सूचनाको हक प्रयोग गरी सम्वन्धित र सार्वजनिक सरोकारका सूचना मागौं ।
सूचनाको हक नागरिकको मौलिक अधिकारको हो ।
प्रत्येक नेपालीलाई सार्वजनिक निकायको सूचना माग्ने र पाउने हक छ ।
नेपाल सरकार
सूचना तथा सञ्चार मन्त्रालय
सूचना विभाग
मुख्य समाचार
पाठेघर खसेका महिलाको खोजीमा उपाध्यक्ष बोहरा
रामहरी ओझा/डोटी
असोज ८
‘आङ खस्ने समस्या भएका दिदी बहिनीहरुले सम्पर्क राखौं । अपरेशनको लागि काठमाण्डौंबाट धनगढी डक्टर आउने सल्लाह भएको छ । त्यसकारण आफ्नो नाम दर्ता गर्न वडीकेदार गाउँपालिकामा सम्पर्क राखिदिन अनुरोध छ । साथेै डोटी जिल्लाका सवै दिदी वहिनीका लागि पनि यो सूचना जारी गरिन्छ ।’
डोटी बडीकेदार गाउँपालिकाकी उपाध्यक्ष ईन्द्रा बोहराले सोमवार सामाजिक सञ्जाल फेसबुकमा माथीको सूचना पोष्ट गरिन् । बडीकेदार लगायत डोटी जिल्लाभरी आङ (पाठेघर) खस्ने महिलाहरुको संख्या धेरै रहेको उनको बुझाई छ । “तीन बर्ष अगाडी हामीले संकलन गरेको तथ्याङ्क अनुसार यस बडीकेदार गाउँपालिका क्षेत्रमा मात्रै करीव एक हजार महिलाहरु पाठेघरको समस्याबाट पिडित भएको देखिएको थियो । डोटी जिल्लाभरी यस्ता समस्या भएका महिलाहरुको संख्या धेरै छ ।”
उपाध्यक्षमा निर्वाचित हुनुभन्दा पहिले बोहरा सामाजिक कार्यकर्ता थिईन । उनी महिला स्वास्थ्य स्वयंसेविका समेत भएर काम गर्थिन् । महिला स्वास्थ्य स्वयंसेविका भएकै बेला उनले आङ (पाठेघर) खस्ने समस्याको बारेमा जानकारी पाईन । ‘मैले आङ खस्ने समस्या भनेको के हो र आङ खसेमा महिलालाई कस्तो पिडा हुने रहेछ भन्ने बारेमा त्यतिवेलै थाह पाएँ’ बोहरा भन्छिन् ‘त्यतिबेलै देखि मैले यो समस्याको बिषयमा कुरा उठाउन थालेकी हुँ ।’
बडीकेदार गाउँपालिका क्षेत्रबाट उनले एक सय आठ पाठेघर खसेका महिलालाई बनेपाको शीर मेमोरियल अस्पताल लगेर शल्यक्रिया समेत गराउन सफल भएकी छन् । आफु उपाध्यक्ष हुनुभन्दा पहिले बिपन्न महिलाहरुको उपचार गराउनका लागि स्थानीय व्यापारी, कर्मचारीहरु र सामाजिक कार्यकर्ताहरुसंग सहयोग माग्दै गर्ने बोहराले गत बर्ष ३६ जनाको उपचारका लागि गाउँपालिकाको लक्षित बर्गको रकम खर्च गरिन् ।
‘जवसम्म महिलाहरु स्वस्थ हुँदैनन् उनीहरुले कसरी काम गर्छन् ?’ बोहरा भन्छिन् ‘कलिलै उमेरमा पाठेघर खसेको हुन्छ, लाजले अरुलाई भन्दैनन् त्यसै बल्झाएर राख्छन् ।’ उनी थप्छन् ‘आङ खसेका महिलाहरुले राम्रोसंग काम गर्न त सक्दैनन् नै, साथसाथै क्यान्सर भएर अकालमै मृत्यु हुने सम्भावना पनि हुन्छ ।’
सानै उमेरमा बिहे गरेर बच्चा जन्माउँदा, धेरै बच्चा जन्माउदा, गर्भवती र सुत्केरी अवस्थामा काम गर्नु पर्दा पाठेघर खस्ने गरेको उनी बताउँछिन् । ‘काम धेरै गर्नु पर्छ, पोषिलो खाने कुरा हुँदैन, गर्भवती र सुत्केरी भएको बेला भारी बोक्नु पर्ने अवस्था आउँछ’ उनी भन्छिन् ‘अनि आङ खस्छ ।’ धेरैले स्वयं उपचार गराएको, कतिले अरुको सहयोगमा उपचार गराएको भएपनि अझै गाउँपालिकामा करीव ६ सय महिलाहरु यस्तो समस्याबाट पिडित भएको उपाध्यक्ष बोहराको भनाई छ ।
शल्यक्रिया गर्नु पर्ने अवस्थाका २० जना महिलाहरु सम्पर्कमा आए चिकित्सकहरुको टोली कैलालीको धनगढीमा बोलाउन सकिने बताउँदै उनले भनिन् ‘यदि काठमाण्डौंको सट्टा धनगढीमै उपचार हुन सक्यो भने कम खर्च हुन्छ ।’ उनले आङ खस्ने समस्या भएका जिल्ला भरीका महिलाहरुलाई सम्पर्क राख्न आग्रह गरिकी छन् । महिलाहरुले स्वास्थ्य संस्थामा जाँच गरि पाठेघर खसेर शल्यक्रिया गर्नु पर्ने अवस्थाको प्रमाण ल्याउनु पर्ने उनले वताईन ।
‘यो जटिल समस्या हो, यदि आङ खसेर तेश्रो तहमा पुगेको छ भने शल्यक्रिया गर्नुको कुनै बिकल्प हुँदैन्’ बिम्ब साप्ताहिकसंग कुरा गर्दै उनले भनिन् ‘शल्यक्रिया गरिएन भने महिलाहरु सडेरै मर्नु पर्ने अवस्था आउँछ ।’ आफु महिला भएका कारण महिलाहरुका पिडा बुझेरै यस्तो अभियान थालेको उनी वताउँछिन् ।
सम्पादकीय
असफल भएकै हो त प्रहरी !
पछिल्लो चरणमा अपराधका घटनाहरु दिनप्रतिनिधि बढ्दै गएको छन् । साउन १० गते कञ्चनपुरमा १३ बर्षीया बालिका निर्मला पन्तको बलात्कारपछि हत्याको घटना भए भन्दा अगाडी पछाडी गरी देशव्यापी रुपमा थुप्रै घटनाहरु भएका छन् । यद्यपी निर्मलाको घटना बाहेकका करीव करीव सवै घटनाहरु कानुनको दायरामा आएका छन् तर अपराध भईसकेपछि अभियुक्त समातिनु वा मुद्धा दायर हुनु वा अपराधीले सजाय पाउनु ठुलो कुरा होईन । अपराध हुन नदिनु ठुलो कुरा हो ।
अपराध नियन्त्रण गर्ने काम प्रहरीका लागि महत्वपूर्ण काम हो । अपराध नियन्त्रणका लागि प्रहरीले आफ्नो उपस्थिति समाजमा देखाउनु पर्छ । प्रहरीले आफ्नो उपस्थिति देखाउनका लागि प्रहरी आफैमा सक्षम पनि हुनु पर्छ । जव प्रहरीले जनताका बिचमा आफ्नो उपस्थिति देखाउन सक्दैन अर्थात कुनै अपराध गरे प्रहरी समात्छ, मुद्धा चल्छ र सजाय हुन्छ भन्ने कुराको “भय” समाजमा प्रहरीले देखाउन सक्दैन तवसम्म अपराध नियन्त्रण हुन सक्दैन । त्यसका लागि प्रहरी चनाखो हुनु जरुरी छ ।
प्रहरीले समाजमा आफ्नो उपस्थिति देखाउनका लागि प्रहरी आफैमा सक्षम हुनु जरुरी छ । प्रहरी सक्षम हुनलाई पहिलो कुरा प्रहरी संख्यात्मक रुपमा बढी चाहिन्छ । सेनाको संख्या ह्वात्तै वढाउने र श्रमयोग्य जनशक्तिलाई व्यारेकमा थुनेर राख्ने हाम्रो मुलुकमा प्रहरीको संख्या सेनाको भन्दा कम छ । भौगोलिक बिकटता छ, प्रहरी संख्या थोरै छ । थोरै प्रहरीले धेरै जनसंख्या र भुगोललाई हेर्नु पर्ने वाध्यता छ । त्यसकारण पनि प्रहरीले आफ्नो उपस्थिति देखाउन सकेको छैन ।
यस्तै भएको संख्याका प्रहरीसंग उपकरण छैन । अपराध भएको ठाउँमा जानका लागि प्रहरीले सार्वजनिक यातायतको सहारा लिनु पर्ने वाध्यता छ । सार्वजनिक यातायतमा ठाउँ भएन भने उभिएर वा झुण्डिएर पनि यात्रा गर्न वाध्य हुन्छ प्रहरी । यदि समयमै घटनास्थल पुग्दैन भने प्रमाण नष्ट हुने खतरा छ, अपराधी भाग्ने डर छ, समयमै पुग्नका लागि साधन छैन, अनि झुण्डिनु प¥यो । यदि प्रत्येक प्रहरी ईकाईमा यातायतको साधन हुने हो भने प्रहरीले आफ्नो गतिबिधि बढाउन सक्छ ।
प्रहरीसंग अपराध अनुसन्धानका लागि आवश्यक पर्ने अन्य उपकरणहरुको पनि कमी रहेको छ । यो बैज्ञानिक युगमा पनि प्रहरीले संकास्पद् व्यक्तिलाई खोरमा ल्याएर डण्डा देखाउनु पर्ने वाध्यता छ । बल प्रयोग ग¥यो अदालतमा गएर बयान बदल्छ, नगरे मरे बोल्दैन यस्तो अवस्था पनि प्रहरीलाई समस्या छ । अपराध अनुसन्धानका आधुनिक उपकरणहरु भए सहजै अपराधी पत्ता लाग्छ र प्रहरी जनतामा आफ्नो उपस्थिति देखाउन सक्छ ।
यस्तै प्रहरीमा अपराध अनुसन्धानको सीप पनि कम छ, जिल्लास्तरमा थोरैको संख्यामा मात्रै अपराध अनुसन्धानको ज्ञान भएका प्रहरी कर्मचारीहरु छन् । ति प्रहरीहरुलाई पनि कहिलेकही भिआईपीको सुरक्षा, दङ्गा नियन्त्रण, प्राकृतिक प्रकोमा उद्दार, नियमित गस्तीमा जनु पर्ने वाध्यता छ । त्यसकारण उसले पुरै दिमाग अपराध अनुसन्धानमा मात्रै खर्च गर्न सकेको अवस्था छैन ।
सवैभन्दा ठुलो कुरा नेपाल प्रहरी आफैमा स्वतन्त्र छैन । यदि नेपाल प्रहरी आफैमा स्वतन्त्र हुने हो भने यसले अपराध नियन्त्रणमा निकै ठुलो प्रगति गर्ने थियो । हाल उपलव्ध स्रोत साधन र मानवीय शक्तिको मात्रै स्वतन्त्रपूर्वक प्रहरी प्रयोग गर्न पाउने हो भने पनि अपराधका धेरै घटना नियन्त्रण हुन्छन् । प्रहरीले अभियुक्त समात्न पाएको हुँदैन, मन्त्रीहरु, नेताहरु, उच्च पदस्थ कर्मचारीहरु, समाजका प्रतिष्ठित व्यक्तिहरु र स्वयं प्रहरीको माथिल्लो दर्जाका कर्मचारीहरु समातेको मान्छे छोड्नका लागि दवाव दिन्छन् । अनि कसरी हुन्छ त अपराध नियन्त्रण ? ‘अपराध अपराध गरेपनि एक फोनको भरमा छुट्छ’ भन्ने सन्देश समाजमा गएको छ । त्यसकारण प्रहरी अपराध नियन्त्रणमा असफल देखिएको हो ।
