर मेरो यसमा धेरै इन्टे«स्ट छैन । मेरो अनिवार्य मेकअप भनेको आँखाका लागि गाजल हो । घरमा रहँदा र बाँहिर निस्कँदा गाजल लगाउन छुटाउँदिन । बाँहिर निस्कनु पर्दा लिबिस्टिक पनि लगाउने गरेकी छु । आँखामा सधैँ आमाले बनाएको गाजल नै लगाउँछु । फेसमा निभियको क्रिम कहिले काहीँ प्रयोग गर्छु । यो क्रिम मेरा लागि अमेरिकाबाट आउँछ ।
फेसनतिर कतिको रुचि छ ?
सामान्य भएर हिँड्न रुचाउने केटी हुँ म । यो कुरा धेरैलाई थाहा छ । मलाई लामो ड्रेस, कुर्ता सुरुवाल र वान पिस बढी मनपर्छ । आफूलाई राम्रो लाग्ने पाइन्ट र टिसर्ट हो । अरूले मलाई राम्रो सारीमा देख्नु हुन्छ रे । मेरो हाइट केही कम छ । सारी लगाउँदा अग्लो पनि देखिन्छ भन्छन् ।
फिटनेस गर्नुहुन्छ ?
केही अगाडिम्म गर्थें । अहिले केही कम गरेकी छु । म आफै पनि एरोबिक सिकाउने गर्छु । मेरो खुटमा प्रोब्लम आएकाले केही समययता एक्सरसाइज गर्न पाएकी छैन । मैले घरमै फिटनेस क्लब बनाएकी छु । बिहान बिहान योगा पनि जान्छु ।
आफ्नै शरीरको कुन अङ्ग आकर्षक लाग्छ ?
आँखा मनपर्छ । मेरो आँखा राम्रो छ, जस्तो मलाई लाग्छ । धेरैले पनि तिम्रो आँखा राम्रो छ । मनपर्छ भन्ने गरेका छन् । कतिपयले त मेरो आँखा बोल्छ । नभने पनि सबै कुरा बुझिन्छ भन्छन् ।
तपाईंको रोजाइको पुरुष नि ?
आकर्षक पुरुष त जो कोहीले पनि मन पराउँछन् । मलाई त्यसले केही फरक पर्दैन । सोसियल छ, नबताईकन अर्काको कुरा बुझ्छ भने त्यो पुरुष मेरो रोजाइमा पर्छ ।
पूरा नभएका सपना छन् कि ?
धेरै छन् । राम्रो मान्छे बन्ने मेरो उद्देश्य अझै पूरा भएको छैन । नेपालमा पनि महिलाले कुनै पनि फिल्ड लिड गर्न सक्छ भनेर भन्ने मानसिकता आम मानिसमा विकास गर्ने बन्नु छ मलाई ।
प्रेम परेको छ कि छैन ?
प्रेम धेरै जनासँग छ । आमाबाट सुरु भएको माया धेरैसँग धेरै तरिकाबाट बसेको छ । प्रेमी प्रेमीका बीचको माया पनि कोहीसँग केही पहिलेसम्म थियो । अहिले छैन ।
पहिलो प्रेमपत्र कहिले आयो ?
कक्षा ६ मा पढ्दै गर्दा प्रिन्सिपलको छोराले दिएका थिए । त्यसमा मेरो केही दोष थिएन । तर पनि घरमा आमाबुबाले गाली गर्नु हुन्छ भनेर निकै डराएँ । त्यो पत्र नपढी च्यातेर फ्याँकी दिए । पत्रको विषयमा अहिलेसम्म घरमा थाहा भएको छैन ।
कस्तो ठाउँहरू घुम्न मनपर्छ ?
प्राकृतिक सौन्दर्यले भरिपूर्ण भएको ठाउँ मनपर्छ । धेरैले पोखराको बारेमा वर्णन गरेका छन् । अहिलेसम्म त्यहाँ पुग्ने अवसर मैले पाएकी छैन । कार्यक्रमको सिलसिलामा धेरै ठाउँ घुमेकी छु । तर पोखरमा कार्यक्रम परेको छैन ।
सौन्दर्यतिर कतिको रुचि छ ?
केटी मान्छे भएपछि सौन्दर्यका लागि मेकअपतिर ध्यान दिनु नै पर्छ । तर मेरो यसमा धेरै इन्टे«स्ट छैन । मेरो अनिवार्य मेकअप भनेको आँखाका लागि गाजल हो । घरमा रहँदा र बाँहिर निस्कँदा गाजल लगाउन छुटाउँदिन । बाँहिर निस्कनु पर्दा लिबिस्टिक पनि लगाउने गरेकी छु । आँखामा सधैँ आमाले बनाएको गाजल नै लगाउँछु । फेसमा निभियको क्रिम कहिले काहीँ प्रयोग गर्छु । यो क्रिम मेरा लागि अमेरिकाबाट आउँछ ।
फेसनतिर कतिको रुचि छ ?
सामान्य भएर हिँड्न रुचाउने केटी हुँ म । यो कुरा धेरैलाई थाहा छ । मलाई लामो ड्रेस, कुर्ता सुरुवाल र वान पिस बढी मनपर्छ । आफूलाई राम्रो लाग्ने पाइन्ट र टिसर्ट हो । अरूले मलाई राम्रो सारीमा देख्नु हुन्छ रे । मेरो हाइट केही कम छ । सारी लगाउँदा अग्लो पनि देखिन्छ भन्छन् ।
फिटनेस गर्नुहुन्छ ?
केही अगाडिम्म गर्थें । अहिले केही कम गरेकी छु । म आफै पनि एरोबिक सिकाउने गर्छु । मेरो खुटमा प्रोब्लम आएकाले केही समययता एक्सरसाइज गर्न पाएकी छैन । मैले घरमै फिटनेस क्लब बनाएकी छु । बिहान बिहान योगा पनि जान्छु ।
आफ्नै शरीरको कुन अङ्ग आकर्षक लाग्छ ?
आँखा मनपर्छ । मेरो आँखा राम्रो छ, जस्तो मलाई लाग्छ । धेरैले पनि तिम्रो आँखा राम्रो छ । मनपर्छ भन्ने गरेका छन् । कतिपयले त मेरो आँखा बोल्छ । नभने पनि सबै कुरा बुझिन्छ भन्छन् ।
तपाईंको रोजाइको पुरुष नि ?
आकर्षक पुरुष त जो कोहीले पनि मन पराउँछन् । मलाई त्यसले केही फरक पर्दैन । सोसियल छ, नबताईकन अर्काको कुरा बुझ्छ भने त्यो पुरुष मेरो रोजाइमा पर्छ ।
पूरा नभएका सपना छन् कि ?
धेरै छन् । राम्रो मान्छे बन्ने मेरो उद्देश्य अझै पूरा भएको छैन । नेपालमा पनि महिलाले कुनै पनि फिल्ड लिड गर्न सक्छ भनेर भन्ने मानसिकता आम मानिसमा विकास गर्ने बन्नु छ मलाई ।
प्रेम परेको छ कि छैन ?
प्रेम धेरै जनासँग छ । आमाबाट सुरु भएको माया धेरैसँग धेरै तरिकाबाट बसेको छ । प्रेमी प्रेमीका बीचको माया पनि कोहीसँग केही पहिलेसम्म थियो । अहिले छैन ।
पहिलो प्रेमपत्र कहिले आयो ?
कक्षा ६ मा पढ्दै गर्दा प्रिन्सिपलको छोराले दिएका थिए । त्यसमा मेरो केही दोष थिएन । तर पनि घरमा आमाबुबाले गाली गर्नु हुन्छ भनेर निकै डराएँ । त्यो पत्र नपढी च्यातेर फ्याँकी दिए । पत्रको विषयमा अहिलेसम्म घरमा थाहा भएको छैन ।
कस्तो ठाउँहरू घुम्न मनपर्छ ?
