“बिषक्त रसायनयुक्त खेलौनाहरुले वालवालिकाहरुको स्वासथ्यमा प्रतिकुल असर पार्न सक्ने हुँदा त्यस्ता खेलौनाहरु आयात, बिक्रिबितरण र उपयोग नगर्न आयातकर्ता÷ बिक्रि बितरणकर्ता÷उपयोगकर्ता सवैलाई सूचित गरिन्छ ।”
नेपाल सरकार
सूचना तथा सञ्चार मन्त्रालय
सूचना विभाग
मुख्य समाचार
पाँच महिनामा ४९ घरेलु हिंसाका उजुरी
“हामीलाई नेताहरुले सहयोग गर्नु पर्ने हो उल्टो सहयोगको साटो उनीहरु हामीलाई दवाफ दिन्छन् । जिल्ला त जिल्ला नै थियो केन्द्रीय नेता तथा कार्यकर्ताहरुले केन्द्र देखिनै दवाव दिदैँ कति पैसा दिनु पर्छ हामी दिने वतावरण मिलाई दिन्छाँै तपाईले सहयोग गरिदिनु पर्ने भो भन्छन् ।”
माथीको भनाई डोटीमा महिला अधिकारको क्षेत्रमा क्रियाशित महिलाअधिकारकर्मी देवकी वोहराको हो । महिला अल्पकालिन सुरक्षा संचालक नवलक्ष्मी महिला बहुउद्देश्यीय सहकारी संस्थाको अध्यक्ष समेत रहेकी वोहराले पाँच महिनाको अबधीमा ४९ महिला हिंसाका उजुरी तथा निवेदनहरु आफ्नो सम्पर्कमा आएको बताईन् । २०७० श्रावण देखि मंसिरसम्मको अवधीमा ४९ महिला बिरुद्ध हुने घटनाहरु आएको उनको भनाई थियो । उनी भन्छिन्–हामी अधिकारको क्षेत्रमा क्रियाशिल छांै । हाम्रो अल्पकालिन महिला सुरक्षा केन्द्रमा ३ जना दिदि बहिनीहरु कर्मचारीहरुको रुपमा काम गर्दै हुनुहुन्छ । दिन रात केही नभनि अन्यायमा परेका दिदि बहिनीहरुको उत्थानका लागी र उनीहरुको न्यायका लागी लडिरहेका छौं । मलाई मात्र होईन क्रियाशिल दिदि बहिनीहरुलाई समेत सार्वजनिक स्थानमै लागी गलौज, दुव्यवहार गरेका घटनाहरु पनि मेरो मनमा ताजानै छन् । “जवरजस्तीकरणीको मुद्धा मिलाई दिनु प¥यो भनि फोन गर्ने नेताहरुले कस्तो खालको राजनीति गर्छन होला ?” देवकी प्रश्न गर्छिन ।
सम्वन्ध विच्छेदका चार उजुरी आएको, नातकायमको एक, कुटपिटको २५, गालिवेईज्जतिको १६, बोक्सीको आरोप लगाई हिंसा गरेको एक, बलात्कार एक, बहुविवाह र अलपत्र वालकको उद्धार एक गरी ४९ उजुरी आएको वोहराले बताईन् । आएका उजुरीहरुमध्ये सम्वन्ध विच्छेदको एक मुद्धाको फैसला भईसकेको, नाता कायम एक, कुटपिट एक, गालि वेईज्जति, बोक्सीको आरोप एक, बलात्कार एक गरी पाँच मुद्धा डोटी जिल्ला अदातलमा रहेको र अलपत्र परेको एक वालकको उद्धार समेत गरिएको वोहराले बताईन् ।
“हामी रात दिन नभनि काम गरिरहेका छौं ।” वोहराले भनिन–मलाई अहिले पनि याद छ राती १२ बजे एउटा पिडित दिदिको फोन आयो उनको उद्धार गरी जिल्ला स्वास्थ्य कार्यालय सम्म उपचारका लागी लग्यौँ, पछि राजनैतिक दवावका कारण उनले उजुरी फिर्ता लिदैँ सहमति गरिन् । हामीले सहमति गर्नु हँुदैन भनेका हाईनौ तर सहमतिका नाममा पछि फेरी त्यस्तै घटनाहरु दोहोरिएका