थप समाचार
बालश्रमिक राख्नेमा नेता देखि प्राध्यापकसम्म
अभिभावक भन्छन् ः गाउँमा बिद्यालय छैन
‘मैले छोराछोरी बढी भएर अर्काकोमा काम गर्न पठाएको हैन, गाउँमा स्कुल छैन अनि के गर्नु ? यता साहुँ जीले पढाई दिन्छु भन्नु भएको छ, त्यसैले पठाएको हुँ ।’
डोटी जिल्ला सदरमुकाम सिलगढीमा घरेलु बालश्रमिक भएर काम गर्दै आएका दिपायल सिलगढी नगरपालिका–९ का १४ बर्षीया शिववहादुर साउँदका बुवा कमल साउँदले गाउँमा बिद्यालय नभएका कारण छोराछोरीलाई अर्काको घरमा काममा पठाउनु परेको वताए । ‘उहाँले (बालश्रमिक राख्ने मालिकले) साँझ बिहान घरमा पनि काम गर्छ दिउसो बिद्यालय जान्छ, तेरो छोरा पठाईदे भन्नु भयो’ कमल भन्छन् ‘जिल्ला सदर–मुकाममा भएपछि दुई अक्षर पढ्ला र आँखा कान उघ्रिएला भनेर पठाएको हुँ ।’ कमलका दुई छोरी जिल्ला सदरमुकाममा बालश्रमिक छन् ।
कमल जस्तै भाषा बोल्छन् अर्का बालश्रमिक लहरी साउँदका बुवा दलवहादुर साउँद । उनी भन्छन् ‘गाउँमा कक्षा ५ सम्मको मात्रै बिद्यालय भएकोले माथिल्लो शिक्षा लिनका लागि जिल्ला सदरमुकाम पठाउनु परेको हो ।’ जिल्ला सदरमुकाममा डेरा गरेर छोराछोरी राख्न मेरो आर्थिक अवस्थाले सक्दैन त्यसैले उहाँको घरमा राखेको छु ।’
गाउँमा बिद्यालय भएको तर शिक्षकहरु नभएको एक अर्का अभिभावकले भने । ‘मैले चार बर्षसम्म बिद्यालय पठाए छोरालाई तर पढ्न जानेन्’ उनी भन्छन् ‘तर यता पठाएपछि तीन महिनामै उसले राम्रोसंग लेखपढ् गर्न सिकेको छ ।’ गाउँमा भएको बिद्यालयमा राम्रो पढाई नहुने गरेको, गाउँदेखि बिद्यालयसम्म जाने बाटो राम्रो नभएको र बिद्यालय टाढा भएकोले छोरा छोरीलाई काम गर्दै पढ्दै गरुन भनेर अर्काको घरमा राखेको अभिभावकहरुको भनाई छ ।
दिपायल सिलगढी नगर–पालिकाले आयोजना गरेको जिल्लाका स्थानीय तहका प्रमुखहरु, श्रमिक बालबालिकाका अभिभावकहरु र श्रमिक बालबालिकाहरुबीच अन्तरक्रिया कार्यक्रममा सहभागि अभिभावहरुले उक्त गुनासो पोखेका हुन ।
जवाफमा नगरप्रमुख मञ्जु मलासीले कुनै पनि वहानामा बालश्रमिक राख्न नपाउने बताउँदै गाउँमा भएको बिद्यालयको गुणस्तरको बारेमा तत्काल अध्ययन गर्ने र आवश्यक ठाउँमा नयाँ बिद्यालय समेत स्थापना गर्ने बताईन । उनले भनिन् ‘म नगरपालिकाका सवै बस्तीहरुमा पुगेकी छु, तपाईहरुले यहाँ उठाउनु भएको जस्तो समस्या मैले कुनै पनि ठाउँमा देखेकी छैन, यदि त्यस्तो छ भने म तत्काल सुधार गर्छु ।
नेतादेखि प्राध्यापकसम्मको घरमा बालश्रमिक
जिल्ला सदरमुकाममा बसोबास गर्ने उच्च तहका कर्मचारीहरु र नेताहरुले पनि बालश्रमिक राखेका खुलेको छ । डोटी क्याम्पसमा अध्यापन गर्ने प्राध्यापकहरु, पूर्व जनप्रतिनिधि–हरु, अधिकृतस्तरका कर्मचारीहरु, गैरसरकारी संस्थाका पदाधिका–रीहरुका घरका समेत बालश्रमिक रहेको उक्त अन्तरक्रिया कार्यक्रमका सहभागिहरुले जानकारी दिएका छन् । नगर–पालिकाभित्रै काम गर्ने कर्मचारीहरुले समेत बालश्रमिकहरु राखेको खुलेको छ ।
बिहान ५ बजे उठ्छन् श्रमिक बालबालिकाहरु
अन्तरक्रिया कार्यक्रममा सहभागि श्रमिक बालबालिकाहरुले बिहान ५ बजेदेखि उठेर काम गर्नु परेको दुखेसो पोखेका छन् । बिहानै उठेर आँगन सफा गर्नेबाट आफुहरुको श्रम सुरु हुने उनीहरु बताउँछन् । ‘५ वजे नउठे आण्टीले (मालिक) गाली गर्नु हुन्छ, छिटो उठ् भन्नु हुन्छ’ एक बालकले भने ‘अव त ५ वजे उठ्ने बानी परिसकेको छ ।’
उनी राती १०/११ बजे मात्रै सुत्न पाईने गरेको बताउँछन् । आँगन सफा गर्नु पर्ने, खाना पकाउनु पर्ने, भाँडा धुनु पर्ने, लुगा धुनु पर्ने, भारी बोक्नु पर्ने जस्ता कार्यहरु गर्ने गरेको श्रमिक बालबालिकाहरु बताउँछन् ।
आफुहरु पनि घरमै आमा बुवा र भाईबहिनीहरुसंग रमाउन चाहेको तर श्रमिक बस्नु पर्दा दुःख लागेको उनीहरु बताउँछन् ।
मालिकको नाम नामेसी सार्वजनिक गरिने
दिपायल सिलगढी नगरपालिकाले बालश्रमिक राख्ने व्यक्तिको नाम नामेसी सहितको बिवरण सार्वजनिक गर्ने तयारी गरेको छ ।
नगरपालिकाका सामाजिक बिकास अधिकृत रमेशचन्द्र जोशीले भने ‘हामी पहिले उहाँहरुलाई बोलाएर बालश्रमिक नराख्न आग्रह गर्छौं, यदि त्यति गर्दा पनि मान्नु भएन भने सञ्चारमाध्यमबाट उहाँहरुको नाम सार्वजनिक गर्ने भन्ने सल्लाह भएको छ ।’ उनले बालश्रमिक राख्ने परिवारलाई नगरपालिकाबाट प्रदान गर्ने सेवा सुबिधा रोक्ने गरी कानुन बनाउन लागिएको समेत जानकारी दिए ।
अनुमति बिनाका व्यवसायलाई कारवाही हुने
रोजेन्द्र जोशी/सिलगढी
असोज ८
तपाईले सञ्चालन गरेको व्यवसाय बिधिबत् रुपमा दर्ता गर्नु भएको छ ? छैन भने समयमै सम्वन्धित निकायमा दर्ता गराएर व्यवसायिक अनुमति लिनुहोस् । नत्र नगरपालिकाको कारवाही भोग्नु पर्ला ।
दिपायल सिलगढी नगरपालिकाले विना अनुमति सञ्चालनमा व्यवसायहरुलाई कारवाही गर्ने भएको छ । २०७४ असोज २३ गते दिपायल सिलगढी नगरपालिका–६ बस्ने तिर्थ वहादुर सिंहले न्यायिक समितिमा नगरक्षेत्रभित्र विभिन्न व्यवसायहरु विना दर्ता कानून विपरित सञ्चालनमा रहेकाले तिनीहरुमाथी कारवाही गरि पाउँ भनी दिएको निबेदनलाई सम्वोधन गर्न नगरपालिकामा आयोजना गरेको सर्वपक्षीय बैठकले कानून विपरित सञ्चालनमा रहेका व्यवसायहरुलाई कानूनको दायरामा ल्याउनु पर्ने भनी नगरपालिकालाई सुझाब दिएको थियो । सोहि सुझाब अनुसार पहिलो पटकमा त्यस्ता व्यवसायीहरुको पहिचान गर्ने र कानुनी सम्मत व्यवसाय सञ्चालन गर्न निर्देशन दिने, दिएको निर्देशन नमाने कानुन सम्मत कारवाही गरिने नगर उपप्रमुख तथा न्यायिक समिति संयोजक शिवराज खड्काले जानकारी दिए ।
नगरपालिका क्षेत्रमा रहेका मुख्य वजार सिलगढी र दिपायल क्षेत्रमा तत्काल अध्ययन अनुगमन गरिने नगरप्रमुख मञ्जु मलासीले बताईन । पहिलो चरणमा अनुगमन गरि दर्ता नै नभएका व्यवसायहरुलाई दर्ता गर्न अनुरोध गर्ने र अटेरी गर्नेलाई कानुन बमोजिम कारवाही गरिने भएको हो ।
अनुमति बिना सञ्चालनमा रहेका पसलहरु लगायत बजार अनुगमन गर्न नगरपालिकाले सरकारी कार्यालयका प्रतिनिधि, सञ्चारकर्मी, नागरिक समाज सहितको कार्यादल समेत गठन गरेको नगरपालिकाले जनाएको छ ।
नगर क्षेत्रमा दर्जनौंको संख्यामा विना दर्ता व्यवसायहरु र मदिरा पसलहरु सञ्चालनमा रहेको अनुमान छ ।
स्वास्थ्य सेवामा परनिर्भरता बढ्दो
सरकारी आँकडा अनुसार ७ नं. प्रदेशको स्वास्थ्य क्षेत्रमा निकै धेरै प्रगति भएको देखिएपनि वास्तविकतामा भने यस क्षेत्रको स्वास्थ्य सेवा परनिर्भर रहेको छ ।
स्वास्थ्य मन्त्रालयले हरेक बर्ष सार्वजनिक गर्ने प्रगतिमा मुलुकभरीका ‘उत्कृष्ट १०’ भित्र ४ देखि ५ वटा प्रदेश नम्वर ७ का जिल्लाहरु पर्ने गरेका छन् । तर यस प्रदेशका वासिन्दाले सामान्य उपचारका लागि पनि परनिर्भर हुनुपर्ने बाध्यता बढ्दै गएको छ । ६ सय बढि स्वास्थ्यकर्मीको दरबन्दी रिक्त हुँदा र दशकौ. पहिलेको जनसंख्यालाई आधार मान्दै स्थापना गरिएका अस्पताल स्तरोन्नती नहुँदा प्रदेशमा स्वास्थ्य सेवाका लागि परनिर्भरता बढ्दै गएको हो ।