प्राकृतिक सौन्दर्यले भरिपूर्ण भएको ठाउँ मनपर्छ । धेरैले पोखराको बारेमा वर्णन गरेका छन् । अहिलेसम्म त्यहाँ पुग्ने अवसर मैले पाएकी छैन । कार्यक्रमको सिलसिलामा धेरै ठाउँ घुमेकी छु । तर पोखरमा कार्यक्रम परेको छैन ।
लेख
नेता ज्यू, भोट माग्न हाम्रो गाउँमा नआउनु होला ।
रामहरी ओझा चुनाउ आउन अव धेरै दिन छैन । आजका मितिसम्म तपाईको अत्तो पत्तो छैन । सायद टिकट लिनका लागि ठुला नेताहरुको चाकरीमा व्यस्त हुनु होला वा फेरी भोग, अभाव, अशिक्षा, गरीवीमा बाँचेका दुर्गम गाउँहरुमा कसरी चुनाव प्रचार गर्न जाने भन्ने योजना बनाउँदै हुनुहोला । बिगतका निर्वाचन जस्तै यस निर्वाचनमा पनि एक पटक गाउँमा जाने हो, जनताका बिचमा कोरा आश्वासन भरिएका चिल्ला भाषण गर्ने हो भन्ने कुरामा तपाई पूर्ण रुपमा स्पष्ट हुनु होला तर भाषणमा कुन गाउँमा कस्ता शव्दहरु प्रयोग गर्ने भन्ने बिषयमा आफ्ना हनुमानहरुसंग सल्लाह गर्दै हुनु होला ।
तपाई के गर्दै हुनुहुन्छ त्यो तपाईको कुरा नेता ज्यू, तर अवको चुनाउमा हाम्रो गाउँमा नआउनु होला । हाम्रो गाउँमा तपाईले चार बर्ष अगाडि जे देख्नु भएको थियो आजको अवस्था पनि उस्तै छ । फरक यत्ति हो कि तपाईले भोट दिन आग्रह गर्दै खुट्टा छोएका बुढा बाजेको मृत्यु भईसकेको छ, तपाईले जागिर लगाईदिने आश्वासन दिएका त्यतिबेलाका किशोरहरु अहिले पापी पेट पाल्नका लागि डण्डा बजाउन भारतको गल्लीमा पुगेका छन । पल्ला घरे काकाको मुरी फल्ने खेल खोलाले वगाएको छ, तल्ला घरे भाउजुले स्वास्थ्य सेवा अभावका कारण बच्चा जन्माउन नसकेर ज्यान गुमाउनु परेको छ ।
नेता ज्यू, बाँकी सवै उस्तै हो । तपाईले चार बर्ष अगाडि भोट माग्न आउँदा हाम्रो गाउँमा सडक पु¥याउने बचन दिनु भएको थियो तर त्यो सडक पातालबाट गयो वा आकाशबाट थाह भएन । गाउँलेहरु अहिले पनि टाउकाको कपाल खुईलिने गरि नाम्लो लगाएर भारी बोक्न बाध्य छन । गाउँमा अहिले पनि सल्लाको दाउरा बालेर उज्यालो बनाईरहेका छन । उहिले त मट्टितेल पाईन्थ्यो, टुकी बालेर उज्यालो हुन्थ्यो तर नेता ज्यू तपाईले गाउँमा बिजुली पु¥याएर झिलिमिली गर्ने बचन दिएदेखि गाउँमा त परै जावस बजारमा पनि मट्टितेल पाउन छोड्यो ।
पल्लो गाउँमा रहेको बिद्यालयमा कखरा सिक्न जाने तल्ला घरे मनबिरेको तपाईले पुल हालिदिने बचन दिएको खहरे खोलामा उर्लेको बाढीले बगाएर ज्यान गएको छ । छोरा गुमाएको पीडामा मनबिरेका बुवाले पनि होस् गुमाएका छन् । उक्त खोलामा पुल हालिदिने आश्वासन थियो नेता ज्यू तपाईको तर त्यो खोलाले बर्षेनी गाई भैशी बगाउँदै लैजान्छ, मान्छे बगाउँदै लैजान्छ । सायद तपाईलाई यादै होला त्यो खोला । त्यही खहरे खोलाले हाम्रो गाउँमा आउने कुलो पुरै बगाएर लगेपछि खेत बाँझो रह्यो नेता ज्यू । त्यो खोलामा पुल हाल्ने अनि फुलसंगै सिचाईको पाईप पनि राख्ने योजना थियो सायद तपाईको त्यतिबेला भोट माग्न आउँदा ।
तपाई चुनाउको प्रचार सकेर तपाई हाम्रो गाउँबाट गएदेखि गाउँमा अरु खासै केही फेरिएको छैन नेता ज्यू । तपाईले छुट्याएको बजेट पनि तपाईका हनुमानहरुले लपेटलापट गरेर सके । सायद तपाईको आदेश पनि त्यस्तै थियो होला, त्यतिबेलाको चुनाउमा तपाई हाम्रो गाउँमा आउँदा खसी काटिएका थिए, कुखुरा काटिएका थिए, भोज भतेर भएको थियो । सायद त्यो खर्च असुल गर्नका लागि पनि तपाईले दिएको बजेट नै उपयुक्त भयो कार्यकर्ताहरुका लागि ।
घण्टौं हिड्नु पर्ने, उकालो ओरालो उहिलेकै जस्तो छ । चार बर्षको यो अवधीमा तपाईको जीवन सुखमय बितेको छ । तपाईको जीवनशैली फेरिएको छ, तपाईको वर्ग पनि परिवर्तन भईसकेको छ । चिल्ला कारमा तारे होटेलको सुखानुभूति गर्नु भएको छ नेता ज्यू तर हाम्रो गाउँमा त्यो सुख पाउनु हुन्न । यस्तो ठाउँमा तपाईको खुट्टामा ठेला पर्न सक्छन् । साबिकका गाउँ बिकास समिति र जिल्ला बिकास समितिको बजेटले काटिएको पल्लो डाँडासम्मको सडक पनि पुरै धुलाम्मे छ । शहरबाट चर्को भाडा तिरेर त्यो सडकमा गुड्ने गाडीमा झुण्डिदै आएकाहरु गन्तव्यमा पुग्दा धुलोले आफ्नै अनुहार बिर्सिन्छन् । यस्तो सडकमा तपाईको चिल्लो कार पनि कुरुप हुन सक्छ नेता ज्यू, तपाईको आङमा धुलो लाग्न सक्छ, आँखामा कसिङ्गर पस्न सक्छ । त्यसैले नेता ज्यू यसपालीको चुनाउमा हाम्रो गाउँमा नआउनु होला ।
रातदिन पसिना बगाउँदा जीउ निचोरिएका छन गाउँलेका, खुट्टा फुटेर रगत चुहिँदैछ, पसिनाले जीउ गन्हाएको छ, भोको पेट छ, चाउरिएका गाला छन, देख्दै कुरुप भएका छन । खोलाको पानी खान्छन्, सधैं रुघाखोकी लागिरहन्छ, रातदिनको कामको थकानले सधैं ज्वरो आईरहन्छ । लाज ढाक्न लाएको एकसरो लुगा पनि १० ठाउँमा फाटेको छ । त्यस्तासंग गएर तपाई जस्तो मान्छेले हात जोडेर भोट माग्नु प¥यो भने, खुट्टा ढोगेर भोट माग्नु प¥यो भने कम्ती पिडा हुने छैन नेता ज्यू तपाईलाई, त्यसैले हाम्रो गाउँमा नआउनु होला यसपालीको चुनावमा ।
तपाईको टाउको दुख्यो भने बिदेशमा उपचारका लागि जानु हुन्छ तर हाम्रा गाउँलेको टाउको दुख्दा गाउँको स्वास्थ्य संस्थामा सिटमोल पनि छैन । गाउँमा अस्पताल बनाउँछु, स्वास्थ्यकर्मीहरु नियमित राख्छु भन्नु भएको थियो उतिबेलाको चुनाउमा तर तपाई जितेर गएपछि तपाईको भनसुनको आधारमा गाउँको स्वास्थ्य संस्थामा कार्यरत तपाईको पार्टीका समर्थक स्वास्थ्यकर्मीहरु पनि सरुवा भएर गएदेखि अर्को कोही आएन नेता ज्यू । अहिले पनि बैद्य बाले गाउँमा जडीबुटी दिएर उपचार गर्दैछन्, धामीले झारफुक गरेर उपचार गर्दैछन् । तपाईले भनेको अस्पताल खै कहाँ बन्यो थाह भएन ।
कुर्चीमा बसेर टेबलमा थाल राखेर खाना खाने पानी परेको होला नेता ज्यू, गाउँमा परालको मुठामा पलेटी कसेर भुईमा राखेको थालमा ढिडो खानु प¥यो भने तपाईको मन कम्ती दुख्ला ? गाउँमा फर्सी, मुला फापर बाहेक ‘चाउचाउ’ को तरकारी बन्छ । मिलमा पिसिएको आटा होईन काकीले हातमा निल पर्दासम्म जाँतोमा पिसेको पिठोका रोटी पाक्छन्, खाँदा ढुङ्गा लाग्छन् तपाई कसरी खान सक्नुहोला नेता ज्यू । तपाई त बिर्सिसक्नु भयो त्यो परिबेश । अनेकथरी पकवान खाने बानी परेको तपाईको जिभ्रोमा त्यो खानाको स्वाद कसरी लाग्ला नेता ज्यू ?