छन्, देवकीले त्यसका बारेमा दबाव दिनेहरुले वुझ्नु पर्छ कि पर्दैन भनि प्रश्न गरिन । यस्तो खालको प्रवृद्धिले कहिँलेकाहीँ दिक्क पनि लाग्ने गरेको वताउँदै महिलाहरु अत्म निर्भर नहुनु, पुनस्थापनाको व्यवस्था नहुनु सामाजिक संरचना र दवावले पिडित पछि सुरक्षित रहने बताबरण र विश्वास उसमा नहुनु जस्ता विभिन्न कारणले गर्दा उनीहरु मिल्ने गर्छन् तर पछि फेरी घटना दोहोरिने वताईन । वोहरा भन्छिन्–हाम्रो सहकारी संस्थामा तीन सय ४५ जना शेयर सदस्यहरु रहेका छन् । बचत तथा ऋण कार्यक्रम, उपभोक्ता सहकारी पसल हामीले संचालन गरिरहेका छौँ । सरकारी÷ गैर सरकारी र अन्तराष्ट्रिय गैर सरकारी संस्थाहरुसँग पुनस्थापनाको कार्यक्रमका लागी समन्वय गरिरहेको वताउँदैे पुस्थापनाको कार्यक्रम, महिला आत्मनिर्भर वनाउने कार्यक्रमहरु संचालन गर्न सके महिला दिदि वहिनीहरु माथी हुने हिंसामा न्युनिकरण गर्न सकिने वोहराको भनाई थियो । यसका लागी पनि सम्वन्धि दातृ निकायहरुले सोचिदिनु पर्छ, वोहराले आफ्नो संस्थाले हालसम्म पिडितहरुका लागी १५ देखि २० हजार सम्म आयआर्जनका लागी दिने गरेको समेत बताईन् ।
जिल्ला प्रहरी कार्यालय, महिला तथा बालबालिका कार्यालय, मनाबअधिकार, जिल्ला स्वास्थ्य, सरकारी वकिल कार्यालय, पत्रकार लगायतले आफुहरुलाई निकै सहयोग गरेको बताउने बोहराले राजनीतिक दल र समाजमा रहेका अगुवाहरु भन्नेहरुले पनि मुद्धा फिर्ता लिन दवाव दिनुको साटो सहयोग गर्नु पर्नेमा ध्यान दिनु पर्ने बताईन् ।
सम्पादकीय
अधिकारको लडाई
हिजोआज वजारमा नयाँ राजनीतिक चर्चा छ, संबिधानसभाको निर्वाचनपछि यो चर्चाले निकै वजार पाएको छ । त्यो वसह सामान्य वहस होईन । नेपालको राष्ट्रप्रमुखको वहस हो । मंसिर ४ गते अर्को संबिधानसभाको निर्वाचन सम्पन्न भएपछि अव राजनीतिक शक्तिहरु दुई ध्रुवमा बिभाजन भएका छन । नयाँ जनादेश आईसकेकाले राष्ट्रपति नयाँ चुनिनु पर्छ भन्ने एकथरीको भनाई छ भने अर्कोथरी यो चुनाव राष्ट्रपति छान्नका लागि नभएको र संबिधान निर्माण गर्नका लागि भएकोले राष्ट्रपति पुरानै कायम रहनुपर्छ भन्ने तर्क छ ।
तार्किक हिसावले दुवै पक्षले जति पनि तर्क गर्न सक्लान तर नेपालको अन्तरीम संबिधान २०६३ को मर्म र भावना अनि न्युनतम प्रजातान्त्रिक मान्यताहरुलाई ध्यान दिनु जरुरी हुन्छ । नेपालको अन्तरीम संबिधान २०६३ मा २०६५ साल जेठ १६ गते चौथो संसोधन गरिएको र भाग ४ क थपियो । जसमा राष्ट्रपति हुने र राष्ट्रपतिको चुनाव हुने भन्ने व्यवस्था राखियो । धारा ३६ख मा राष्ट्रपतिको निर्वाचन संबिधानसभाले गर्ने भन्ने व्यवस्था उल्लेख गरिएको छ । संबिधानसभाले राष्ट्रपति र उपराष्ट्रपति छान्ने भन्ने व्यवस्था लेखिएको