एक उपक्षेत्रीय अस्पताल, २ अञ्चल अस्पताल, ६ जिल्ला अस्पताल सहित १३ अस्पताल र अन्य स्वास्थ्य चौकीहरुका लागि चौथो तहदेखि ११ औँ तहसम्मका तीन हजार एक सय ७७ जनाके स्वीकृत दरबन्दी छ । यिमध्ये ६ सय बढि दरबन्दी रिक्त रहेका छन् । अधिकांस रिक्त पद चिकित्सकहरुको रहेको प्रदेश स्वास्थ्य निर्देशनालयका निर्देशक डाक्टर गुणराज अवस्थीले बताए । उनका अनुसार सरकारले यो क्षेत्रबाट स्वास्थ्यकर्मी सरुवा गरेर अन्य प्रदेश लैजाने दर बढि र प्रदेश ७ मा सरुवा भएर आउने दर कम भएकाले दरबन्दी पुर्तिमा ठुलो समस्या छ । विकासका पूर्वाधारमा सबैभन्दा पछाडि परेको यस प्रदेशमा सरकारी तथ्याँकमा भने स्वास्थ्य क्षेत्रमा फड्को मारिरहेको छ । तर पहाडी जिल्लाका बासीन्दाले सामान्य उपचारका लागि पनि सेती अञ्चल अस्पताल र अन्य क्षेत्रका अस्पतालमा धाउनुपर्ने बाध्यता बढ्दै गएको छ । यस्को मुख्य कारण दशकौ पहिलको जनसंख्यालाई आधार मान्दै स्थापना गरिएका अस्पतालको स्तरोन्नती नहुनु हो, निर्देशक अवस्थीले भने ।
देश र जनतालाई केन्द्रमा राखेर कामगर्न आग्रह
टेकेन्द्र देउवा/धनगढी
असोज ८
७ नं. प्रदेश प्रमुख मोहनराज मल्लले देश र जनतालाई केन्द्रमा राखेर काम गर्न जनप्रतिनिधिहरुसंग आग्रह गरेका छन् ।
धनगढीमा आयोजना गरिएको ‘जेष्ठ नागरिकसंग एक दिन’ भन्ने कार्यक्रममा बोल्दै प्रदेश प्रमुख मल्लले यस्तो आग्रह गरेका हुन । ‘संघीयता नयाँ अभ्यास हो सबै सिकेर अगाडी बढ्दै छौं’ प्रदेश प्रमुख मल्लले भने ‘नौलौ अभ्यास भएकाले सिक्दै अगाडी बढ्नु होस ।’
उनले अप्ठेरोमा बिचलित हुनुभन्दा दृढ भएर अगाडी बढ्न सबैसंग आग्रह गरे । हिजोको ब्यबस्था र अहिलेको ब्यबस्था केहि फरक भएकाले ब्यबस्थामा भएका प्रावधान अनुसार चल्न पनि उनले आग्रह गरे ।
जेष्ठ नागरिकहरुबाट अहिलेको पिढीले धेरै कुरा सिक्न सक्ने बताए । ‘हामीसंगै काम गरेका धेरै ब्यक्तिहरु सम्झनामा मात्रै छन्’ मल्लले भने ‘यहाँहरु बाचेका भएर भेट हुने अबसर जुट्यो ।’ उनले आफुहरुसंग भएको सीप, कला, पुस्तौली ज्ञान, नयाँ पिढीलाई सिकाउन जेष्ठ नागरिक संग अनुरोध गरे ।
छोटकरी समाचार
मोटर साईकल ठक्करबाट बालकको मृत्यु
डोटी जिल्ला शिखर नगरपालिका(१० मा मोटरसाईकको ठक्करबाट एक बालकको मृत्यु भएको छ ।
स्थानीय चक्र वहादुर बलायरका ७ बर्षीया छोरा बिपिन बलायरको मृत्यु भएको हो । केआईसिह गाउपालिका–४ वायल निवासी २६ बर्षीय लक्ष्मण प्रसाद पाण्डेले चलाएको से १ प ३२४४ नम्वरको मोटर साईकलले ठक्कर दिँदा गम्भिर घाइते भएका बिपिनको उपचारका लागि नेपालगंज लैजाने क्रममा बाटोमा मृत्यु भएको थियो ।
वडा कार्याल य बन्द
दिपायल सिलगढी नगरपालिका वडा नं. १ तिखाको कार्यालयमा कर्मचारी सरुवाको विषय लिई लगाईएको ताला अझै खुल्न सकेको छैन ।
वडा कार्यालयमा कार्यरत सचिब बुध्दि सिं खड्कालाई नगरपालिकाले आफ्नै कार्य क्षेत्रमा पर्ने वडा नं. ८ को कार्यालय लडागडामा सरुवा गरिएको भन्दै कार्यालयमा तालाबन्दी गरिएको बताईएको छ ।
हिजो दिनको १२ बजेको समयमा १०, १२ जनाको समूह आई कार्यालयमा तालाबन्दि गरेको बडा अध्यक्ष वहादुर खड्काले जानकारी दिनु भएको छ ।
स्थानीय तहमा रहेका कर्मचारीहरुलाई एक स्थानबाट अर्काे स्थानमा आफ्नै कार्यालयमा सरुवा गर्दा कार्यालय नै बन्द गर्नु पर्ने कुनै कारण नभए पनि अराजक समुहले बन्द गर्दा स्थानियहरु मारमा परेको अध्यक्ष खड्काले बताउनु भयो । कार्यालय बन्दहुदा सेवाग्राहीहरु मारमा परेका छन् ।
खेल समाचार
लिटिल फ्लावर प्रमियर लिगको तयारी सुरु
नवराज पनेरु/धनगढी
असोज ७
कार्तिक २७ गतेदेखि धनगढीमा सञ्चालन हुने निष्ट लिटिल फ्लावर प्रमियर लिगको तयारी सुरु भएको छ ।
पहिलो र दोस्रो संस्करणपछि निष्ट लिटिल फ्लावर प्रिमियर लिग–२०७५ को तयारी थालिएको शनिबार धनगढीमा अयोजित पत्रकार सम्मेलनमा जानकारी दिईएको छ । संघीय प्रहरी कार्यालय प्रदेश नम्वर ७ को खेल मैदामा हुने प्रतियोगितामा देशभरका १६ वटा विद्यालयले भाग लिने आयोजक संस्कार क्रिकेट एकेडेमीका अध्यक्ष रामचन्द्र शाहीले बताए । त्यसमा सम्वन्धित विद्यालयका विद्यार्थी खेलाडी वाहेक पाँच जना बाहिरबाट १९ बर्ष मुनीका खेलाडी पनि राख्न पाईनेछ ।
विद्यार्थीहरुलाई उमेर समुहका खेलाडीसँग खेलाएर उनीहरुको प्रतिभालाई अझ तिखार्न मदत्त मिलोस् भन्नका लागि त्यस्तो गरिएको अध्यक्ष शाहीले बताए । प्रतियोगिताको विजेताले एक लाख ११ हजार एक सय ११ प्राप्त गर्नेछ । उपविजेताले ५५ हजार पाँच सय ५५ नगदका साथै ट्रफी पाउने छन्। प्रतियोगिताको उत्कृष्ट खेलाडीले नगद १० हजार, उत्कृष्ट व्याट्सम्यान, उत्कृष्ट वलर र उदयमान खेलाडीलाई नगद पाँच हजार सहित ट्रफी प्रदान गरिने प्रतियोगिताका संयोजक भुपिसिंह धामीले बताए ।
प्रत्येक खेलको म्यान अफ द म्याच अन्तर्गत लिग चरणमा प्रति खेल नगद एक हजार, नकआउट चरणमा प्रति खेल नगद एक हजार पाँच सय र फाईनलमा नगद दुई हजार ट्रफी, प्रमाणपत्र र पुरस्कार दिईने उनले बताए ।
तेस्रो संस्करणको पुरस्कार राशी अघिल्ला दुई संस्करणभन्दा दोब्बर बढी बढाईएको हो । गत बर्ष भएको दोस्रो संस्करणको विजेतालाई नगद ५० हजार ट्रफी सहित प्रमाणपत्र, उपविजेतालाई २५ हजार नगद सहित ट्रफी प्रदान गरिएको थियो । पहिलो संस्करणमा विजेतालाई नगद २५ हजार र उपविजेतालाई १५ हजार दिईएको थियो । हरेक वर्ष धनगढी वाहिर ख्यातिप्राप्त विद्यालयको सहभागी र पुरस्कार राशी वढाउँदै लगेका आयोजक सस्कार क्रिकेट एकेडेमीका अध्यक्ष शाहीले बताए ।
घर वलियो वनाउनका लागि जग वलियो हुनुपर्छ भनेझैं नेपाली क्रिकेटको भविष्य वलियो वनाउनका लागि उनीहरुलाई कलिलो उमेरदेखि नै क्रिकेटमा परिपक्क बनाउने र सक्षम खेलाडी उत्पादन गर्ने उद्देश्यका साथ प्रतियोगिता आयोजना गरेको उनले बताए । मुख्य प्रायोजक निष्ट कलेज लैनचौर काठमाडौँ रहेकोमा दोश्रो पुरस्कार गुरुकुल एकेडेमीले प्रायोजन गरेको छ ।
निष्ट कलेजका सस्थापक प्रिन्सिपल डा माधव प्रशाद बरालले धनगढीमा क्रिकेटको क्रेज देखेर लगानी गरेको बताए । निष्ट कलेजले देशभरीका विभिन्न क्षेत्रमा फरक–फकर खेलकुदमा लगानी गर्दै आएको छ । यस्तै शम्भु पुस्तक भण्डार, मयूर ईङलीस बोर्डिङ हाईस्कुल, सुलभ बुक्स एण्ड स्टेशनरी धनगढी, ईमेज बुक्स एण्ड स्टेशनरी र मृग गारमेन्ट्स चटकपुर कैलालीले पनि प्रतियोगिता सञ्चालन गर्न सहयोग गर्नेछन् ।
चलचित्र/मनोरञ्जन
अस्करका लागि पञ्चायत
नागरिक दैनिकबाट
अमेरिकाको लसएञ्जल्सस्थित डल्बी थिएटरमा हुने ९१ औं संस्करणको ‘अस्कर अवार्ड’मा नेपालबाट फिल्म ‘पञ्चायत’ छनौट भएको छ । सन् २०१९ फेब्रअरी २४ मा हुने अवार्डमा यो फिल्मले ‘उत्कृष्ट विदेशीभाषी फिल्म’ को विधामा अन्य देशबाट छानिएका फिल्मसँग प्रतिष्पर्धा गर्नेछ ।
एकेडेमी अफ मोसन पिक्चर आर्ट्स एन्ड साइन्सेस (अम्पास) को मान्यता प्राप्त नेपाल छनोट समितिले अभिनेत्री नीता ढुंगानाको फिल्म ‘पञ्चायत’ लाई छानेको हो। समितिमा अस्करका लागि ‘पञ्चायत’सँगै ‘तान्द्रो’, र ‘माइ लभ’ पनि प्रतिष्पर्धी थिए ।
समितिद्वारा जारी विज्ञप्तिमा तीनवटै फिल्मले सबै मापदण्ड पूरा गरे पनि प्राविधिक, कथ्यको प्रस्तुति, चरित्रहरूको भावनात्मक विश्लेषण तथा प्रस्तुतिको कलात्मक बनोटलाई आधार मानेर फिल्म ‘पञ्चायत’ छनौट भएको जनाइएको छ ।
२०७४ असोज १५ गते पछि र २०७५ साल असोज १४ गते अघि नै सार्वजनिक प्रदर्शन भएका फिल्मले नेपालको छनोट चरणमा सहभागी हुन पाउने प्रावधान थियो ।
समितिमा विमल पौडेल अध्यक्ष तथा चिरञ्जीवी गुरागाईं सचिव, लक्ष्मीनाथ शर्मा, प्रदीपकुमार उपाध्याय, राजेन्द्र शलभ, राजुविक्रम थापा, लोकेन्द्र पराजुली र सामीप्यराज तिमल्सेना सदस्य छन् ।
शिवम अधिकारीको लेखन तथा निर्देशनमा बनेको फिल्मले ५० वर्ष अघिको सामाजिक संरचना र त्यो समयका किशोरीको यौन मनोविज्ञानलाई समाजले हेर्ने दृष्टिकोण देखाइएको छ । फिल्ममा सरोज खनाल, रुपा राना, गीता अधिकारी, गणेश गिरी, जाहान्वी बस्नेत, विशाल पहारी, किरण थापा, राजुबाबु श्रेष्ठ लगायतको पनि अभिनय छ ।
“भैरवी” बाट प्रदीप आउट ?