गाउँका मान्छेलाई दुध बेच्नका लागि सजिलो होस् भनेर गाउँदेखि शहरसम्म जोड्ने केबलकार हालिदिने योजना कहाँ पु¥यो नेता ज्यू ? पातीको तेल निकाल्ने उद्योग खोल्ने र वेरोजगार युवाहरुलाई त्यो मिलमा रोजगारी दिने योजना कहिले सम्पन्न हुन्छ नेता ज्यू ? आलुको चिप्स बनाउने उद्योग स्थापना गर्ने फाईल बन्यो कि नाई नेता ज्यू ? यस्ता प्रश्नहरु धेरै छन गाउँमा । तपाई त भन्नुहुन्थ्यो चाउचाउ नखानुहोस् तर के गर्नु नेता ज्यू चुनाउमा तपाईलाई चन्दा दिने व्यापारीहरुले म्याद गुज्रिएको चाउचाउ गाउँमा पठाईदिन्छन्, सस्तो पाएर जनताले पनि त्यही खान्छन् । यो वाध्यता हो उनीहरुको ।
उसै पनि अव हाम्रो गाउँमा आश्वासन दिनका लागि तपाईसंग कुनै कुरा बाँकी रहेको छैन नेता ज्यू, सडक बनाउने, पुल बनाउने, खानेपानी बनाउने, बिजुली बाल्ने, बेरोजगार युवाहरुलाई रोजगारी दिने सवै काम त तपाईले गएको निर्वाचनमै भनिसक्नु भएको छ । ति सवै कुरा फेरी दोहो¥यायर भन्नु प¥यो भने सायद तपाईलाई पनि लाज लाग्ला । छोरोलाई जागिर लाईदिन्छु भनेर अर्को पार्टीको कार्यकर्तालाई तपाईले आफ्नो पार्टीमा प्रबेश गराउनु भएको थियो । तपाईले जागिर लाईदिने आशमा उसको छोरो धेरै कु¥यो, नेता ज्यूले जागिर लाईदिएपछि आएको तलवबाट तिरुला भन्दै गाउँमा उधारो चामल किनेर खायो तर तपाईले उसलाई भारतको गल्लीका सिट्ठी मार्ने जागिर लगाईदिनु भएको रहेछ, अहिले उ उतै छ । सायद उसले पनि तपाईलाई प्रश्न गर्ने बेला भएको छ ।
त्यसैले नेता ज्यू के गर्नु हुन्छ हाम्रो गाउँमा आएर । त्यसै पनि तपाईका कार्यकर्ताहरु छँदैछन् गाउँमा । जनताले पसिना बगाएर तिरेको करबाट तलव खाने शिक्षकहरु तिनै जनताका छोराछोरी पढाउन छोडेर तपाईको पार्टीको झण्डा बोक्दै तपाईका लागि भोट माग्न प्रचारमा लागेकै छन, मुखिया बा ले पनि तपाईलाई भोट दिनु पर्ने उर्दी गरेकै छन, गाउँमा पलाएका नव सामन्त पनि तपाईलाई भोट नदिए नराम्रो हुने धम्की दिईनै रहेका छन नेता ज्यू । गाउँमा भएका अन्य सरकारी कर्मचारीहरु पनि आफुले दिनु पर्ने सेवामा पनि राजनीतिक व्यवहार गरेकै छन ।
तपाईका कार्यकर्ताहरु तपाई गत पालीको चुनाउमा जित्नु भन्दा अगाडि बनेको सिंचाई कुलो, घोरेटो बाटो सवै हाम्रै नेता ज्यूले बनाई दिएको भन्दै अन्धभक्तिमा लागेकै छन नेता ज्यू । मुखिया बा, मास्टर काका, दुकानदार सवै तपाईकै भक्तिभावमै छन नेता ज्यू ।
धेरै प्रश्न रहेका छन नेता ज्यू, तपाईका लागि जनताका । हुन त चार बर्षमा एक पटक आउँदै हुनुहुन्छ, अर्को अर्को पाँच बर्षमा एक पटक आउनु हुने हो । आवधिक रुपमा एक पटक जनताको कुरा सुन्दा जति टाउको दुखेपनि सहनु पर्ने तपाईको पनि वाध्यता होला । हामीलाई थाह छ तपाई हाम्रो गाउँमा आएपछि जनताको प्रश्नहरुको ‘रेडिमेड’ उत्तर दिनु हुनेछ, मैले यो गरेँ, त्यो गरेँ, यस्तो भयो, त्यस्तो भयो भनेर आफ्नो कुरा माथी पार्नु हुनेछ । तपाई जस्तै गरि मिलाएर कुरा गर्न सक्ने हिम्मत छैन हामी गाउँलेमा त्यसैले तपाईको कुरामा फेरी पनि बिश्वास गर्नु पर्ने बाध्यता आईलाग्नेछ हामीलाई । त्यो भन्दा धेरै भयो भने ‘मैले धेरै गर्न खोजेँ तर बिविध कारणले गर्न सकिनँ, अव मैले गएको चुनाउमा बोलेका अधुरा कामहरु पुरा गर्नका लागि एक पटक फेरी मौका दिनु प¥यो’ भन्दै टाउको कन्याउनु हुनेछ । त्यत्ति भन्नका लागि मात्रै तपाई गाउँमा नआउनुहोला नेता ज्यू, धेरै दुःख नगर्नु होला बरु हामी तपाईलाईनै भोट दिने छौं ।
मोफसल पत्रकारिता
पारिश्रमिक नदिने मिडियालाई कार्बाही गर्नुपर्छ ।
भुवन रायमाझी
सूर्योदय टेलिभिजन, पाल्पा
तपार्इंको पुरा परिचय पाउँ न ?
म भुवन रायमाझी । रैनादेवी छहरा ४ पाल्पा गुल्मीको रुरु एफएम,पाल्पाको सुर्योदय टेलिभिजन, करुवा पत्रिका र बुटवलको बुद्धभूमि पत्रिकामा आबद्ध छु ।
तपाईले किन पत्रकारिता पेशा रोज्नु भयो ?
समाजको भलाइको निम्ति समाजमा भएका अन्याय अत्याचार बिकृति बिसंगतिको प्रदाफास गर्न र जतिपनि कुरा ओझलमा परेका छन सबै बिषय बस्तुलाई दुर दराजमा रहेका आम जनतासंग पुर्याउने उद्देश्यले नै पत्रकारिता पेशा रोजाईमा परेको हो ।
कति समय भयो यस पेशामा लागेको ?
मैले २०६४ सालदेखि गुल्मीबाट पत्रकारिता पेशा सुरु गरेको थिए । आज यस पेशामा आबद्ध भएको १० वर्ष बितेको छ ।
कस्तो खालको पत्रकारिता गर्न रुचाउनु हुन्छ ?
म प्राय जसो धार्मिक पर्यटन सम्बन्धि फिचर र यस्तै बिषयमा समाचार प्रकाशित गर्छु । साथै हाम्रो देश नेपाल कृर्षि प्रधान देश भएकोले किसानहरुका कुरा पनि समेटी राज्य सम्बन्धित निकायसम्म पुर्याइरहेको छु ।
पत्रकारितामा त धेरै समस्याहरु छन भन्छन नि, कस्ता खालका समस्याहरु पाउनु भयो ?
मेरो पत्रकारिता पेसाको १० वर्षै दौडानमा समस्यासंगै चुनौतीहरु धेरै आए कहिले प्रहरी कार्यालयको चिसो सिंढीसम्म पुगियो त कहिले न्यायालयसम्मका ढोकामा पुगियो । समस्याहरु त पत्रकार भएर समाज सेवा गर्नेलाई थाहा भएकै कुरा हो । पत्रकारिताको पीडा र बेदना कस्तो हुन्छ भनेर । यही पीडा, बेदना, आरोह, अवरोहसंग लडिबुडी गर्दै धेरैको आँखा अगाडी नै पत्रकारको कलमको शक्ति देखाउनु नै समस्यासंग जुध्नु हो । समाजमा भएका राम्रा नराम्रा पक्षलाई केलाउदै गलत कामको भन्डाफोर गर्दै आएको छु । १० वर्षदेखि हालसम्म त कस्ता समस्याहरु झेलिए र यो पेशाका समस्याहरु भनेर साध्य नै छैन । समस्याले अहिले पनि उताव चढाव गराइ रहन्छ ।
मोफसलमा काम गर्ने पत्रकारहरुका त यो भन्दा पनि बढी समस्याहरु छन भन्ने गरिन्छ नि !
समस्याहरु नहुने पेशा नै छैन होला । त्यसमा पनि पत्रकारका त झनै समस्याहरु हुने बिभिन्न समाजले नै देखिसकेका छन । हामीले भन्नु भन्दा पनि । पत्रकारिता पेशा मेरो बुझाईमा गाउँदेखि जिल्ला र केन्द्रसम्म नै समस्या छ । अबको स्थानीय प्रदेश र केन्द्र सरकारले पत्रकारका समस्या बुझेर समस्याको सावधान गर्नतिर लाग्नु हुनेछ भन्ने बिश्वास लिएको छु ।
मोफसलै भएपनि पाल्पा जिल्लामा पत्रकारिताको बिकास कत्तिको भएको छ ? र यस जिल्लामा अरु जिल्लाको भन्दा बढी समस्याहरु के कस्ता छन ?