छ । संबिधानसभाको निर्वाचन भएको छ, अव नयाँ जानदेश प्राप्त संबिधानसभाले राष्ट्रपति र उपराष्ट्रिपतिको चुनाव गर्नु पर्ने हो । जहाँसम्म राष्ट्रपतिको पदावधीको कुराको बिषयमा अहिले चर्चा भईरहेको छ, धारा ३६ग मा “राष्ट्रपतिको पदावधि संविधानसभाबाट जारी हुने संविधान प्रारम्भ नभएसम्मका लागि हुनेछ ।” भन्ने प्रष्ट व्यवस्था छ तर त्यो व्यवस्था पहिलो संबिधानसभावाट संबिधान जारी भएको हकमा थियो । पहिलो संबिधानसभाले संबिधान जारी नगरी मृत्युवरण गरेको अवस्था राष्ट्रपतिको पद त स्वतः समाप्त हुन्छ । यसमा संबैधानिक रुपमा, प्रजातान्त्रिक मुल्य मान्यताका आधारमा र सहमतिको राजनीतिका आधारमा पनि राष्ट्रपति पुरानै कायम हुनु पर्ने त कुनै अवस्थानै रहँदैन ।
यदि वजारमा आएको जस्तो संबिधानसभाले नयाँ संबिधान जारी नगरेसम्म राष्ट्रपति एउटै व्यक्ति रहने भन्ने तर्क हो भने प्रश्न उठ्छ, “अर्को संबिधानसभाको निर्वाचन किन गरियो ?” अन्तरीम संबिधानको धारा ८२ मा “संविधानसभाले पारित गरेको संविधान प्रारम्भ भएको दिनदेखि संविधानसभाको काम समाप्त हुनेछ ।” भन्ने व्यवस्था उल्लेख गरिएको छ । यस धारा अनुसार संबिधानसभाको बिघटन तव मात्र हुन्छ जव नयाँ संबिधान जारी हुन्छ । अनि किन संबिधानसभा बिघटन गरियो र किन अर्को निर्वाचन गराईयो ?
यहाँ कुन व्यक्ति राष्ट्रपति वन्ने भन्ने बिषय ठुलो होईन, फेरी तिनै रामवरण यादव पनि नयाँ राष्ट्रपति हुन सक्छन । तर, बिषय अधिकारको लडाईको हो । गर्भवाटै श्री ५ लेखेर आउने परम्पराको अन्त्य गरी जनतावाट निर्वाचित राष्ट्र प्रमुखको व्यवस्था हुनु पर्ने अधिकार स्थापित गर्न जनताले बलिदानी दिएका छन । उक्त बलिदानीको सम्मान गरिनु पर्छ । जनताले ताजा जनादेश दिएका छन । सोही जनदेशले राष्ट्रप्रमुख पनि अनुमोदित हुनु पर्छ । यो वा त्यो वहाना वनाएर फेरी एक प्रकारको निरंकुशता लाद्ने काम आफुलाई प्रजातन्त्रका हिमायती हुँ भन्नेहरुलाई सुहाउँदैन ।
अहिले पनि नयाँ संबिधान निर्माणका बिवादित मुद्धाहरु जस्ताका त्यस्तै छन । जनताले दिएको म्याण्डेट अनुसार अहिले पनि कसैले दुई तिहाई वहुमत ल्याउन सकेका छैनन् । उग्रपन्थी शक्ति, प्रगतिशिल शक्ति, यथास्थितिवादी शक्ति र प्रतिगमनकारी शक्ति गरी चारवटा शक्तिहरु अहिले पनि संबिधानसभामा सशक्त प्रतिनिधित्व गरिरहेका छन । यसका साथसाथै संबिधानसभा वाहिर रहेका राजनीतिक शक्तिहरुले पनि खवरदारी गरिरहेका छन । यो “सिनारियो” मा अहिलेको संबिधानसभाले पनि नयाँ संबिधान जारी गर्ला भन्नेमा संका व्यक्त गर्नु अपराध होईन होला । यदि यो संबिधानसभा पनि बिघटन गरियो र तेश्रो संबिधानसभाको निर्वाचन भयो भने के यिनै हुन्छन त राष्ट्रपति ?