फिल्मी खवर
अभिनेता प्रदीप खड्कालाई लिएर फिल्म बनाउन चाहने निर्माता÷निर्देशकको लाइन कति लामो होला ? दिनहुँ आउने फिल्मको प्रस्तावले नै यसको जवाफ दिन्छ । बढ्दो क्रेजले पनि उनतर्फ धेरै मेकर्सको आँखा छ । तर, एक फिल्मको हकमा निकै अनौठो भएको छ ।
करीब १ वर्ष अगाडि ’कृ’ निर्माता सुबास गिरीले ’भैरवी’ निर्माण गर्ने जानकारी मिडियामाझ गराएका थिए । दिनेश राउतको निर्देशनमा लिड हिरो प्रदीप खड्का हुने पक्का भएको थियो । हिरोइनमा साम्राज्ञी आरएल शाहसँग मौखिक समझदारी पनि भएको थियो ।
पछि फिल्म ’कायरा’ गर्नुपर्ने कारण देखाउँदै साम्राज्ञीले उक्त फिल्म नगर्ने निर्णयमा पुगिन् । त्यसपछि निर्माता गिरीको नजर ’लिलिबिली’ फेम्ड अभिनेत्री जसिता गुरुङतर्फ मोडियो । अब गेममा निकै ठूलो ट्विस्ट आएको छ । फिल्ममा लिड रोलमा अनुबन्ध भएका हिरो नै बाहिरिने सम्भावना बढेको छ ।
लगभग फिल्मबाट प्रदीप आउट हुने सम्भावनाको पल्ला भारी हुँदै गएको छ । स्रोतले दिएको जानकारी अनुसार, सो फिल्म साइन गर्दा उनले निर्माता गिरीसँग ’रोज’ बाहेक अरु फिल्म तत्काल नगर्ने सम्झौता गरेका थिए । तर, उनी हालै फिल्म ’लभ स्टेशन’ मा अनुबन्ध भए । लगालग फिल्म गर्दा अब ’भैरवी’ निर्माताले उनको विकल्प खोज्न थालेको चर्चा छ ।
लेख
दलाल पुँजीवाद र संकटको पुनरुत्पादन
घनश्याम भुषाल
आर्थिक आधारमा हुने परिवर्तनले ढिलो वा चाँडो सम्पूर्ण उपरिसंरचनामा परिवर्तन ल्याउँछ । त्यस्तो रुपान्तरणको अध्ययन गर्दा आर्थिक उत्पादनका अवस्थाहरुको भौतिक रुपान्तरण ...र...‘‘विचारधारात्मक रुपहरुमा ध्यान दिनुपर्छ, जुन अन्तरविरोधहरुका बारेमा मानिस सचेत हुन्छन् र त्यस अन्तरविरोधको हिसाब–किताब चुक्ता गर्छन् । जसरी कुनै व्यक्तिले आफ्नै बारेमा के सोच्दछ भनेर हामीले उसका बारेमा विचार बनाउँदैनौँ, त्यसैगरी रुपान्तरणको खास अवस्थालाई त्यही समयको चेतनाको आधारमा निरुपण गर्न सक्दैनौँ । बरु त्यस समयको चेतना स्वयंलाई वस्तुगत जीवनका अन्तरविरोधहरु अर्थात् विद्यमान उत्पादक शक्तिहरु र उत्पादन सम्बन्धका अन्तरविरोधहरुका आधारमा व्याख्या गरिनुपर्छ । – कार्ल माक्र्स
नेपाल दश वर्षमा, विस वर्षमा कहाँ पुर्याइने छ भनेर किटानी गरिएका चुनावी घोषणापत्र, निर्मला हत्याको रहस्यले रन्थनिएको गृहमन्त्रालयका वक्तव्यहरु, स्वस्थानी कथाका प्रभावमा परेका क्रान्तिकारीहरु, कसरी एउटा टाँगावाल किनारीकृत हुँदै जान्छ भन्ने ‘उलार’, राजनीतिक नेताहरु र आन्दोलनको क्षयीकरणमा प्रकाश पार्ने ‘दुर्भिक्ष’ र ‘हजार माइलको बाटो’, पहिचान, विभेद र संघर्षका ‘दमिनीभीर’, संघर्ष–खासगरी महिला संघर्षका जीवन्त चित्रणका ‘भूइँया’, जीवनभित्र यौन हो कि यौनभित्र जीवन हो नछुटिने वादी जीवनका ‘नथिया’ जस्ता उपन्यास–गैर उपन्यास कृतिहरु, वैदेशिक रोजगारीका ‘सुन साइली.., ‘बोल माया’ जस्ता गीतहरु, ‘बिसेनगर्ची’, ‘भोकको क्षेत्रफल’जस्ता कविता, सार्वभौम भई मेची–काली फैलिएका नेपालको राष्ट्र गान, काठमाडौंको वैचारिकीमा हस्तक्षेप गर्न सक्नेगरी अझै संगठित नभइसकेका तर सुन्न सकिने कर्णाली र मधेशका सुस्केराहरु, माओवादी विद्रोहले जन्माएका लिखित–अलिखित संस्मरण, कथा, कविता लगायत फिल्म, नाटक र अन्य विधाको साहित्य, संविधानको स्वागत र विरोधमा दिइएका वक्तव्यहरु, विश्व विद्यालयका उपकुलपति हवाईअड्डाबाट गिरफ्तार भएका समाचार, कृति चोरीको आरोप लागेका विश्वविद्यालयका पदाधिकारी, धामी–झाँक्रीका कथा, आफ्नो विरामी छोराको उपचारका लागि अर्को बालकलाई देउताका लागि भोग चढाएका घटनाजस्ता अरु अनगिन्ती विरोधाभाषहरुले बनेको छ हाम्रो आज । यो हाम्रो राष्ट्रिय जीवनको विचारधारात्मक तह हो ।
आयात–निर्यातको अनुपात १५ः१ भएको, ६७ प्रतिशत जनसंख्या कृषिमा रहेको तर राष्ट्रिय आयमा २७ प्रतिशत मात्रै योगदान भएको, हुर्केका हरेक ६ जना छोरा–छोरी मध्ये १ जना खाडी, मलेसिया वा अन्य मुलुकमा काम गर्दै गरेको, मुलुकको संविधानमा समाजवाद उन्मुख लेखिएको, हरेक राजनीतिक परिवर्तनपछि एउटा वर्ग नयाँ वर्गमा उक्लिएको, सरकारको मुख्य नारा ‘सुखी नेपाली, समृद्ध नेपाल’ भएको, १० करोड वैदेशिक लगानी ल्याएको एनसेलले करिब ५३ अर्व रुपैँया कर छली गरेको, हरेक सरकारले भ्रष्टाचार विरुद्ध ‘शुन्य सहनशीलताको नीति लिएको’, कर उठाउने निकायले अरबौंको कर छली गरेको, तर २ सय रुपैँया ऋण तिर्न नसकेको कसुरमा किसान जेल चलान भएको, ७ जना ठेकेदारले मुलुकका सबै ठूला ठेक्का कब्जा गरेको, खोला–खानी ढुंगा आदिमा लुट, स्वास्थ्य शिक्षामा राजनीतिक नेता–कार्यकर्ताको संलग्नता, लोकमान–गोपाल पराजुली–दीगम्बर जस्ता ठूला, आकर्षक र रणनीतिक नियुक्तिहरु, ठूला आयोजनाको किनबेच, माथिदेखि तलसम्मका राजनीतिक, प्रशासनिक संयन्त्र, पेशागत क्षेत्रका समेतको ठूलो संख्या ‘अन्य धन्दा’ बाट मालामाल भइरहेको, सम्भवतः राजनीतिकहरु, कर्मचारीतन्त्र, पेशागत वकिल–डाक्टर, पत्रकार, व्यापारीहरको ठूलो संख्या गैर पेशाग तरव्यवसायिक श्रोतहरुबाट बाँचेको परिस्थिति हाम्रो समाजको मूलभूत कानूनी–राजनीतिक तह हो । यसको आधारमा दलाल पुँजीवाद छ ।
दलाल पुँजीवाद के हो ?