पाल्पा जिल्लामा पत्रकारिताको बिकास नभएको होईन । हिजो भन्दा आज पत्रकार उत्पादन पनि ब्यापक रुपमा बढेको छ । एक सय ४५ जना पत्रकारहरु पत्रकार महासंघको छाता संगठनमा आबद्ध छन । पाल्पामा १३ रेडियो ४ टेलिभिजन र डेढ दर्जन पत्रिका सञ्चालनमा छन । यति धेरै मिडिया सञ्चालनले पनि पाल्पामा पत्रकारिताको बिकास छ भन्ने देखाउँछ भने समस्या भने सबै जिल्लाको जस्तै हुन ।
मोफसल पत्रकारिताका समस्या समाधानका लागि नेपाल सरकारले कस्ता किसिमका कार्यक्रमहरु ल्याउनु पर्ला ?
अब नेपाल सरकारले आम सञ्चार नीति कडाईका साथ अगाढी बढाउनु पर्छ । आचरसंहिता बिपरित काम गर्ने पत्रकारलाई साधारण सदस्य नै खारेज गर्नुपर्छ । पत्रकार हो भनेर गर्भका साथ अगाढी हिड्ने बातावरण नेपाल सरकारले गर्नुपर्छ । पत्रकारलाई यही पेशाबाट बाँच्न सक्ने तलव भत्ताको ब्यवस्था मिडिया हाउसहरुले दिनुपर्छ । मिडिया हाउसले न्युनतम पारिश्रमिक पनि नदिएको खण्डमा मिडिया हाउस नै सरकारले बन्द गराउनु पर्छ ।
तपाई आफै पनि पत्रकारिता पेशामा धेरै समयदेखि काम गर्दै हुनुहुन्छ, मोफसलमा काम गर्ने पत्रकारहरुका समस्या समाधानका लागि नेपाल पत्रकार महासंघले कत्तिको भुमिका खेलेको पाउनु भएको छ ?
मलाई लाग्छ पाल्पामा हालसम्म पत्रकार महासंघ सबैको मिलेमतोमा नै चलेको छ । सबै जिल्लाका पत्रकार महांसघ पहिला त आफू राजनीति मुक्त हुनुपर्छ । पत्रकारहरुको हक, हित र पेशालाई सम्मानजनक ढंगले अगाढी बढाउन पत्रकार महासघले अत्यन्तै चनाखो भएर भूमिका निभाउन पर्छ । आचारसंहिता पालना नगर्ने पत्रकारहरुलाई पनि पत्रकार महासंघ पाल्पा शाखाले कार्बाही गर्दै आएको छ । यो राम्रो र पत्रकारको बिकासशील पक्ष पनि हो जस्तो लाग्छ मलाई ।
सञ्चारकर्मीहरुका बैचारिक संगठनहरुले मोफसल पत्रकारका समस्या समाधानका लागि कस्तो भूमिका खेलेको पाउनुहुन्छ ?
यसमा पनि उही कुरा हो । पत्रकारहरु पद भागभन्डामा लिप्त छन । कोही चौतारी कोही युनियन त कोही क्रान्तिकारी । पत्रकारको हितमा भूमिका खेल्ने भन्दा पनि आफ्नो संगठन बलियो बनाउन जस्तो सुकै पत्रकारलाई संगठनमा आबद्ध गराउने र पत्रकारिता पेशालाई धमिलो बनाउने काम नै सञ्चारकर्मीका बैचारिक संगठनले गरेका छन । पत्रकारको भूमिका निभाउन भन्दा पनि आफ्नो संगठन बलियो बनाउने रअधिबेशनमा रडाको मच्चाउने काम भएको छ । यो पाल्पा जिल्लामा पनि कायम छ ।
तपाइको विचारमा पत्रकारिता के हो ?
पत्रकारिता समाजको ऐना हो, जसले समाजमा लुकेर रहेका, लुकाउन र दबाउन खोजिएका, बिषय बस्तुसंगै समाजमा हुने गरेका अनियमितता भष्टचार र लापरवाही जस्ता कुरा जनतासंग ल्याउने माध्यम हो पत्रकारिता अथवा आवाज बिहिनहरुको आवज हो पत्रकारिता ।
कति कमाउनु भयो त पत्रकारिता पेशावाट ?
पत्रकारिता बाट पैसा कमाउने भन्दा पनि नाम कमाएको छु यो पेशाबाट सन्तुष्ट छु यसैलाई आफ्नो सम्पति ठानेको छु । खान बस्न भएकै छ ।
नेपालको पत्रकारिता क्षेत्र दिनप्रतिदिन बद्नामित हुँदै गएको छ, पाठक वर्गले समाचारको बिश्वासनीयताप्रति प्रश्न उठाउन थालेका छन, सञ्चारकर्मीहरु पनि गैर कानुनी क्रियाकलापमा संलग्न भएका छन भन्ने आरोप पनि लाग्न थालेको छ, तपाईलाई के लाग्छ ?
वास्तवमा नेपाली पत्रकारिता जगत दिन प्रतिदिन धमिलो बन्नुको कारण नै पत्रकारितामा राजनीति घुसपैठ हुनु हो । आम जनताले पत्रकारहरुको बिश्वास गर्ने छाडेका छन । एउटै समाचार पनि गलत ढंगले प्रकाशित भएका छन । गलत गर्ने पत्रकारलाई कानुनी कारवाही हुनुपर्ने हो राजनीति मै गएर कारबाही हुनबाट बचाईन्छ । यो समस्या देशब्यापी रुपमा छ र पाल्पामा पनि यो कुराको अछुतो छैन ।
तपार्इंको पुरा परिचय पाउँ न ?
म भुवन रायमाझी । रैनादेवी छहरा ४ पाल्पा गुल्मीको रुरु एफएम,पाल्पाको सुर्योदय टेलिभिजन, करुवा पत्रिका र बुटवलको बुद्धभूमि पत्रिकामा आबद्ध छु ।
तपाईले किन पत्रकारिता पेशा रोज्नु भयो ?
समाजको भलाइको निम्ति समाजमा भएका अन्याय अत्याचार बिकृति बिसंगतिको प्रदाफास गर्न र जतिपनि कुरा ओझलमा परेका छन सबै बिषय बस्तुलाई दुर दराजमा रहेका आम जनतासंग पुर्याउने उद्देश्यले नै पत्रकारिता पेशा रोजाईमा परेको हो ।
कति समय भयो यस पेशामा लागेको ?
मैले २०६४ सालदेखि गुल्मीबाट पत्रकारिता पेशा सुरु गरेको थिए । आज यस पेशामा आबद्ध भएको १० वर्ष बितेको छ ।
कस्तो खालको पत्रकारिता गर्न रुचाउनु हुन्छ ?
म प्राय जसो धार्मिक पर्यटन सम्बन्धि फिचर र यस्तै बिषयमा समाचार प्रकाशित गर्छु । साथै हाम्रो देश नेपाल कृर्षि प्रधान देश भएकोले किसानहरुका कुरा पनि समेटी राज्य सम्बन्धित निकायसम्म पुर्याइरहेको छु ।
पत्रकारितामा त धेरै समस्याहरु छन भन्छन नि, कस्ता खालका समस्याहरु पाउनु भयो ?
मेरो पत्रकारिता पेसाको १० वर्षै दौडानमा समस्यासंगै चुनौतीहरु धेरै आए कहिले प्रहरी कार्यालयको चिसो सिंढीसम्म पुगियो त कहिले न्यायालयसम्मका ढोकामा पुगियो । समस्याहरु त पत्रकार भएर समाज सेवा गर्नेलाई थाहा भएकै कुरा हो । पत्रकारिताको पीडा र बेदना कस्तो हुन्छ भनेर । यही पीडा, बेदना, आरोह, अवरोहसंग लडिबुडी गर्दै धेरैको आँखा अगाडी नै पत्रकारको कलमको शक्ति देखाउनु नै समस्यासंग जुध्नु हो । समाजमा भएका राम्रा नराम्रा पक्षलाई केलाउदै गलत कामको भन्डाफोर गर्दै आएको छु । १० वर्षदेखि हालसम्म त कस्ता समस्याहरु झेलिए र यो पेशाका समस्याहरु भनेर साध्य नै छैन । समस्याले अहिले पनि उताव चढाव गराइ रहन्छ ।
मोफसलमा काम गर्ने पत्रकारहरुका त यो भन्दा पनि बढी समस्याहरु छन भन्ने गरिन्छ नि !
समस्याहरु नहुने पेशा नै छैन होला । त्यसमा पनि पत्रकारका त झनै समस्याहरु हुने बिभिन्न समाजले नै देखिसकेका छन । हामीले भन्नु भन्दा पनि । पत्रकारिता पेशा मेरो बुझाईमा गाउँदेखि जिल्ला र केन्द्रसम्म नै समस्या छ । अबको स्थानीय प्रदेश र केन्द्र सरकारले पत्रकारका समस्या बुझेर समस्याको सावधान गर्नतिर लाग्नु हुनेछ भन्ने बिश्वास लिएको छु ।
मोफसलै भएपनि पाल्पा जिल्लामा पत्रकारिताको बिकास कत्तिको भएको छ ? र यस जिल्लामा अरु जिल्लाको भन्दा बढी समस्याहरु के कस्ता छन ?