थप समाचार
पश्चिम सेतीको आधार तयार हुँदै
लामो समयदेखि चर्चामा रहेको पश्चिम सेती जलबिद्युत आयोजना अगाडी वढाउने आधार तयार भएको छ । उर्जा, अर्थ र भुमिसुधार तथा व्यवस्था मन्त्रालय लगायतका सरोकारवाला निकायले आयोजनाका सम्वन्धमा देखिएका अप्ठेराहरु हटाउन सहमत भएको पत्र लगानी वोर्डलाई पठाएपछि आयोजनाको काम अगाडी वढाउने सैद्धान्तिक सहमति भएको हो । वोर्डलाई उर्जा, अर्थ र भुमिसुधार मन्त्रालयले केही दिन अघि स्थानीयस्तरमा आवश्यक व्यवस्था मिलाउने पत्र पठाएका छन ।
स्थानीयस्तरमा देखिएका समस्याहरु समाधान गर्नका लागि सरोकारवाला निकाय तयार भएपछि प्रवद्र्धकसंग वार्ता अगाडी बढाउँदै लागनी सम्झौता गर्ने लगायतका कामहरु गर्न वोर्ड अगाडी वढ्ने वताईएको छ ।
जमिनको सतहवाट एक सय ९५ मिटरको उचाई रहेको कंक्रिट वाँध निर्माण गरी कुल सात सय ५० मेगावाट बिद्युत उत्पादन हुने भनिएको उक्त आयोजनाको प्रमुख लगानी कर्ता चिनियाँ कम्पनी “थ्री गर्जेज”संग स्थानीयस्तरमा देखिएका समस्या समाधान, प्रसारण लाईन निर्माण, आयोजना प्रभावित क्षेत्रका बासिन्दाको पुनर्वास, उत्पादित बिद्युतको व्यापार लगायतका बिषयमा चिनियाँ लगानीकर्ताले राखेका थिए । वोर्डले लगानीकर्ताहरुले उठाएका बिषयलाई सरोकारवाला निकायबीच छलफल गरी समाधानको उपाय खोज्ने बिश्वास दिलाएको वार्डका सहसचिव मुकुन्द पौडेलले जानकारी दिए ।
गत वर्ष नेपाल सरकार र चिनियाँ लगानीकर्ताकाबीचमा सो आयोजनाको काम अगाडी वढाउने बिषयमा सैद्धान्तिक सहमति भएपछि आयोजनाको चर्चा पुनः सुरु भएको हो । सो आयोजनामा चिनियाँ आयात निर्यात बैङ्कले लगानी गर्ने वताएको छ ।
करीव दुई दशकअघिदेखि अष्ट्रलीयन कम्पनी “स्मेक” ले लामो समय र ठुलो धनरासी खर्च गरेको भएपनि परियोजना अगाडी वढ्न सकेन । स्मेकले गरेको अध्ययन अनुसार उक्त परियोजना नेपालको हालसम्मकै सवैभन्दा ठुलो परियोजना हो । जलायसयुक्त वाँध निर्माण गरी नदीको वहाव परिवर्तन गरेर भुमिगत सुरुङ्गमार्फत सात सय ५० मेगावाट बिद्युत उत्पादन हुने स्मेकको अध्ययन प्रतिवेदनमा उल्लेख छ । तर, लामो समयसम्म पनि स्मेकले लगानीकर्ता जुटाउन नसकेपछि सरकारले उक्त कम्पनीको अनुमति पत्र रद्द गरेको थियो ।
डोटी, डडेल्धुरा, बैतडी र बझाङ गरी चार जिल्ला प्रभावित हुने सो परियोजनाले करीव १० हजार जनसंख्या बिस्थापित हुने पछिल्लो अनुमान छ । परियोजनावाट बिस्थापित वासिन्दाहरुलाई कहाँ पुनस्थापना गराउने भन्ने बिषयमा लामो समयदेखि बिवाद कायम रहेको भएपनि भुमिसुधार तथा व्यवस्था मन्त्रालयले लगानी वोर्डलाई आवश्यक व्यवस्था गर्ने प्रतिवद्धता जनाएपछि केही सहज भएको छ ।