पुँजीवाद एकपटक जन्मिएपछि सँधै अजम्मरी हुने सामाजिक बनोट होइन । अर्थात् यसले आफूलाई जन्माइ–रहन्छ । त्यसको अर्थ पुँजीवादले आफ्नो लागि उत्पादक शक्ति र उत्पादन सम्बन्ध जन्माइरहनु पर्छ । उत्पादक शक्ति भनेको श्रम र औजारहरु हुन् भने उत्पादन सम्बन्ध भनेको उत्पादन प्रक्रियामा कसको हैसियत कस्तो हुन्छ भन्ने व्यवस्था हो । सम्पत्तिमा स्वामित्वले उत्पादन सम्बन्धलाई निर्धाति गर्छ । उत्पादक शक्तिले उत्पादन सम्बन्धलाई प्रभावित एवं विस्तारित गर्छ भने उत्पादन सम्बन्धले उत्पादक शक्तिलाई संरक्षण एवं सम्बद्र्धन गर्छ । तर आर्थिक जीवनमा यस्तो यस्तो अवस्था आउँछ जहाँ पुँजीवादी उत्पादन सम्बन्ध जन्मिरहेको हुन्छ ः श्रमिकले श्रम गरिरहेको हुन्छ, पुँजीपतिको नाफा बढीरहेको हुन्छ तर न श्रमको उत्पादकत्व बढ्छ न त औजारहरु नै विकासित हुन्छन् । एक अर्थमा त्यहाँको उत्पादन प्रक्रिया विकृत हुन्छ । वस्तुत त्यहाँको श्रम र कच्चा पदार्थले अर्कै समाजको उत्पादक शक्तिको विकास हुन्छ । यहाँको श्रम र कच्चा पदार्थको निर्यात व्यापार गर्नु, बाह्य वस्तुको आयात व्यापार गर्नु र उत्पादन प्रक्रियालाई नियन्त्रण गर्नु त्यस्तो पुँजीको मुख्य काम हो । सङ्क्षेपमा, समाज नाफा र ज्यालामा आधारित त हुन्छ तर पुँजीले परम्परागत कृषि श्रमलाई उद्योगमा ल्याउँदैन । यस्तो पुँजी दलाल पुँजी हो ।
दलाल पुँजीले आफु अनुकूल राजनीतिक तथा कानूनी व्यवस्था बनाउँदै जान्छ र समाजलाई आफ्नो आलिङ्गनमा बाँध्दै लान्छ । उद्योगको बाधकका रुपमा यो स्थापित हुँदै जाने भएकोले औद्योगिक पुँजीवादले खेल्ने क्रान्तिकारी भूमिका यसले खेल्दैन, तर स्वयं औद्योगिक पुँजीवादको प्रतिक्रियावादी चरित्र भने यसले अँगालेकै हुन्छ । यसले राजनीतिक पार्टीका नेता–कार्यकर्ता, तिनका वर्गीय सङ्गठनहरु, जनताको सार्वभौसत्ताको अभ्यास हुने संसद, सरकारका मन्त्रीहरु, न्यायाधिश, कर्मचारीतन्त्र, वकिल, पत्रकार, इन्जीनियर, डाक्टर, शिक्षक लगायत सबैलाई आफ्नो प्रभाव क्षेत्रमा ल्याउँछ । अर्थात् ती सबैलाई गच्छे अनुसारको कमिशनजीवीमा रुपान्तरित गरिदिन्छ । जनसंख्यालाई भूमिबाट उखेल्नु तर उद्योगमा आउन नदिनु आम बेरोजगारी सिर्जना गर्नु यसको मुख्य चारित्रिक विशेषता हो । आन्तरिक उत्पादनमाथि बाह्य उत्पादनको प्रभुत्वलाई स्थापित गर्ने क्रममा त्यस प्रक्रियालाई सुरक्षित गर्न आन्तरिक राजनीतिक प्रक्रियामाथि बाह्य राजनीतिक प्रक्रियाहरुको बर्चस्व स्थापित गर्न समेत तयार हुन्छ ।
दलाल पुँजीवाद ः सङ्कटको पुनरुत्पादन
दोश्रो विश्वयुद्धपछि सुरु भएको ‘विकास’को विश्वव्यापी प्रवाहमा भर्खर स्वतन्त्र भएका गरिब मुलुकहरु नै पछि परे । विकसित पुँजीवादी मुलुकहरु नाफामा भए । जुन मुलुकले परम्परागत उद्योगलाई आधुनिक उद्यममा रुपान्तरित गरे, आवश्यक पुँजी–प्रविधिको जोरजाम गरे, भूमिसुधार गरे ती केही मुलुक अगाडि बढे । विकासतर्फ लागे । नेपालमा भने त्यो भएन । ०७ साल अघि नै उपभोग्य सामानको बजार मुख्यतः विदेशी आयातमा आधारित भइसकेको थियो । आयात प्रतिस्थापन–निर्यात प्रवर्धन भनेर स्थापना गरिएका सार्वजनिक संस्थानहरु सबैजसो विदेशी अनुदानमा स्थापना गरिए ।
भूमिसुधारको असफलताले गर्दा ती संस्थानहरुलाई केन्द्र बनाएर फैलिन सक्ने आर्थिक उत्पादनको नयाँ प्रक्रिया पनि अवरुद्ध भयो । विश्व पुँजीवादी विकासले दरबार र भारदारको खर्च भने बढायो । त्यसका लागि दरबार तिनै सार्वजनिक संस्थानमा टाँसिन थाल्यो । भूमिसुधारको प्रयोगले राज्यलाई जिल्लासम्मै पु¥यायो । शिक्षा, स्वास्थ्यको प्रचारले शिक्षक र स्वास्थ्यकर्मी, कर्मचारी, सैनिक र पुलिसको संख्या ह्वात्तै बढ्यो । तर यो संयन्त्र आर्थिक उत्पादनसँग जोडिएन । परम्परागत व्यापारी–उद्योगी घरानाहरु पनि बहुराष्ट्रिय निगमको प्रतिनिधि बन्ने होडमा लागे ।
हिजो कृषिमा आधारित सामन्ती दरबार अब बाहिरको उत्पादन ल्याएर बेच्ने नयाँ–पुराना व्यापारी, ठूला कमिशनखोर हाकिमहरुको दलाल पुँजीवादी गठबन्धनमा गासिँदै गयो । राजाले सामन्ती मुल्यहरुमा आधारित तर आधुनिक राज्यको कल्पना गरेका थिए । जबकी २०३० पछि नेपाल दरबारकै चरित्र सामन्तीबाट मूलतः दलाल पुँजीवादी भइसकेको थियो, जो ठुलो नोकरशाहीको पनि नेता थियो । मुलुकका यिनै र बाहिरको पुँजीवादी प्रक्रियाले गर्दा भत्कँदै गरेको सामन्तवादबाट नयाँ जीवनको खोजी गर्नेहरु बढे । विश्व पुँजीवादलाई पनि अरु मुलुकको बजारका लागि प्रजातन्त्र चाहिएको थियो । यस क्रममा प्रजातन्त्र र नयाँ जीवनलाई पर्यायवाची ठानेर आएका जनताले २०४७ सालमा प्रजातन्त्र पुनस्र्थापना गरे ।
तर २०४७ सालपछि सरकारले उल्टो बाटो लियो । नयाँ जिन्दगी भनेको मुलतः रोजगारी थियो । तर नेपाली काँग्रेसको सरकारका आर्थिक नीतिहरुले त्यसलाई सम्बोधन गर्दैनथे । अब त्यो जमातले नयाँ जिन्दगी नेकपा एमालेको कित्तामा खोज्न थाल्यो । तर नेपालको संविधान र भारतका स्वार्थ, राजा र संसदका स्वार्थ, एमाले र काँग्रेसका स्वार्थहरुको घनचक्करमा माओवादी विद्रोहको जन्म भयो ।
जब विद्रोह फैलिँदै गयो, नयाँ जिन्दगीको आश गर्ने जमात माओवादीतर्फ सर्दै गयो । एकातिर गरिबी अर्काेतिर गरिबी र त्यसले उत्पन्न गरेका अन्य अभावका विरुद्ध संगठित हुन र लड्न सकिने अधिकार लामो समयसम्म सँगसँगै जानै सक्दैनथे, गएनन् । २०४७ सालको प्रजातन्त्रले आफ्नो औचित्य गुमायो ।
नेकपा एमालेलाई २०६४ को निर्वाचनमा नराम्रोसँग पाठ पढाउने र २४० प्रत्यक्ष निर्वाचन क्षेत्रमध्ये १२० सिट माओवादी एक्लैलाई दिने शक्ति त्यहि नयाँ जिन्दगी खोज्नेहरु थिए । तर माओवादी सरकारले नयाँ जिन्दगीको त्यो अपेक्षा टिकाउन सकेन । वस्तुतः त्यति ठूलो माओवादी शक्ति सत्तामा पुगेपछि आफु कसका विरुद्ध र कसको पक्षमा उभिएको छु भन्ने बुझ्नुभन्दा अगाडि नै समयले उसलाई छोड्दै थियो । यस्तै घात–प्रतिघातका बीच २०७० को निर्वाचनमा ‘नयाँ जिन्दगी’ को भोट बाँडियो, माओवादी तल प¥यो । २०७४ को निर्वाचनमा स्थायित्व र विकासको नाराले ‘नयाँ जिन्दगी’लाई आकर्षित ग¥यो र नेकपा–एमाले र माओवादी केन्द्रको बहुमतका साथ संघीय र प्रादेशिक सरकारहरु बने ।
अन्त्यमा,
— सामन्तवाद ढल्दै गर्दा नयाँ जिन्दगीको खोजीमा उठेका नागरिकहरुको संख्या, शक्ति र आकाँक्षा असाधारण रुपले विस्तार भएको छ ।
— जसरी पुँजीवादले आफुलाई पुनरुत्पादन गरिरहन्छ, दलाल पुँजीवादले पनि आफूलाई पुनरुत्पादन गरिरहेको छ । राजनीतिक अधिकारका क्षेत्रमा नेपाली जनताले पाएका उपलब्धिहरुले दलाल पुँजीवाललाई कमजोर पारेका छैनन् बरु त्यो झन्झन् फराकिलो र गहिरो हुँदै गएको छ ।
— संविधानमा सहमति–असहमतिका अनेकौँ धाराहरु होलान् तर मौलिक अधिकार, समृद्धि र समाजवादको जुन नागरिक क्षेत्र छ त्योदलाल पुँजीवादका विरुद्ध आधार क्षेत्र बन्न सक्छ ।
— ‘काम गर्र्न सक्नेलाई रोजगारी, नसक्नेलाई संरक्षण’ आजका समाजवादी प्रयत्नहरुको केन्द्रीय उद्देश्य हुन सक्छ जसले राष्ट्रिय पुँजीको विकासको बाटो लिन्छ र दलाल पुँजीवादीकरणको प्रक्रियालाई उल्ट्याउन आरम्भ गर्छ ।
— राज्य स्वयं लामो समयदेखि दलाल पुँजीवादको उत्पादन–पुनरुत्पादन गर्ने संयन्त्र भएर विकसित भएको हुँदा राष्ट्रिय पुँजीको विकास र समाजवादको तयारी सजिलो कुरा होइन ।
— हामी समाजवादको नयाँ चरणमा छौँ, सिक्नका लागि हाम्रा अगाडि बनिबनाउ कुनै मोडल छैनन् । हाम्रो वृहत् सामुहिक प्रयासबाटै त्योे निर्माण हुँदै जान्छ ।
— माक्र्सका अनुसार क्रान्ति वर्गले होइन, राष्ट्रले गर्छ तर क्रान्तिकारी वर्ग नै राष्ट्रको रुपमा विकसित भएर क्रान्ति गर्छ । त्यसको पहिलो शर्त सबै प्रगतिशीलहरुका बीच बलियो विचारधा–रात्मक एकता हो । संभवत ः आजको समय चेतना यहि हो ।
(नेपाल अध्ययन केन्द्रद्वारा आयोजित समय चेतना सम्बन्धी अन्तरक्रियामा नेकपाका उपमहासचिव भुसालद्वारा प्रस्तुत विचार ।)
— अनलाईन खवरबाट
मोफसल पत्रकारिता
पत्रकार कसैको होइन, सबैको हो ।
बिष्णु अवस्थी (अध्यक्ष)
नेपाल पत्रकार महासंघ, कञ्चनपुर, शाखा
तपार्इंको परिचय पाउँ न ?