पाल्पा जिल्लामा पत्रकारिताको बिकास नभएको होईन । हिजो भन्दा आज पत्रकार उत्पादन पनि ब्यापक रुपमा बढेको छ । एक सय ४५ जना पत्रकारहरु पत्रकार महासंघको छाता संगठनमा आबद्ध छन । पाल्पामा १३ रेडियो ४ टेलिभिजन र डेढ दर्जन पत्रिका सञ्चालनमा छन । यति धेरै मिडिया सञ्चालनले पनि पाल्पामा पत्रकारिताको बिकास छ भन्ने देखाउँछ भने समस्या भने सबै जिल्लाको जस्तै हुन ।
मोफसल पत्रकारिताका समस्या समाधानका लागि नेपाल सरकारले कस्ता किसिमका कार्यक्रमहरु ल्याउनु पर्ला ?
अब नेपाल सरकारले आम सञ्चार नीति कडाईका साथ अगाढी बढाउनु पर्छ । आचरसंहिता बिपरित काम गर्ने पत्रकारलाई साधारण सदस्य नै खारेज गर्नुपर्छ । पत्रकार हो भनेर गर्भका साथ अगाढी हिड्ने बातावरण नेपाल सरकारले गर्नुपर्छ । पत्रकारलाई यही पेशाबाट बाँच्न सक्ने तलव भत्ताको ब्यवस्था मिडिया हाउसहरुले दिनुपर्छ । मिडिया हाउसले न्युनतम पारिश्रमिक पनि नदिएको खण्डमा मिडिया हाउस नै सरकारले बन्द गराउनु पर्छ ।
तपाई आफै पनि पत्रकारिता पेशामा धेरै समयदेखि काम गर्दै हुनुहुन्छ, मोफसलमा काम गर्ने पत्रकारहरुका समस्या समाधानका लागि नेपाल पत्रकार महासंघले कत्तिको भुमिका खेलेको पाउनु भएको छ ?
मलाई लाग्छ पाल्पामा हालसम्म पत्रकार महासंघ सबैको मिलेमतोमा नै चलेको छ । सबै जिल्लाका पत्रकार महांसघ पहिला त आफू राजनीति मुक्त हुनुपर्छ । पत्रकारहरुको हक, हित र पेशालाई सम्मानजनक ढंगले अगाढी बढाउन पत्रकार महासघले अत्यन्तै चनाखो भएर भूमिका निभाउन पर्छ । आचारसंहिता पालना नगर्ने पत्रकारहरुलाई पनि पत्रकार महासंघ पाल्पा शाखाले कार्बाही गर्दै आएको छ । यो राम्रो र पत्रकारको बिकासशील पक्ष पनि हो जस्तो लाग्छ मलाई ।
सञ्चारकर्मीहरुका बैचारिक संगठनहरुले मोफसल पत्रकारका समस्या समाधानका लागि कस्तो भूमिका खेलेको पाउनुहुन्छ ?
यसमा पनि उही कुरा हो । पत्रकारहरु पद भागभन्डामा लिप्त छन । कोही चौतारी कोही युनियन त कोही क्रान्तिकारी । पत्रकारको हितमा भूमिका खेल्ने भन्दा पनि आफ्नो संगठन बलियो बनाउन जस्तो सुकै पत्रकारलाई संगठनमा आबद्ध गराउने र पत्रकारिता पेशालाई धमिलो बनाउने काम नै सञ्चारकर्मीका बैचारिक संगठनले गरेका छन । पत्रकारको भूमिका निभाउन भन्दा पनि आफ्नो संगठन बलियो बनाउने रअधिबेशनमा रडाको मच्चाउने काम भएको छ । यो पाल्पा जिल्लामा पनि कायम छ ।
तपाइको विचारमा पत्रकारिता के हो ?
पत्रकारिता समाजको ऐना हो, जसले समाजमा लुकेर रहेका, लुकाउन र दबाउन खोजिएका, बिषय बस्तुसंगै समाजमा हुने गरेका अनियमितता भष्टचार र लापरवाही जस्ता कुरा जनतासंग ल्याउने माध्यम हो पत्रकारिता अथवा आवाज बिहिनहरुको आवज हो पत्रकारिता ।
कति कमाउनु भयो त पत्रकारिता पेशावाट ?
पत्रकारिता बाट पैसा कमाउने भन्दा पनि नाम कमाएको छु यो पेशाबाट सन्तुष्ट छु यसैलाई आफ्नो सम्पति ठानेको छु । खान बस्न भएकै छ ।
नेपालको पत्रकारिता क्षेत्र दिनप्रतिदिन बद्नामित हुँदै गएको छ, पाठक वर्गले समाचारको बिश्वासनीयताप्रति प्रश्न उठाउन थालेका छन, सञ्चारकर्मीहरु पनि गैर कानुनी क्रियाकलापमा संलग्न भएका छन भन्ने आरोप पनि लाग्न थालेको छ, तपाईलाई के लाग्छ ?
वास्तवमा नेपाली पत्रकारिता जगत दिन प्रतिदिन धमिलो बन्नुको कारण नै पत्रकारितामा राजनीति घुसपैठ हुनु हो । आम जनताले पत्रकारहरुको बिश्वास गर्ने छाडेका छन । एउटै समाचार पनि गलत ढंगले प्रकाशित भएका छन । गलत गर्ने पत्रकारलाई कानुनी कारवाही हुनुपर्ने हो राजनीति मै गएर कारबाही हुनबाट बचाईन्छ । यो समस्या देशब्यापी रुपमा छ र पाल्पामा पनि यो कुराको अछुतो छैन ।
तपाई त लाग्नु भा छैनन् होला नि यस्ता कुरामा !
म मेरो तर्फबाट सत्य, तथ्य र निष्पक्ष खबर दिने र जनतालाई सूचनाबाट बञ्चित नगराउने कुरामा लागेकै छु ।
यसमा सुधारका लागि के गर्नु पर्छ जस्तो लाग्छ ?
नेपाल सरकार र पत्रकार महांसघले सञ्चार नीतिलाई कडाई गरेर कार्यान्वयन गर्नुपर्छ । गैर पत्रकार तथा आचारसंहिता बिपरित जाने पत्रकारलाई पत्रकारिता क्षेत्रभित्र प्रवेश निशेध गर्नुपर्छ । त्यसपछि मात्र पत्रकारिता क्षेत्र सुधारिदै जान्छ ।
मोफसल पत्रकारिता क्षेत्रमा सुधारका लागि तपाँई नेपाल सरकारलाई के सुझाव दिन चाहानुहुन्छ ? मोफसल पत्रकारिता सुधारका लागि नेपाल सरकारले मुलधार स्तरका कार्यक्रमहरु मोफसलमा पनि पठाउनुपर्छ । मोफसलमा काम गर्ने पत्रकारको क्षमता बिकास गर्न बिभिन्न तालिम तथा गोष्ठीहरु सृजना गर्नुपर्छ । पारिश्रमिक नदिने मिडियालाई कार्बाही गर्न छड्के अनुगमन गर्नुपर्छ ।
अन्त्यमा भन्नै पर्ने कुनै कुरा छुटे जस्तो लागेको छ कि ? धेरै कुरा आएको छ । समाजमा भएका अन्याय अत्याचार बिकृति बिसंगतिको बिरुद्धमा कलम चलाउने पत्रकार र पत्रकारिताको सधै उन्नति होस ।
समय र बिचारका लागि धन्यबाद । धेरै धन्यबाद दिन चाहन्छु मेरो बिचार राख्ने मौका दिनुभएकोमा । सुदूरपश्चिमको लोकप्रिय पत्रिका बिम्ब साप्ताहिक परिवार भूमिराज सरप्रति नतमस्तक छु ।
यसमा सुधारका लागि के गर्नु पर्छ जस्तो लाग्छ ?