वोर्डका अनुसार मन्त्रालयले पुनर्वासको खाका पेश गर्ने भएको छ । सो आयोजनाको लागत करीव दुई खर्व पुग्ने अनुमान गरिएको छ । आयोजनामा २५ प्रतिसत नेपाल सरकारको र ७५ प्रतिसत चिनियाँ कम्पनीको रहेको छ । स्थानीयवासीहरुलाई १० प्रतिसत शेयर दिने व्यवस्था समेत गरिने भएको छ । सो आयोजना सन २०१४ मा सुरु गरेर २०२० मा सम्पन्न गर्ने लक्ष्य राखिएको छ । यस आयोजनाले हाल मुलुकमा खपत भईरहेको बिद्युत भन्दा वढी बिद्युत उत्पादन गर्नेछ ।
तिन गाविस छाउपडी मुक्त हुने
दुुई गाबिस जातीय छुवाछुत मुक्त
समाजिक सवालमा क्रियाशिल डोटीको गैर सरकारी संस्थाले आयोजना गरेको एक कार्यक्रममा डोटी जिल्लाका तिन गाविसलाई छाउपडी मुक्त गाविस घोषणा गर्ने बताएको छ ।
डोटी जिल्ला सदरमुकामका आयोजना गरिएको एक अन्तकृयात्मक कार्यक्रमा समविकास केन्द्र ईडिसि डोटीका कार्यक्रम संयोजक केशब परियारले डोटी जिल्लाका लक्ष्मीनगर पौष ३ गते, भुमिराजमाण्डौ पौष ५ गते र खतिवडा गाविस पौष ७ गते सम्वन्धित गाँउ विकास समितिहरुले घोषणा गर्ने तयारी गरिरहेको बताएका हुन् ।
केही समय पहिले देखि ईएसपिको सहयोगमा सम विकास केन्द्रले छाउपडी प्रथा उन्मुलनका लागी संचालन गरेको परीक्षण परियोजनाको उपलब्धीको रुपमा संस्थाले लिएको संस्थाले जानकारी गराएको छ । परियारले भने–हामी यो घोषणा कार्यक्रमका अगुवा होईनाँै, न त हामीनै घोषणा गर्दै छौँ, यो नेपाल सरकारको आधिकारिक निकाय गाउँ विकास समितिको कार्यालयले गर्दैछ । यस्तो कार्यक्रमका लागी आर्थिक सहयोग, प्राविधिक सहयोग हामी दिन तयार छौँ तर हामीले गर्दैछौं भन्ने चाही होईन्, परियारको भनाई थियो । जनताले चाहे त्यसैले हुदैछ, उनले थपे ।
आफुहरुले संचालन गरेको परियोजनावाट गाँउमा निगरानी समुह अफुहरुले गठन गर्न सहयोग गर्ने बताउने परियारले यसलाई सरकारले एजेण्डाको रुपमा अगाडी ल्याउनु पर्ने समेत बताए । सो अन्तकृया कार्यक्रममा डोटी जिल्लास्थित राजनैतिक दल, जिल्ला प्रशासन कार्यालय, जिल्ला विकास समिति, दिपायल सिलगढी नगरपालिका महिला तथा बालबालिका कार्यालय लगायत गैरसरकारी संघ संस्थाहरुका प्रमुख तथा प्रतिनिधिहरुको सहभागीता रहेको थियो ।
यसैबिच डोटीका दुई गाबिसहरु जातीय छुवाछुत मुक्त गाबिस घोषणा भएका छन । ईडिसी र राष्ट्रिय दलित नेटवर्क डोटीद्वारा सञ्चालन भएको जातीय भेदभाव तथा छुवाछुत अन्त्यका लागि सचेतना अभियान कार्यक्रमको सहयोगमा भुमिराजमाण्डौं र कपल्लेकी गाबिस छुवाछुत मुक्त गाबिस घोषणा गरिएको ईडिसीका कार्यक्रम संयोजक योगेश मल्लले जानकारी दिएका छन ।