— विष्णु अवस्थी नेपाल पत्रकार महासंघ कञ्चनपुरको अध्यक्ष, शुक्लाफाँटा एफएममा स्टेसन म्यानेजरको रुपमा कार्यरत छु ।
नेपाल पत्रकार महासंघ कञ्चनपुरको अध्यक्ष हुनुहुन्छ ? कञ्चनपुरको समग्र पत्रकारितालाई कसरी मुल्याँकन गर्नु भएको छ ? पत्रकारिता पेशा त निकै गा¥हो छ भन्छन नि ! कस्तो पाउनु भयो ?
— नेपालको पत्रकारताको इतिहास हेर्ने हो भने सुदूरपश्चिममा पत्रकारिताको जग कञ्चनपुरबाट शुरु भएको पाइन्छ । बरिष्ठ पत्रकार रामबहादुर चन्दले २०४७ साल भन्दा अगावै कञ्चनपुरबाट साप्ताहिक जनवार्ता शुरु गरेपछि यहांको पाकारिताको विकास भएको हो । अहिलेको अवस्थामा हेर्नुहुन्छ भने कञ्चनपुरमा १८ वटा दैनिक तथा साप्ताहिक पत्रपत्रिका र १३ एफ एम रेडियोहरु कन्चनपुरमा संचालित छन । जहां सम्म तपाइले पत्रकारिता पेशाको कुरा गर्नु भएको छ, यो पेशा नै जोखिमपुर्ण पेसा हो, तपाइले आफै भन्नु भ छ यो निकै गाह्रो छ भनेर, नेपालमा पत्रपत्रिकाहरुको प्रकाशन शुरु भए सँगै नेपाली पत्रकारिताले थुप्रै समस्याहरु पनि झेल्दै आएको छ ।
पछिल्लो अवस्थामा कञ्चनपुरका पत्रकारहरु असुरक्षित भएको भन्ने सामाजिक सञ्जालहरुमा आईरहेको छ, तपाईलाई के लाग्छ ?
— होइन, तपाइले भन्या जस्तो असुरक्षित छन जस्तो त मलाई लाग्दैन तर अहिले सञ्चार जगत जति उत्साहित हुनुपर्ने हो त्यो देखिदैन । आज पत्रपत्रिका, एफएम रेडियो, टेलिभिजन, अनलाइन जस्ता जति सञ्चारमाध्यमहरु सञ्चालित छन ती लगानीका हिसाबले, जनशक्तिका हिसाबले पनि सुरक्षित छैनन् । पत्रपत्रिकाको संख्या बढे पनि पत्रकारिताको सामाग्रीको स्तर भने बृद्धि हुन सकेको छैन । साथै पत्रकारहरुको अवस्था दयनीय छ, उनीहरुले अहिलेसम्म पनि श्रमको उचित पारिश्रमिक पाउन सकेका छैनन् । नेपाली पत्रकारिता पेशा अझै पनि सुरक्षित बन्न सकेको छैन यो कञ्चनपुरको मात्रै नभएर समग्र जिल्लाको अवस्था यस्तै हो ।
निर्मला हत्या काण्ड लगायतका अपराधिक घटनाहरुमा कञ्चनपुरका सञ्चारकर्मीहरुको फरक फरक अभिव्यक्ति देखिन्छ, किन यस्तो भएको होला ?
— तपाईले भन्या जस्तै पूर्ण रुपमा फरक फरक ढंगले आएका छन जस्तो त मलाई लाग्दैन फेरी पनि कस्तो छ भने अहिले दैनिक, साप्ताहिक, मासिक पत्रिकाहरुको प्रकाशनको साथै इलेक्ट्रोनिक्स सञ्चार माध्यामको संख्या जसरी बृद्धि हँुदै गएको छ । यस्तो अवस्थामा केही अपबाद बाहेक जति पनि एफएम, रेडियोहरु तथा टेलिभिजनहरु सञ्चालन भएसंगै ती सञ्चार माध्यामहरु राजनीतिक दलको छत्रछायामा रमाउदै गएको अवस्था छ ।
मोफसलमा पत्रकारिता गर्न धेरै समस्या छ भन्छन्, कञ्चनपुर त व्यस्त एवं विकसित जिल्ला हो, त्यहाँ त्यति समस्या नहोला है !
— होइन, मोफसलका पत्रकारहरुका समस्या करीब करीब उस्तै हुन, मोफसलमा मुख्यतः मालिक, कामदार र सौखिन गरी तीन किसिमका पत्रकार भेटिने गर्छन् । कामदार पत्रकारले काम नगरे आफ्नो सञ्चारगृह नचल्ने कुरा मालिक पत्रकारलाई राम्रैसँग हेक्का छ । तथापि एक पत्रकारबाट अर्को पत्रकार पीडित हुनुपर्ने अवस्था छ यो अत्यन्त दुःखद हो । अर्काे कुरा मोफसलका अधिकांश पत्रकार आफैंमा विभाजित छन् । भन्दा ‘पत्रकार एक हुनुपर्छ’ भन्छन् तर व्यवहारमा कुनै पत्रकारलाई उसले लेखेको वा रिपोर्टिङ गरेको सामग्रीका आधारमा कुनै समस्या परे उसलाई कसैले सहयोग नगर्ने चलन छ ।
मोफसल पत्रकारहरुका समस्या समाधानका लागि नेपाल सरकारले कस्ता प्रकारका कार्यक्रमहरु ल्याउनु पर्ला ?
— मोफसल पत्रकारहरुका समस्या समाधानका लागि नेपाल सरकारले ३, ४ वटा कुरा गरिदिए पुग्छ जस्तो मलाइ लाग्छ, जस्तो प्रेस स्वतन्त्रताको सम्मान, लगानीमैत्री वातावरण र सञ्चारमैत्री स्थानीय निकाय । पत्रकार र सञ्चार माध्यमको विकासका लागि राज्यले जुनसुकै अवस्थामा पनि प्रेसमाथि अङ्कुश नलगाउने गरी प्रेस स्वतन्त्रताको सम्मान गर्न र तद्अनुरुप कानुनी व्यवस्था गर्न आवश्यक छ । अनि मात्र सञ्चार माध्यमको व्यावसायिक विकासमा अवरोध हुँदैन ।
मोफसल पत्रकारहरुको समस्या समाधानका लागि नेपाल पत्रकार महासंघले कस्तो भूमिका निर्वाह गरेको पाउनु भएको छ ?
— स्थानीय सञ्चार माध्यममा कार्यरत पत्रकारले दर्जनौं समस्या झेल्दै नागरिकलाई सुसूचित गर्ने काममा क्रियाशिल भइरहेका छन् । ज्यानकै बाजी लगाएर नागरिकको स्वतन्त्रता र सूचनाको हकको रक्षाका लागि क्रियाशिल नेपाली पत्रकारहरुको भूमिकालाई नजरअन्दाज गर्नु अन्याय हुन्छ । त्यसैले उनीहरुको हक हितका लागि बोल्न भनेर नै नेपाल पत्रकार महासंघ गठन गरिएको हो । विशेषगरी स्थानीय स्तरमा रहेर पत्रकारिता गरिरहेका पत्रकारका समस्या र समाधानका लागि नेपाल पत्रकार महासंघले उनीहरुको पेशागत सुरक्षा, भौतिक सुरक्षा र श्रमजीवि ऐन कार्यान्वयनमा भूमिका खेल्नुपर्छ जस्तो मलाई लाग्छ । त्यसका लागि नेपाल पत्रकार महासंघ लगायत पत्रकार सम्वद्ध संघ सङ्गठनहरुले निरन्तर दवाव दिइरहेका छन् ।
सञ्चारकर्मीहरुका बैचारिक संगठनहरुले मोफसल पत्रकारका समस्या समाधानका लागि कस्तो भुमिका खेलेको पाउनुहुन्छ ?
— पत्रकारको व्यवसायिक विकासको उद्देश्य बोकेका पत्रकारका संघसंस्थाहरु त्यसका लागि अझै क्रियाशिल हुन आवश्यक छ । आवश्यक स्रोतको खोजी गर्दै पत्रकारको व्यवसायिक विकासमा संघसंस्थाको ध्यान केन्दित हुनु पर्दछ ।
पत्रिकारिता समस्यै समस्याको पेशा हो भनिन्छ, यस्तो पेशा गर्न के ले प्रेरणा दियो तपाईलाई ?
— बडा गम्भीर तर निकै मार्मिक प्रश्न गर्नु भो, प्रश्नका लागि धन्यबाद छ । हो पत्रकारिता पेशा समस्यै समस्याको पेसा हो, यस अघि हामीले धेरै समस्याका कुराहरु गरिसक्यौं तर पत्रकारिता ठूलो सम्भावनाको पेशा पनि हो, मलाई यिनै सम्भावनाहरुले यो पेशामा आकर्षित गरेको हो । पत्रकारिता पेसामा पैसा छैन तर इज्जत छ त्यो इज्जत पैसाले प्राप्त गर्नै सकिदैन, समाजले दिने यस्तै खालका माया, सद्भाव र इज्जतले नै मलाई पत्रकारितामा आकर्षित गरेको हो ।
कति समय बिताउनु भयो पत्रकारितामा पत्रकारिता क्षेत्रमा ?
— म २०५६ सालदेखि यो पेशामा आबद्ध छु । २०५६ सालमा स्व पत्रकार कर्ण बोहराको कालापानी सन्देश नामक पत्रिकाबाट मैले पत्रकारिताको शुरुवात गरेको हो, त्यसपछि आजको समाचार, रेडियो नेपालको कार्यक्रम नयाँ नेपाल हुँदै अहिले शुक्लाफाँटा एफ.एमको स्टेसन म्यानेजर छु ।
तपाईको विचारमा पत्रकारिता के हो ?
— मेरो विचारमा पत्रकारिता सेवा हो, यो विशुद्ध समाजसेवा हो । तर त्यति हुँदाहुँदै पनि यो एक प्रकारको व्यवसाय हो, जमाज परिवर्तनको सम्वाहक पनि हो । उसरी परिभाषको हिसाबले भन्ने हो भने पत्रकारिता भन्नाले सत्य तथ्य घट्नाहरुमा अधारित रहि सञ्चारमाध्यमबाट आम नागरिकलाई जनकारी गराउनु नै पत्रकारिता हो । आजको युग बिज्ञानको युग हो । बिश्वमा घटेका हरेक घट्नाको जनकारी र बिबरण तुरुन्तै बिश्वको सबै कुनामा पुगिन्छ । संसारको माध्यमबाट पत्रकारको जनाकारीले नै सबै सामु पराउन सकिन्छ । पत्रकारीता राज्यको महत्व पुर्ण अंग हो । यसलाई राज्यको चौथो अंगको रुपमा राखिएको छ ।
पत्रकारिता पेशामा लागेर कत्तिको कमाउनु भयो ?
— मैले अघि नै भनिसके पत्रकारिता कमाउनका लागि होइन त्यसैले यो पेसामा लागेर पाइने आत्म सन्तष्टि नै कमाई हो । यो पेशामा लागेर राम्ररी बाच्न पनि पाइदैन मर्न पनि दिदैन बस त्यत्ति हो ।
अन्त्यमा भन्नै पर्ने कुनै कुरा छुटे जस्तो लागेको छ कि ?