नेपाल सरकार र पत्रकार महांसघले सञ्चार नीतिलाई कडाई गरेर कार्यान्वयन गर्नुपर्छ । गैर पत्रकार तथा आचारसंहिता बिपरित जाने पत्रकारलाई पत्रकारिता क्षेत्रभित्र प्रवेश निशेध गर्नुपर्छ । त्यसपछि मात्र पत्रकारिता क्षेत्र सुधारिदै जान्छ ।
मोफसल पत्रकारिता क्षेत्रमा सुधारका लागि तपाँई नेपाल सरकारलाई के सुझाव दिन चाहानुहुन्छ ? मोफसल पत्रकारिता सुधारका लागि नेपाल सरकारले मुलधार स्तरका कार्यक्रमहरु मोफसलमा पनि पठाउनुपर्छ । मोफसलमा काम गर्ने पत्रकारको क्षमता बिकास गर्न बिभिन्न तालिम तथा गोष्ठीहरु सृजना गर्नुपर्छ । पारिश्रमिक नदिने मिडियालाई कार्बाही गर्न छड्के अनुगमन गर्नुपर्छ ।
अन्त्यमा भन्नै पर्ने कुनै कुरा छुटे जस्तो लागेको छ कि ? धेरै कुरा आएको छ । समाजमा भएका अन्याय अत्याचार बिकृति बिसंगतिको बिरुद्धमा कलम चलाउने पत्रकार र पत्रकारिताको सधै उन्नति होस ।
समय र बिचारका लागि धन्यबाद । धेरै धन्यबाद दिन चाहन्छु मेरो बिचार राख्ने मौका दिनुभएकोमा । सुदूरपश्चिमको लोकप्रिय पत्रिका बिम्ब साप्ताहिक परिवार भूमिराज सरप्रति नतमस्तक छु ।
लोकसेवा आयोगको तयारीका लागि उपयोगी
दिवसहरु
डिसेम्वर १८ ( अन्तर्रा्ष्ट्रिय आप्रवासन दिवस
जेठ ७ ( विद्यालय गणना दिवस( जेठ ७
असोज १२ ( नागरिक सुरक्षा दिवसदिवस(
भाद्र १ (मुक्ति दिवस
अगस्ट १२( अन्तरराष्ट्रिय युवा दिवस
असोज ६ ( सामाजिक सेवा दिवस
सेप्टेम्वर २१ ( विश्व शान्ति दिवस , विश्व अल्जाईमर्स दिवस
आश्विन ३ ( संविधान दिवस
आश्विन १ ( राष्ट्रिय चलचित्र दिवस, विश्वकर्मा दिवस
सेप्टेम्वर १६ ( विश्व ओजोन तह बचाउ दिवस
भाद्र २७ ( प्राथमिक उपचार दिवस
सेप्टेम्वर ८ ( अन्तरराष्ट्रिय शिक्षा दिवस, विश्व फिजियोथेरापी दिवस
भाद्र २२ ( निजामति सेवा दिवस
अगस्ट ३० ( विश्व वेपत्ता विरुद्दको दिवस
अगस्ट २९( विश्व आणविक परिक्षण विरुद्धको दिवस
सेप्टेम्बर ८ ( विश्व साक्षरता वा शिक्षा दिवस, विश्व फिजियोथेरापी दिवस
सेप्टेम्बर २७ ( विश्व पर्यटन दिवस
असोज १२ सेप्टेम्बर २८ ( रेविज विरुद्दको दिवस
सेप्टेम्बर २९ ( विश्व मुटु दिवस
अक्टोवर १ ( विश्व ज्येष्ठ नागरिक दिवस
अक्टोबर २ ( विश्व अहिंसा दिवस, विश्व वसोवास दिवस
अक्टोवर ४ ( विश्व पशु दिवस
अक्टोवर ५ ( विश्व शिक्षक दिवस
अक्टोवर ९ ( विश्व हुलाक दिवस
अक्टोबर १० ( विश्व मानसिक स्वास्थ्य दिवस
अक्टोवर ११ ( विश्व प्राकृतिक प्रकोप नियन्त्रण दिवस,
अक्टोवर १२ ( विश्व दृष्टि दिवस
अक्टोवर १४ ( विश्व गुणस्तर दिवस
अक्टोबर १५ ( विश्व हात धुने दिवस
अक्टोबर १६ ( विश्व खाद्य दिवस
अक्टोवर १७ ( विश्व गरिबी निवारण दिवस
अक्टोबर २४( संयुक्त राष्ट्रसंघ दिवस
कार्तिक ७ ( सशस्त्र प्रहरी दिवस
नोभेम्वर४ ( युनेस्को दिवस
नोभेम्वर १४ ( विश्व मधुमेह दिवस
नोभेम्वर १९ ( विश्व शौचालय दिवस
नोभेम्वर २० ( विश्व बालअधिकार दिवस
मंसिर ५ ( टेलिभिजन दिवस
नोवेम्वर २५ ( महिला हिंसा विरुद्दको अन्तर्रा्ष्ट्रिय दिवस
मंसिर १३ ( राष्ट्रिय क्षयरोग दिवस
डिसेम्बर १ ( विश्व एड्स दिवस
डिसेम्बर २ ( अन्तर्रा्ष्ट्रिय दासता उन्मुलन दिवस
डिसेम्वर ३ ( अन्तर्रा्ष्ट्रिय अपांग दिवस
मंसिर १७ ( ज्यापू दिवस
डिसेम्बर ५ ( अन्तर्रा्ष्ट्रिय स्वयंसेवक दिवस
डिसेम्बर ७ ( अन्तर्रा्ष्ट्रिय नागरिक उड्डयन दिवस
डिसेम्बर ९ ( अन्तर्रा्ष्ट्रिय भ्रष्टाचार विरुद्धको दिवस
डिसेम्बर १० ( अन्तर्रा्ष्ट्रिय मानव अधिकार दिवस
डिसेम्बर ११ ( विश्व पर्वत दिवस,
डिसेम्बर १८ ( विश्व आप्रवासन दिवस
डिसेम्बर २९ ( विश्व जैविक विविधता दिवस
पौष १६ ( राष्ट्रिय मेलमिलाप दिवस
पौष १८ ( आर्य दिवस
पौष २४ ( नेपाल ज्योतिष स्थापना दिवस
पौष २७ ( राष्ट्रिय एकता दिवस
माघ २ ( राष्ट्रिय भुकम्प सुरक्षा दिवस
डिसेम्वर १८ ( अन्तर्रा्ष्ट्रिय आप्रवासन दिवस
जेठ ७ ( विद्यालय गणना दिवस( जेठ ७
असोज १२ ( नागरिक सुरक्षा दिवसदिवस(
भाद्र १ (मुक्ति दिवस
अगस्ट १२( अन्तरराष्ट्रिय युवा दिवस
असोज ६ ( सामाजिक सेवा दिवस
सेप्टेम्वर २१ ( विश्व शान्ति दिवस , विश्व अल्जाईमर्स दिवस
आश्विन ३ ( संविधान दिवस
आश्विन १ ( राष्ट्रिय चलचित्र दिवस, विश्वकर्मा दिवस
सेप्टेम्वर १६ ( विश्व ओजोन तह बचाउ दिवस
भाद्र २७ ( प्राथमिक उपचार दिवस
सेप्टेम्वर ८ ( अन्तरराष्ट्रिय शिक्षा दिवस, विश्व फिजियोथेरापी दिवस
भाद्र २२ ( निजामति सेवा दिवस
अगस्ट ३० ( विश्व वेपत्ता विरुद्दको दिवस
अगस्ट २९( विश्व आणविक परिक्षण विरुद्धको दिवस
सेप्टेम्बर ८ ( विश्व साक्षरता वा शिक्षा दिवस, विश्व फिजियोथेरापी दिवस
सेप्टेम्बर २७ ( विश्व पर्यटन दिवस
असोज १२ सेप्टेम्बर २८ ( रेविज विरुद्दको दिवस
सेप्टेम्बर २९ ( विश्व मुटु दिवस
अक्टोवर १ ( विश्व ज्येष्ठ नागरिक दिवस
अक्टोबर २ ( विश्व अहिंसा दिवस, विश्व वसोवास दिवस
अक्टोवर ४ ( विश्व पशु दिवस
अक्टोवर ५ ( विश्व शिक्षक दिवस
अक्टोवर ९ ( विश्व हुलाक दिवस
अक्टोबर १० ( विश्व मानसिक स्वास्थ्य दिवस
अक्टोवर ११ ( विश्व प्राकृतिक प्रकोप नियन्त्रण दिवस,
अक्टोवर १२ ( विश्व दृष्टि दिवस
अक्टोवर १४ ( विश्व गुणस्तर दिवस
अक्टोबर १५ ( विश्व हात धुने दिवस
अक्टोबर १६ ( विश्व खाद्य दिवस
अक्टोवर १७ ( विश्व गरिबी निवारण दिवस
अक्टोबर २४( संयुक्त राष्ट्रसंघ दिवस
कार्तिक ७ ( सशस्त्र प्रहरी दिवस
नोभेम्वर४ ( युनेस्को दिवस
नोभेम्वर १४ ( विश्व मधुमेह दिवस
नोभेम्वर १९ ( विश्व शौचालय दिवस
नोभेम्वर २० ( विश्व बालअधिकार दिवस
मंसिर ५ ( टेलिभिजन दिवस
नोवेम्वर २५ ( महिला हिंसा विरुद्दको अन्तर्रा्ष्ट्रिय दिवस
मंसिर १३ ( राष्ट्रिय क्षयरोग दिवस
डिसेम्बर १ ( विश्व एड्स दिवस
डिसेम्बर २ ( अन्तर्रा्ष्ट्रिय दासता उन्मुलन दिवस
डिसेम्वर ३ ( अन्तर्रा्ष्ट्रिय अपांग दिवस
मंसिर १७ ( ज्यापू दिवस
डिसेम्बर ५ ( अन्तर्रा्ष्ट्रिय स्वयंसेवक दिवस
डिसेम्बर ७ ( अन्तर्रा्ष्ट्रिय नागरिक उड्डयन दिवस
डिसेम्बर ९ ( अन्तर्रा्ष्ट्रिय भ्रष्टाचार विरुद्धको दिवस
डिसेम्बर १० ( अन्तर्रा्ष्ट्रिय मानव अधिकार दिवस
डिसेम्बर ११ ( विश्व पर्वत दिवस,
डिसेम्बर १८ ( विश्व आप्रवासन दिवस
डिसेम्बर २९ ( विश्व जैविक विविधता दिवस
पौष १६ ( राष्ट्रिय मेलमिलाप दिवस
पौष १८ ( आर्य दिवस
पौष २४ ( नेपाल ज्योतिष स्थापना दिवस
पौष २७ ( राष्ट्रिय एकता दिवस
माघ २ ( राष्ट्रिय भुकम्प सुरक्षा दिवस
साहित्य/सृजना
दुई गजल
हेर,यता मुटु जल्यो अंगार भैसक्योपक्कै कुनै सपना त साकार भैसक्यो ।
ए ! मान्छे तिमी अझै मरिसकेनौ र ?