गाबिस सचिव डवल भाटको सभापतित्वमा मंसिर २५ गते भएको गाबिसस्तरीय भेलाले भुमिराजमाण्डौं गाबिसलाई छुवाछुत मुक्त गाबिस घोषणा गरेको हो । ¥याली जुलुस प्रदर्शन गर्दै सभामा परिणत भएको सो कार्यक्रममा गाबिसमा छुवाछुतको अन्त्यका लागि सरोकारवालाहरुले लिखित रुपमा प्रतिवद्धता गरेका थिए ।
यस्तै मंसिर २७ गते कपल्लेकी गाबिसलाई पनि छुवाछुतमुक्त गाबिस घोषणा गरिएको छ । डोटीमा प्रहरी नायव उपरीक्षक जनकवहादुर शाहीको प्रमुख आतिथ्य तथा गाबिस सचिव गोबिन्द भट्टको सभापतित्वमा भएको एक भेलाले गाबिसलाई छुवाछुतमुक्त गाबिस घोषणा गरेको हो । कार्यक्रममा प्रनाउ शाहीले जातीय छुवाछुत हटाउनका लागि कानुनको अक्षरस पालना गर्नु पर्ने वताए । कार्यक्रमका बिशिष्ठ अतिथि एवं जिबिस डोटीका कार्यक्रम अधिकृत टेकवहादुर खड्काले जातीय छुवाछुत हटाउन दलित समुदायको सर्वाङ्गिण बिकास हुनु जरुरी रहेको वताए । कार्यक्रममा सहभागि सवैलाई हात खडा गरी प्रतिवद्धता गर्न लगाईएको थियो ।
डोटीमा पहिलो पटक साझा सवाल रेकर्ड
आगामी संबिधानसभामा सुदुरपश्चिमका सवालहरु बिषयमा डोटीमा पहिलो पटक बिबिस नेपाली सेवाले प्रसारण गर्दै आएको साझा सवाल कार्यक्रमको रेकर्ड गरिएको छ ।
स्थानीय ईन्द्रचोकमा रेकर्ड गरिएको सो कार्यक्रममा अतिथिहरुमा नेकपा एमालेका राष्ट्रिय प्रतिनिधि परिषद् सदस्य एवं सभासद् पे्रमवहादुर आलेमगर एमाओवादी केन्द्रीय सदस्य रेणु चन्द र सुदुरपश्चिम बिकास आयोगका अध्यक्ष जगदिश पाल रहेका थिए । करीव दुई सय स्थानीयवासीहरुको सहभागिता रहेको सो कार्यक्रममा सहभागिहरुको प्रश्नको जवाफ दिँदै सभासद् आलेमगरले संबिधानसभाको पहिलो काम नयाँ संबिधान जारी गर्नु भएकाले आफुहरु त्यसतर्फ वढी केन्द्रित हुने वताए । यसका साथसाथै यस क्षेत्रको भौतिक बिकास, पर्यटकीय बिकास र कृषिको आधुनिकिरणका लागि पनि आफुले गर्ने आलेले प्रतिवद्धता गरे । यस क्षेत्रको बिकास लागि यस क्षेत्रवाट गएका अन्य सभासद्हरु, राजनीतिक दलका नेताहरु र यस क्षेत्रमा काम गर्ने गैर सरकारी संस्थाहरुसंग समेत छलफल गरी योजना वनाउने आलेले वताए । आलेले हाल कायम रहेको सुदुरपश्चिमको संरचनालाईनै एक प्रदेश वनाईनु पर्ने र सो को राजधानी दिपायल वनाईनु पर्ने कुरामा आफु अडिक रहेको वताए ।