— नेपालमा अहिले सम्म पत्रकारिता गर्न कुनै लाइसेन्स चाहिदैन । पत्रकारिता बौद्धिक विचारहरुको सञ्चार भएकोले पत्रकारिता गर्न अहिलेसम्म लाइसेन्स आवश्यकता परेको छैन । जसरी वकिल बन्न कानुन पढेर पनि लाइसेन्स लिनु जरुरी हुन्छ । शिक्षक बन्न अध्यापन अनुमतिको आवश्यकता पर्दछ । त्यसै गरी स्वास्थको क्षेत्रमा काम गर्ने डाक्टर नर्सहरुले समेत काम गर्ने अनुमति लिनु पर्दछ । तर पत्रकार हुनको लागी यी सबैकुरा आवश्यक पर्दैन । भनिन्छ पत्रकार कसैको होइन, सबैको हो ।
समय र बिचारका लागि धन्यबाद ।
तपाइलाइ पनि धन्यबाद ।
शिक्षक सेवा आयोगको तयारीका लागि उपयोगी
१. नेपाली भाषाका भाषिक सीपहरु के के हुन ? सुनाइ सीपको विकासको लागि के के कार्यकलाप गर्नुहुन्छ ? लेख्नुहोस ।
नेपाली भाषाको भाषिक सीपहरु निम्नलिखित रहेका छ्न ।
ड्डसुनाइ
ड्डबोलाइ
ड्डपढाइ
ड्डलेखाइ
नेपाली भाषाको सुनाइ सीपको बिकासको लागि निम्न लिखित कर्यकलाप गर्न सकिन्छ ।
ड्डबिद्यार्थीहरुको आखा बन्दगर्न लगाइ ध्वानी पहिचान गर्न लगाउने ।
ड्डविभिन्न किसिमको निर्देशन दिएर सोही अनुसार कर्य गर्न लगाउने ।
ड्डबिद्यार्थी र उसको परिवारको बारेमा प्रश्न उत्तर गर्ने ।
ड्डकुनै घाटना सुनाई त्यसको मुख्य मुख्य अंश भन्न लगाउने ।
ड्डबाल गीत लयमा सुनाई त्यस्तै गीत गाउन लगाउने ।
ड्डवर्ण अक्षर र शब्दको श्रुति लेखन गराउने ।
ड्डअन्ताक्षरी जस्तो शब्द खेल खेलाउने ।
ड्डसञ्चारमाध्यमबाट बाल साहित्यिक कर्यक्रम सुनाइ प्रश्न उत्तर गर्ने ।
ड्डबालगीत बाल कथा कबिता आनन्द लिने गरि सुन्न लगाउने
ड्डकुनै बिषयको वर्णन छलफल सुनी आसय बुझी प्रतिकृया दिन लगाउने
यसरी नै विभिन्न किसिमका क्रियाकलाप मार्फत बिधार्थीहरुमा सुनाई सीपको बिकास गराउन सकिन्छ ।
नमुना बस्तुगत प्रश्नहरु
१) गाउँपालिका तथा नगरपालिकामा रहने वडाको संख्या कसले तोक्छ ? — संघीय कानुन
२) राष्ट्रिय परीक्षा बोर्डको उपाध्यक्ष पदमा को रहने व्यवस्था छ ? — मन्त्रालयको सचिव
३) शिक्षा ऐनको पाँचौ संशोधन कहिले भएको हो ? — २०४९ कार्तिक १३
४) ४५ जना रिक्त पद संख्यामा विज्ञापन हुँदा अन्तिम क्रम संख्यामा २ जना उमेदवारले बराबर अंक
प्राप्त गरेमा आयोगले कति उमेद्बारको सूची प्रकाशन गर्छ ? — ५५ जना
५) अक्षरांक शिक्षामा कहिले प्रतिबन्ध लागाईयो ? — १९६४ सालमा
६) पाठ्यक्रम कार्यान्वयन २०३८ अनुसार निम्न माध्यमिक तह कति बर्षको थियो ? — २ बर्ष
७) केशर पुस्तकालय को स्थापना कहिले भएको हो ? — वि. सं. १९६५
८) शिक्षा क्षेत्रमा तथ्यांक संकलनको कार्य कहिलेबाट सुरु भएको हो ? — आ.व. २०२०÷०२१
९) नेपालमा शिक्षा नीति प्रकाशनमा कस्तो व्यवस्था रहेको छ ? — बहुद्वार
१०) विषयवस्तुको प्रकृति र विद्यार्थीको स्तर तथा वैयक्तिक भिन्नता ख्याल गर्नु शिक्षकको कुन सक्षमताभित्र पर्छ ? — शिक्षण सिकाई तौर तरिका सम्बन्धी ज्ञान
११) खुला तथा दूर शिक्षा नीतिमा कतिवाटा रणनीति तर्जुमा गरिएका छन ? — ३४८
१२) राष्ट्रिय शिक्षा पद्दतिको योजना अनुसार पाठ्यक्रम लागू गर्दा कक्षा ९ कुन चरणमा लागू भएको हो ? — दोस्रो
१३) राष्ट्रिय शिक्षा आयोग २०४९ को प्रतिवेदन अनुसार विद्यार्थी विद्यालय अनुपात कुन जिल्लामा बढी थियो ? — मोरङ
१४) रा शि आ २०४९ ले प्रतिवेदन कहिले बुझाएको थियो ? — २०४९ असार १४
१५) जोम्टिन सम्मेलनले प्राथमिक तह पूरा गर्ने संख्या कति पु¥याउने लक्ष्य लिएको थियो ? — ७०%
१६) सबैका लागि शिक्षा कार्यक्रममा विश्व बैंकको सहयोग कति थियो ?
— ५० मिलियन अमेरिकी डलर
१७) राष्ट्रिय प्रारम्भिक कक्षा पढाई कार्यक्रम प्रमुख अवयबहरु कति छन ? — ७ वटा
१८) शैक्षणिक योजना कसले बनाउँछ ? — शिक्षकले
१९) गाउँ शिक्षा योजना कतिप्रति तयार गरिन्छ ? —४ प्रति
२०) विद्यालय सुधार योजनाका तेस्रो खण्डमा कति चरण छन ? — ५ चरण
२१) ’पाठ्यक्रमका चार तत्व हुन्छन जुन विषयसूची, विधि, उद्देश्य र मुल्यान्कन हुन’ यो भनाई कसको
हो ? (ए।व्। ज्ष्ििक
२२) सामाजिक विषयको पाठ्यक्रम कस्तो पाठ्यक्रम हो ? — बृहत क्षेत्र पाठ्यक्रम
२३) माध्यामिक तहको पाठ्यक्रम २०७१ अनुसार ऐच्छिक विषयको पूर्णाङ्क कति हो ? — २००
२४) स्थानीय पाठ्यक्रम प्रारुप कहिले जारी भयो ? — २०७१ असार ३०
२५) अक्षरांकन पद्धति अनुसार म्ं लाई के भनी ब्याख्या गरिएको छ ?
— उबचतष्बििथ बअअभउतबदभि
२६) मनोविज्ञानको आत्माको विज्ञानपछि विकास भएको धाराणा कुन हो ? — मस्तिष्कको विज्ञान
२७) खेल समुहको उमेर भनेर कुन उमेरलाई चिनिन्छ ? — उत्तर बाल्यावस्था
२८) उत्प्रेरणाको सिद्धान्तका प्रतिपादक को हुन ? — इगअजष्
२८) मानव सम्बन्ध सिद्धान्तका प्रतिपादक को हुन ? — भ्तियल ःबथय
२९) विद्यालय सिकाई संगठनका पिता भनेर कसलाई चिनिन्छ ? — एष्ततभच क्भलवभ
३०) केन्द्रिय बलकल्याण समितिमा कति सदस्य हुन्छन ? — बढिमा २१
३१) समावेशी शिक्षाका सूचक कति छन ? — १५
साहित्य/सृजना
मेरो देश
हिजो
दुःखै दुःख को काब्य कथामा,
छट्पटाउँदा जन आवाजहरू
निरीह बलात्कृत र मारिदा लालाबालाहरू
स्वतन्त्रताको खोलभित्र दमित,
गुलामीका अदृश्य जंजिर बोकेर हिड्दा
जब छिमेकीले दुत्कार्दथ्यो,
नेपाली बीरको भक्ति गाथालाई
नेपाली धर्ति बेदनाले काँप्न पुगेछ
रोदन सुनेर मातृभूमिको,
जन एकताले हँुकार भरेछ !
त्यसैले त आज
मेरो देश ! नयाँ प्रस्फुटन गरि रहँदा,
उमंग र जोशले अघि बढिरहँदा
नेपाल आमाको मायालु स्पर्शले
जन–जनमा नयाँ ऊर्जा छरेछ,
प्रगति पथमा अघि बढ्न
नयाँ संविधान लिएर
संघीय गणतन्त्र नेपालको निर्माण गरेछ !
भोलि पनि
अटुट रहोस् हाम्रो एकता,
तिक्तता र भ्रम मेटाउदै अघि बढ्ने छौं
जुठो पुरोमा बाँचेको राष्ट्रियता फ्याकेर,
आफ्नै आँगनमा विकासको नयाँ अध्याय रोप्नेछौं !
बिदेशी गुलामीमा उद्धत
मैलो झोला भिरेका निरस युवायुवतीभित्र
आफ्नै माटोमा नयाँ कथा लेख्ने
हँसिला पौरखी हतथ भेट्ने छौं !
त्यति बेला
हृदयमा बिशालताको सगरमाथा सजाउदै
मेचीदेखि महाकालीसम्म,
हिमालदेखि समथलसम्म
शान्तिपृय विकसित नेपाल देख्नेछांै
आफ्नै पाखुरीले नयाँ नेपाल निर्माण गर्नेछांै !
नयाँ नेपाल निर्माण गर्नेछौं !!