श्रद्धाञ्जली दिनेलाई हतार भैसक्यो ।
मलामीले पितृप्रसाद ग्रहण गरेन
हेर्नुस् मान्छे कतिसम्म उदार भैसक्यो ।
ओठहरू अझै किन काँपिरहेछौ ?
आँखासँग आँखाको त प्यार भैसक्यो ।
दिने कि नदिने यो प्रेमको परीक्षा
विपक्षमा हेर सिङ्गो संसार भैसक्यो ।
दौडिने यी रहर आज दुबिधामा छन
सायद दुबै खुट्टा एउटै बाहुलामा छन ।
श्रीमतीको पक्षमा म मुद्दा लड्दै छु
प्रतिपक्षी मेरा आफ्नै बाबाआमा छन ।
जिन्दगीको कहानीले नयाँ मोड लियो
मित्रहरू दुस्मनको भूमिकामा छन ।
उसले मेरो मायाको घर भत्काएको हो
लाग्छ बाँदर मनुष्यको हुलियामा छन ।
बालकको मुहार हेर्छु यस्तो लाग्दछ
संसारका सबै प्रश्न ती आँखामा छन् ।
सरु सुधा
तम्घास गुल्मी
अाकाशमाथीकाे कालाे बादल
आकाश माथिको कालो बादलकतिन्जेल बास गर्न सक्थ्यो र
निलो आकाशमा कालो बादलले
एकदिन त उसले
हट्नु नै थियो
एकदिन त उसले
फाट्नु नै थियो
एकछिन निलो आकाशलाई घेरेर
कालो बादलले
आफुलाइ मालिक नै ठान्नु
केबल उसको भ्रम मात्र थियो
कालो बादललाई लागेको थियो होला
आफुले आकाशलाई कब्जा गरे
त्यो त आकाशको महानता थियो
आकाशको सहनशीलता थियो
आकाशको उदारता थियो
आकाशलाई राम्रोसँग थाहा थियो कि,
केही छिनपछी
यो कालो बादल आफै हट्नेछ
आफै फाट्नेछ, आफै बिलाउनेछ
आखिर अर्काको घरमा
कसले कतिन्जेल डेरा जमाउन सक्छ र ?
एकदिन त आफ्नो घर फर्किनै पर्छ
बिचमा जति भौतारिए पनि
आफ्नो घरमा आएको पाहुना भनेर पो आकाशले
कालो डरलाग्दो घनघोर नै किन नहोस
अतिथि देवो भव भनेर
केही दिनका लागि बास गर्न दिएको थियो
त्यसैले आकाश चुपचाप थियो
तर, लाटो,बहिरो र अन्धो भने पक्कै थिएन
आकाशको तेहि चुप्पिलाइ कमजोरी ठानी हैकम जमाउन खोज्नु
बादलको भुल थियो
बादलको उदण्डता थियो
बादलको मुर्खता थियो
बादलको सामन्ती प्रवृत्ति थियो
पुष्पा जोशी ‘काली’
धनगढी, कैलाली
सूचना/सन्देश/बिज्ञापन
हार्दिक श्रद्धाञ्जली
जन्मः २०१० बैशाख ५ मृत्युः२०७४ कार्तिक २
सायल गाउँपालिका–३ निवासी यस सायल नेपाल डोटीका सचिव अमर गिरीका पुज्यनीय बुवा नाउटे (राइभान) गिरीको उपचार गरी नेपाल फर्किने क्रममा भारतको बल्सारमा ६४ वर्षको अल्पायुमा असामयिक स्वर्गारोहण भएकाले मृत आत्माको चिर शान्तिको कामना गर्दै दुःख को यस घडीमा सोक सन्तप्त परिवार जनमा ईश्वरले धैर्य धारण गर्ने शक्ति प्रदान गरून भन्दै हार्दिक समवेदना ब्यक्त गर्दछु ।
सायल गाउँपालिका–३ निवासी यस सायल नेपाल डोटीका सचिव अमर गिरीका पुज्यनीय बुवा नाउटे (राइभान) गिरीको उपचार गरी नेपाल फर्किने क्रममा भारतको बल्सारमा ६४ वर्षको अल्पायुमा असामयिक स्वर्गारोहण भएकाले मृत आत्माको चिर शान्तिको कामना गर्दै दुःख को यस घडीमा सोक सन्तप्त परिवार जनमा ईश्वरले धैर्य धारण गर्ने शक्ति प्रदान गरून भन्दै हार्दिक समवेदना ब्यक्त गर्दछु ।
भक्तराज उपाध्याय (अध्यक्ष)
सायल नेपाल डोटी
सायल नेपाल डोटी
हार्दिक समबेदना
यस निर्माण ब्यवसायी संघ डोटीका द्धितीय उपाध्यक्ष तेज बहादुर बोहराकी ममतामयी आमा धनादेबी बोहराको यति मिति २०७४ साल कार्तिक ९ गते ६३ बर्षको उमेरमा निधन भएकोले मृत आत्माको चिर शान्तिको कामना गर्दै समबेदना ब्यक्त गर्दछौं ।
प्रेमशंकर भट्ट
अध्यक्ष
अध्यक्ष
रमेश खडायत देवेन्द्र खड्का
प्रथम उपाध्यक्ष महासचिव
प्रथम उपाध्यक्ष महासचिव
तथा निर्माण ब्यवसायी संघ डोटी परिवार
युनाईटेड मिसन टु नेपाल, डोटी र समान पहुँच बिकास केन्द्र (सिड) नेपाल डोटीको साझेदारीमा सञ्चालित “जवाफदेहीता अभिबृद्धिमार्फत समावेशी बिकास कार्यक्रम” द्वारा जनहितमा जारी सन्देश ।
सुशासनको अवधारणात्मक बिकास
भ्रष्टाचार, अनुत्तरदायी सरकार र मानव अधिकारको सम्मानको कमी जस्ता विशेषता भएको खराब शासन प्रणालीले गर्दा विकास र प्रगति ठप्प भई भयावय स्थितिको सृजना भएकोले सन् १९९० को दशक देखिनै दिगो विकास र गरिवी न्युनिकरणका लागि अनिवार्य आवश्यकताका रुपमा सुशासनको अवधारणा अगाडि सारेको पाइन्छ । यो अवधारणा पश्चिमी देश तथा वैदेशिक सहायता प्रदान गर्ने संस्थाहरुद्वारा विकासशील देशहरुको शासन व्यवस्थामा सुधार ल्याइ विकास निमार्णको प्रक्रियामा गतिशिलता प्रदान गर्ने प्रयोजनको लागि विकास गरिएको हो ।
सन् १९९५ को “सामाजिक विकास सम्वन्धी विश्व सम्मेलन” ले “समाजका सबै क्षेत्रमा प्रजातान्त्रिक, पारदर्शी, उत्तरदायीपूर्ण शासन प्रणाली सामाजिक र मानव केन्द्रित दिगो विकासका अभिन्न आधारशिलाहरु हुन्” भनेर उदघोष गरेपछि सुशासन तर्फ सारा विश्वकै ध्यानाकर्षण भएको हो । यसको मुख्य उद्देश्य जनतालाई उपलव्ध गराउने सेवा प्रवाहमा गुणस्तरीयता र प्रभावकारीता बढाउनु हो । नागरिकहरुको क्षमता तथा सवलताका मार्गहरु प्रशस्त गर्ने तर्फ शासकीय अधिकारको प्रयोग गर्नुपर्ने कुराहरुमा सुशासनले जोड दिन्छ ।
जनसहभागिता पूर्वानुमानीयता, जवाफदेहिता र पारदर्शीता सुशासनका चार आधार स्तम्भ हुन् । यसको प्रमुख पूर्वाधारका रुपमा जनसहभागितालाई लिइन्छ । वास्तवमा सुशासन जनताको लागि नै भएको हुँदा शासन व्यवस्थामा जनताको व्यापक सहभागिता हुनपर्दछ जसबाट जनआकांक्षा अनुरुप सरकारी क्रियाकलाप अघि बढ्न सकुन् र प्रत्येक नागरिक एवम् सर्वसाधारण जनता सवैले आफ्नो योग्यता र प्रतिभा अनुरुप राष्ट्र निमार्णमा सहभागी भई योगदान दिन सकोस भन्ने यसको मुल मान्यता हो । यसबाट शासन व्यवस्थामा जनताको अपनत्व कायम हुन्छ ।
सुशासन लोकतान्त्रिक सरकारको एउटा आधार स्तम्भ हो । यसले सार्वजनिक पदमा बस्ने व्यक्तिलाई आफ्नो कामप्रति जवाफदेही बनाउछ । त्यसैगरी पारदर्शीता र पूर्वानुमानीयतालाई पनि सुशासन कायम गर्ने आधारभूत पक्ष मानिन्छ । पारदर्शीता र जबाफदेहीताले सरकारमा हुने खुल्लापन र मूल्यको त्यस्तो प्रणालीलाई बुझाउँछ जसले सरोकारवालाहरुको बीच सूचना र दायित्वका बाँडफाँडलाई प्रवद्र्धन गर्दछ ।
सुशासन नभए के हुन्छ ?