कार्यक्रमका अर्का अतिथि वक्ता चन्दले राजनीतिक सहमति बिना नयाँ संबिधान जारी हुन नसक्ने दावी गर्दै मंसिर ४ गते भएको संबिधानसभा निर्वाचनमा धाँधली भएको वताईन । एमाओवादी सरकारम रहँदा सुदुरपश्चिमको बिकास लागि धेरै प्रयास गरेको समेत चन्दले वताईन । हामी अहिले पनि यो क्षेत्रको बिकास लागि तयार छौं, चन्दले अव वन्ने राज्यको संरचनामा सुदुरपश्चिमका सात पहाडी जिल्लाको मात्रै प्रदेश निर्माण गरिनु पर्ने वताईन ।
सुदुरपश्चिम बिकास आयोगका अध्यक्ष पालले आफ्नो कार्यकालको एक वर्ष बित्दासम्म पनि कार्यालय व्यवस्थित हुन नसकेको स्वीकार गर्दै सुदुरपश्चिमका नौ वटै जिल्लाको आयोग वने काम गर्न सजिलो हुने वताए । वजेटको अभाव, मानवीय स्रोतको अभावका कारण आयोगले हालसम्म खासै काम गर्न नसकेको पालको स्वीकारोक्ती थियो ।
कार्यक्रम प्रस्तोता नारायण श्रेष्ठले कार्यक्रमको सुरुमा अखण्ड सुदुरपश्चिमको पक्ष र बिपक्षमा हात उठाउँन लगाउँदा करीव ९५ प्रतिसतले पक्षमा हात उठाएका थिए । साझा सवाल कार्यक्रम कम्तीमा वर्षमा एक पटक डोटीमा रेकर्ड गरिनु पर्ने सहभागिहरुको माग थियो ।
थाहै नपाई द्वन्द्वमा वालवालिका परे
शैक्षिक गुणस्तर अभिवृद्धिको लागि सरोकारवालाको भुमिकाका बारेमा डोटीका पाँच वटा विद्यालयहरुमा छलफल कार्यक्रम सम्पन्न भएको छ ।
१२ वर्षे लामो सशस्त्र द्वन्द्वको समयमा विद्यार्थीहरुलाई अधिकारको विषयमा थाहै नभई चपेटामा पर्नु परेको भन्दै विद्यालय शिक्षामा मानवअधिकारको विषयवस्तु पाठ्यक्रमै राख्नु पर्ने सहभागिहरुले धारणा राखेका छन ।
बालबालिका शान्तिक्षेत्र हुन्, यिनलाई सशस्त्र द्वन्द्वबाट मात्रै नभई कुनै पनि ंिहसात्मक कार्य र बालबालिकाको मनोविज्ञानमा नकारात्मक असर पर्ने कार्यबाट जोगाईनु राज्यको प्रमुख कर्तव्य हो । विद्यालय शान्तिक्षेत्र ०६८ सालमा राज्यको तर्फबाट घोषणा भई प्रतिवद्धता जनाएको भएपनि यसलाई कार्यान्वयनमा ल्याउन ढिलाई भईरहेको अधिकांश अभिभावकको धारणा रहेको थियो ।
अनौपचारिक क्षेत्र सेवा केन्द्र (ईन्सेक) को आयोजनामा डोटीका केदारेश्वर उमावि कपल्लेकी, महाकाली मावि मुडेगाउँ, सरस्वती उमावि रानागाउँ, देवस्थल मावि फलेडी र कुमालीकोट मावि कुमालीकोटमा अभिभावक, शिक्षक, विद्यार्थी, विद्यालय व्यवस्थापन समितिका पदाधिकारी, शिक्षक अभिभावक संघका पदाधिकारी सम्मिलित छलफल कार्यक्रममा उक्त भनाई आएका हुन ।
विद्यालय शिक्षाको ज्योति बलाउने क्षेत्र भएकाले यसको शैक्षिक गुणस्तर र वालमैत्री शिक्षण सिकाईका लागि मद्धत गर्न सबैको उत्तिकै भुमिका हुने भएको निस्कर्ष छलफलपछि निकालिएको थियो ।
छोटकरी समाचार
तालिम सम्पन्न