सूर्य बस्याल
सदस्य, प्रवासी नेपाली संघ भारत
गजल
प्रतिदिन यहाँ नारीको बलत्कार हुन्छ
न्याय हुदैन नारामा केवल गुहार हुन्छ
कान र आँखा तिमी बिउझिराख है
निस्पट्ट छ रात्री अझै अत्याचार हुन्छ
प्रचार जतिसुकै आकर्षक किन नहोस
भित्रभित्रै छुट्टै किसिमको ब्यापार हुन्छ
मन्दिरभित्रै ईश्वरलाई कैद गर्ने हो भने
ईश्वरलाई मन्दिर पनि त कारागार हुन्छ
डुङ्गा नचढी त्यसै गन्तव्य कहाँ भेटिन्छ
खोला तर्ने यात्री कि वार कि पार हुन्छ
हिड्दा आफै लरखराउछन् पाइलाहरु
के ढुंगाको अरुकाइ ठोक्ने बिचार हुन्छ
रुष्ट प्रेमिकालाई मनाउन कविता लेख्छ
सुनाएरै कविता प्रेमी बडो दिलदार हुन्छ
आफ्नै शरीरमा पनि कति भेदभाव छ
आखिरमा भाग्यमानी त्यो निधार हुन्छ
पुष्पा जोशी ‘काली’ धनगढी, कैलाली
सूचना/सन्देश/बिज्ञापन
मालपोत कार्यालय डोटीको हकदावी सम्वन्धि ३५ दिने सार्वजनिक सूचना
प्रथम पटक सूचना प्रकाशित मिति ः २०७५/५/१७
जिल्ला डोटी सायल गाउँपालीका वडा नंं.२ साविक तोलेनी गा.वि.स.वडा नं.१ स्थित कि.नं.६३६ ऐ.वडा नं.२ स्थित कि.नं.४१३ ऐ.वडा नं.३ स्थित कि.नं.६६८, ७८६, १०१६ को जग्गा ३ बस्ने जोगीको नाती नारसिंको छोरा देउचे धामीको नाउँमा नापनक्सा भई श्रेस्तापुर्जा कायम भएकोमा जग्गाधनि देउचे धामीको मिति ः २०७५/२/३१ मा र निजको हकदार पत्नि विस्नादेवि धामीको २०३६ सालमा निःसन्तान मृत्यु भई अपुताली परेकोले मृतक जग्गाधनि देउचे धामीको शेषपछिकको हकदार मन्धिरे धामीको नाती रती धामीको छोरा बल वहादुर धामी मात्र भएको हुदा मृतक देउचे धामीको नाउँको साविक तोलेनी गा.वि.स.वडा नं.१ स्थित कि.नं.६३६ ऐ.वडा नं.२ स्थित कि.नं.४१३ ऐ.वडा नं.३ स्थित कि.नं. ६६८, ७८६, १०१६ को पुरै घरजग्गाहरु मेरो नाउँमा एकलौटी नामसारी गरिपाउँ भनी डोटी सायल गाउँपालीका २ नं.वडा कार्यालय डोटीको च.नं.१६५ मिति ः २०७५/४/५ को किटानी सिफारीस पत्र, मृतकको नाउँकोे जग्गाधनि प्र्रमाण पुर्जा, नेपाली ना.प्र.प, चालु आ.व.को मालपोत बुझाएको रसिद, मृत्यु दर्ता प्रमाण, पत्र नाता प्रमाणीत आदी प्रमाणहरु साथै राखी जि.डोटी सायल गाउँपालीका वडा नंं.२ साविक तोलेनी गा.वि.स.वडा नं.३ बस्ने बल वहादुर धामीले यस मालपोत कार्यालय, डोटीमा मिति ः २०७५/५/४ मा निवेदन दिनुभएको हुदा उक्त जग्गा सम्वन्धमा कुनै कसैको हकदावी पुग्ने भए, मृतक देउचे धामीको अपुताली नपरेको भए, अन्य कोही हकदार भए वा निज निवेदकको मागदावि वमोजिम नामसारी गर्न नपर्ने कुनै कारण भए यो सूचना प्रकाशित भएको मितिले बाटाका म्याद बाहेक ३५ (पैतिस) दिन भित्र आफूसँग भएका सक्कल प्रमाण साथ कार्यालयमा उजुर दावी गर्न आउनु होला अन्यथा म्याद भित्र कुनै कसैले उजुरी दावी नगरे नियमानुसार भै जाने व्यहोरा यसै सूचनाद्वारा जानकारी गराईन्छ ।
पूर्वीचौकी गाउँपालिका
गाउँ कार्यपालिकाको कार्यालय
सानागाउँ, डोटी
पूर्वीचौकी गाउँपालिका
प्रदेश नं. ७
सूचना ! सूचना !! सूचना !!!
प्रथम पटक सूचना प्रकाशित मिति ः २०७५/०६/०७
यस पूर्वीचौकी गाउँपालिकाको आ.व. २०७५/०७६ को सहकारी खेती, सहकारी स्किम तथा साना सिंचाई कार्यक्रम अनुसार सिंचाई कुलो मर्मत÷निर्माण, पोखरी निर्माण, प्लाष्टिक पोखरी निर्माण आदि सिंचाई कार्यक्रम सञ्चालनका लागि साविक जिल्ला कृषि विकास कार्यालयमा दर्ता भएका कृषक समूह र डिभिजन सहकारी कार्यालयमा दर्ता भएका कृषि एवं बहुउद्देश्यीय सहकारी संस्थाले तपशील अनुसारका कागजातहरु संलग्न राखी यो सूचना प्रकाशित भएको मितिले १५ (पन्ध्र) दिनभित्र पूर्वीचौकी गाउँपालिकाको कार्यालय सानागाउँ, डोटीमा आवेदन दिन हुन यो सूचना प्रकाशित गरिएको छ । साथै म्याद नाघी आएका वा रित नपुगेका दर्खास्त उपर कुनै कारवाही नहुने व्यहोरा समेत अनुरोध गरिन्छ ।
तपशित
१. सहकारी संस्था वा कृषक समूह दर्ता प्रमाण पत्रको प्रतिलिपी १ थान
२. सम्वन्धित वडा कार्यालयको सिपारिस १ थान
३. समूहको निर्णयको प्रतिलिपी १ थान
स्किमको बिस्तृत बिवरण १ थान
५. साना सिंचाईको लागि रु. १०० राजश्व तिरेको रसिद १ थान
६. सहकारी खेतीका लागि रु. ३०० राजश्व तिरेको रसिद १ थान
नोट ः आवेदन फाराम कृषि सेवा ईकाई सानागाउँ डोटीबाट उपलव्ध गराईनेछ । थप जानकारीका लागि प्रा.स. मनी नाथको मोवाईल नं. ९८६५८५०३३ मा सम्पर्क गर्नु होला ।
मालपोत कार्यालय डोटीबाट जारी गरिएको हकदावी सम्वन्धि ३५ दिने सार्वजनिक सूचना
प्रथम पटक सूचना प्रकाशित मितिः २०७५/६/७
जिल्ला डोटी दिपायल सिलगढी नगरपालिका वडा नं.२ साविक कोट भैरब गा.वि.स.वडा नं.३ क कि.नं.५ ऐ.वडा नं.६ ग कि.नं.२२६ ऐ.वडा नं.८ कि.नं.१४५ को जग्गा रुपसिं, राम प्रसाद सुनारको नाउँमा नाप नक्सा भई श्रेस्तापुर्जा कायम भएकोमा जग्गाधनि रुप्सिं सुनारको मिति ः २०६०÷९÷१८ मा मृत्यु भएको र निजको हकदार पत्नि राजुदेवि सुनारको मिति ः २०६९/११/१४ मा मृत्यु भईसकेको हुदा मृतकको शेषपछिको हकदार एकमात्र छोरा रमेस सुनार भएकोमा रमेस सुनारको नेपाली नागरिकताको प्रमाण पत्रमा बाबुको नाम पदम सुनार भएको र जग्गाधनि प्रमाण पुर्जामा रुपसिं सुनार हुन गई दुबै नाम गरेको व्यक्ति फरक व्यक्ति नभई एउटै व्यक्ति मेरा बुबा रुपसिं सुनार भन्ने पदम सुनार भएकोले नेपाली नागरिकताको प्रमाण पत्र वमोजिम बुबाको नाम समेत सुधार गरी मृतक समेतको नाउँको उल्लेखित कि.नं.को पुरै जग्गा मध्ये मृतक रुपसिं सुनार भन्ने पदम सुनारको पुरै हकहिस्सा जग्गा मेरा नाउँमा नामसारी गरी पाउँ भनि जिल्ला कैलाली धनगढी उप(महानगरँपालीका ९ नं. वडा कार्यालय कैलालीको च.नं. २३४९ मिति ः २०७५/२/२३ को प्रमाणीत पत्र, दिपायल सिलगढी नगरपालीका २ नं. वडा कार्यालयको च.नं.५४ मिति ः २०७५÷५÷२६ को किटानी सिफारीस पत्र, रुपसिं, राम प्रसाद सुनारको नाउँको जग्गाधनि प्र्रमाण पुर्जा, मृत्यु दर्ता प्रमाण पत्र, नाता प्रमाणीत, नेपाली ना.प्र.प., मालपोत बुझाएको रसिद, आदी प्रमाणहरु साथै राखी जिल्ला कैलाली भजनि नगरँपालीका वडा नं.२ बस्ने रमेस सुनारले यस मालपोत कार्यालय, डोटीमा मिति २०७५÷५÷२८ मा निवेदन दिनुभएकोले उक्त जग्गा सम्वन्धमा कुनै कसैको हकदावी पुग्ने भए वा निजको मागदावि वमोजिम मृतक जग्गाधनि रुपसिं सुनार भन्ने पदम सुनारको नाम संसोधन गर्न नपर्ने कुनै कारण भए वा अन्य हकदार भए वा निवेदकको मागदावी वमोजिम नामसारी गर्न नपर्ने कुनै कारण भए यो सूचना प्रकाशित भएको मितिले बाटाका म्याद बाहेक ३५ (पैतिस) दिन भित्र आफूसँग भएको सक्कल प्रमाण साथ कार्यालयमा उजुर दावी गर्न आउनु होला अन्यथा म्याद भित्र कुनै कसैको उजुरी दावी नगरे नियमानुसार भै जाने व्यहोरा यसै सूचना द्वारा जानकारी गराईन्छ ।
पूर्वीचौकी गाउँपालिका गाउँ कार्यपालिकाको कार्यालयसानागाउँ, डोटी
प्रदेश नं. ७
सूचना ! सूचना !! सूचना !!!
प्रथम पटक सूचना प्रकाशित मिति ः २०७५/०६/०७
यस पूर्वीचौकी गाउँपालिकाको आ.व. २०७५÷०७६ को कार्यक्रम अनुसार तरकारी खेती बिस्तारका लागि युवा स्वरोजगार तथा परिचालन गर्ने कार्यक्रम रहेको हुँदा तपशील अनुसारको सिमारेखा भित्रका ईच्छुक युवा युवतीहरुबाट दरखास्त आव्हानका लागि यो सूचना प्रकाशित गरिएको छ । यो सूचना प्रकाशन भएको मितिले १५ (पन्ध्र) दिनभित्रमा तोकिएको ढाँचा अनुसारको तपशिलमा उल्लेखति विवरण सहितको आवेदन फाराम पूर्वीचौकी गाउँपालिका, डोटीमा बुझाउन हुन जानकारी गराईन्छ । म्याद नाघी आए वा रित नपुगेका दरखास्त उपर कुनै कारवाही नहुने व्यहोरा समेत अनुरोध गरिन्छ ।
संलग्न हुनु पर्ने कागजातहरु ः
१. तोकिएको ढाँचा अनुसारको आवेदन
२. नेपाली नागरिकताको प्रतिलिपी
३. जग्गाधनी प्रमाण पुर्जाको प्रतिलिपी÷भाडामा जग्गा लिएको भएमा सोको प्रमाण
४. सम्वन्धित वडा कार्यालयको सिफरिस
५. अन्य प्रमाणहरु (तालिम, बैदेशिक रोजगारीमा जान लागेका वा विदेशबाट फर्केका भए सो को प्रमाण पत्रको र शैक्षिक योग्यता आदिको) प्रतिलिपीहरु
६. कम्तीमा पनि १ रोपनी तरकारी व्यवहासय गरेको हुनु पर्ने र थप १ रोपनीमा तरकारी खेती गर्नु पर्ने
नोट ः तोकिएको ढाँचा कृषि सेवा ईकाई सानागाउँ, डोटीबाट उपलव्ध गराईनेछ । थप जानकारीका लागि प्रा.स.मनी नाथको मोवाईल नं. ९८६५८५०३३३ मा सम्पर्क गर्नु होला ।