सुशासन नभएमा कुनै पनि मुलुकको सकारात्मक परिवर्तन गर्न प्राय असम्भव नै हुन्छ किनकी सुशासन नभएमा मुलुकमा सामाजिक द्वन्द्व र अराजकता बढ्न सक्छ । त्यसैगरि सुशासन नहुदा सामाजिक तथा आर्थिक न्यायको उपहास हुन्छ । असन्तुलित विकासले प्रशय पाउछ भने विकासमा साझेदारीको समस्या देखापर्दछ । कानुनको उल्लंघन भई सत्ताको लुछाचुडि हुन सक्छ । त्यसैले राज्यको सर्वाङ्गीण विकासका लागि आजको युगमा सुशासनको निकै महत्व भएको पाइन्छ ।
सुशासनका चुनौतीहरु
कुनै पनि राज्यकालागि सुशासनलाई प्रभावकारी ढंगमा जनतासामु प्रत्याभूत दिलाउन कठिन पर्ने गर्छ किनकी सुशासन कायम गर्नु आफैमा एउटा चुनौतीको विषय हो । राज्यका सबै अंगबीच सन्तुलन कायम गर्न जति कठिन पर्छ लोकतान्त्रिक संस्कारको विकास गर्न पनि सुशासनका लागि उत्तिकै चुनौतीको विषय हो । निजी क्षेत्र गैर सरकारी संस्थादेखि लिएर नागरिक समाजसँग साझेदारी कायम गर्नु सुशासनका लागि एउटा चुनौतीको विषय हो भने प्रशासनिक क्षेत्रको सुधार गर्नु यसका लागि अर्को चुनौतीको विषय छ ।
त्यसैगरी विकासका लागि अनूकुल वातावरणको सृजना गर्नु, मानव अधिकारको संरक्षण गर्नु, द्वन्द्व समाधान गर्नु, शान्ति स्थापना गर्नु, भ्रष्टाचार नियन्त्रण गर्नु पनि सुशासनका लागि अन्य चुनौतीका विषयहरु हुन् ।
भ्रष्टाचार, अनुत्तरदायी सरकार र मानव अधिकारको सम्मानको कमी जस्ता विशेषता भएको खराब शासन प्रणालीले गर्दा विकास र प्रगति ठप्प भई भयावय स्थितिको सृजना भएकोले सन् १९९० को दशक देखिनै दिगो विकास र गरिवी न्युनिकरणका लागि अनिवार्य आवश्यकताका रुपमा सुशासनको अवधारणा अगाडि सारेको पाइन्छ । यो अवधारणा पश्चिमी देश तथा वैदेशिक सहायता प्रदान गर्ने संस्थाहरुद्वारा विकासशील देशहरुको शासन व्यवस्थामा सुधार ल्याइ विकास निमार्णको प्रक्रियामा गतिशिलता प्रदान गर्ने प्रयोजनको लागि विकास गरिएको हो ।
सन् १९९५ को “सामाजिक विकास सम्वन्धी विश्व सम्मेलन” ले “समाजका सबै क्षेत्रमा प्रजातान्त्रिक, पारदर्शी, उत्तरदायीपूर्ण शासन प्रणाली सामाजिक र मानव केन्द्रित दिगो विकासका अभिन्न आधारशिलाहरु हुन्” भनेर उदघोष गरेपछि सुशासन तर्फ सारा विश्वकै ध्यानाकर्षण भएको हो । यसको मुख्य उद्देश्य जनतालाई उपलव्ध गराउने सेवा प्रवाहमा गुणस्तरीयता र प्रभावकारीता बढाउनु हो । नागरिकहरुको क्षमता तथा सवलताका मार्गहरु प्रशस्त गर्ने तर्फ शासकीय अधिकारको प्रयोग गर्नुपर्ने कुराहरुमा सुशासनले जोड दिन्छ ।
जनसहभागिता पूर्वानुमानीयता, जवाफदेहिता र पारदर्शीता सुशासनका चार आधार स्तम्भ हुन् । यसको प्रमुख पूर्वाधारका रुपमा जनसहभागितालाई लिइन्छ । वास्तवमा सुशासन जनताको लागि नै भएको हुँदा शासन व्यवस्थामा जनताको व्यापक सहभागिता हुनपर्दछ जसबाट जनआकांक्षा अनुरुप सरकारी क्रियाकलाप अघि बढ्न सकुन् र प्रत्येक नागरिक एवम् सर्वसाधारण जनता सवैले आफ्नो योग्यता र प्रतिभा अनुरुप राष्ट्र निमार्णमा सहभागी भई योगदान दिन सकोस भन्ने यसको मुल मान्यता हो । यसबाट शासन व्यवस्थामा जनताको अपनत्व कायम हुन्छ ।
सुशासन लोकतान्त्रिक सरकारको एउटा आधार स्तम्भ हो । यसले सार्वजनिक पदमा बस्ने व्यक्तिलाई आफ्नो कामप्रति जवाफदेही बनाउछ । त्यसैगरी पारदर्शीता र पूर्वानुमानीयतालाई पनि सुशासन कायम गर्ने आधारभूत पक्ष मानिन्छ । पारदर्शीता र जबाफदेहीताले सरकारमा हुने खुल्लापन र मूल्यको त्यस्तो प्रणालीलाई बुझाउँछ जसले सरोकारवालाहरुको बीच सूचना र दायित्वका बाँडफाँडलाई प्रवद्र्धन गर्दछ ।
सुशासन नभए के हुन्छ ?
सुशासन नभएमा कुनै पनि मुलुकको सकारात्मक परिवर्तन गर्न प्राय असम्भव नै हुन्छ किनकी सुशासन नभएमा मुलुकमा सामाजिक द्वन्द्व र अराजकता बढ्न सक्छ । त्यसैगरि सुशासन नहुदा सामाजिक तथा आर्थिक न्यायको उपहास हुन्छ । असन्तुलित विकासले प्रशय पाउछ भने विकासमा साझेदारीको समस्या देखापर्दछ । कानुनको उल्लंघन भई सत्ताको लुछाचुडि हुन सक्छ । त्यसैले राज्यको सर्वाङ्गीण विकासका लागि आजको युगमा सुशासनको निकै महत्व भएको पाइन्छ ।
सुशासनका चुनौतीहरु
कुनै पनि राज्यकालागि सुशासनलाई प्रभावकारी ढंगमा जनतासामु प्रत्याभूत दिलाउन कठिन पर्ने गर्छ किनकी सुशासन कायम गर्नु आफैमा एउटा चुनौतीको विषय हो । राज्यका सबै अंगबीच सन्तुलन कायम गर्न जति कठिन पर्छ लोकतान्त्रिक संस्कारको विकास गर्न पनि सुशासनका लागि उत्तिकै चुनौतीको विषय हो । निजी क्षेत्र गैर सरकारी संस्थादेखि लिएर नागरिक समाजसँग साझेदारी कायम गर्नु सुशासनका लागि एउटा चुनौतीको विषय हो भने प्रशासनिक क्षेत्रको सुधार गर्नु यसका लागि अर्को चुनौतीको विषय छ ।
त्यसैगरी विकासका लागि अनूकुल वातावरणको सृजना गर्नु, मानव अधिकारको संरक्षण गर्नु, द्वन्द्व समाधान गर्नु, शान्ति स्थापना गर्नु, भ्रष्टाचार नियन्त्रण गर्नु पनि सुशासनका लागि अन्य चुनौतीका विषयहरु हुन् ।