समाज सेवा डोटी र वल्र्ड भिजन अन्तराष्ट्रिय नेपाल, डोटी पश्चिम क्षेत्र बिकास परियोजनाको सहयोगमा “लैङ्गिक समानता, समावेशीकरण तथा समुदाय परिचालन सम्वन्धि चार दिने तालिम सम्पन्न भएको छ ।
वालस्वास्थ्य अहिले अभियान अन्तरगत सञ्चालन गरिएको उक्त तालिम दुई चरणमा गरिएको थियो । तालिममा सात गाबिसका ८१ जनाको सहभागिता रहेको अभियानका संयोजक रामचन्द्र जोशीले जानकारी दिए । समाज सेवा डोटीका अध्यक्ष नविन श्रेष्ठको अध्यक्षता तथा वल्र्ड भिजनका डोटी एडिपी प्रवन्धक जेवी वोहराको प्रमुख आतिथ्यमा सो तालिमको उद्घाटन गरिएको थियो ।
साधारणसभा सम्पन्न
जेष्ठ नागरिक जिल्ला संघ डोटीको प्रथम साधारणसभा सम्पन्न भएको छ ।
साधारणसभाले गोबिन्द्र प्रसाद श्रेष्ठको नेतृत्वमा नौ सदस्यीय नयाँ कार्यसमिति चयन गरेको छ । संघका अन्य पदाधिकारीहरुमा उपाध्यक्ष तरानाथ जोशी, सचिव सुरेन्द्रप्रसाद श्रेष्ठ र कोषाध्यक्ष शुसिला श्रेष्ठ रहेका छन ।
यस्तै सदस्यहरुमा गोबिन्दवहादुर केसी, नन्दराम मलासी, गोपी साउँद, लक्ष्मी श्रेष्ठ र दीपा श्रेष्ठ रहेका छन । तीन सदस्य अध्यक्षले पछि मनोनित गर्ने संघको बैधानिक व्यवस्था रहेको छ । कार्यसमितिको कार्यकाल तीन वर्षको रहेको संघका पूर्व सचिव संगितप्रसाद श्रेष्ठले जानकारी दिए ।
खेल समाचार
नेपाली क्रिकेट टिमलाई तिन करोड
नेपाली राष्ट्रिय क्रिकेट टिमलाई सिंगापुरको वीएस स्पोट्र्सले वार्षिक १ लाख डलर बराबरको खेल समाग्री तीन वर्षका लागी प्रदान गर्ने भएको छ ।
नेपाल क्रिकेट संघ (क्यान) र सिँगा स्टिल एसजी प्रालिको वीएस स्पोट्र्सबीच आईतबार करिब तीन करोडको सहयोग सम्झौतापत्रमा हस्ताक्षर भएको छ । क्यान अध्यक्ष टंक आङबुहाङ र सिँगा स्टिलका प्रमुख तथा सिँगापुर राष्ट्रिय क्रिकेट टिम कप्तान साद खान जानजुवाले यस सम्वन्धी सम्भाmैतापत्रमा हस्ताक्षर गरेका हुन् । नेपाली क्रिकेट लाई भएको यो सर्वाधिकार राशिको प्रायोजन पनि हो ।
सम्झौताअनुसार सिँगापुरको बीएस स्पोर्टसले राष्ट्रिय टिमका सबै सदस्यलाई प्रयोजन गर्नेछ र उनीहरुलाई आबश्यक पर्ने सबै पोसाक तथा खेल सामग्री प्रदान गर्नेछ । अब राष्ट्रिय टिमले आफुले खेल्ने अन्तराष्ट्रिय प्रतियोगितामा बीएस स्पोर्टसबाट उत्पादित सामाग्रीमात्र प्रयोग गर्नेछ । नेपाली राष्ट्रिय टिमलाई भने पेप्सी र स्ट्यान्डर्ड चार्टर्ड बैकले प्रायोजना गरि रहेका छन् ।
हामी आईसीसीको रजिस्टार्ड सर्टिफाईड भेन्डर हौ । त्यसैले हाम्रो लोगो जर्सीमा प्रयोग हुनेछ सम्झौतापत्रमा हस्ताक्षेत्रर गरेपछि प्रायोजक कम्पनीका साद खानले भने– हामी नेपाली क्रिकेटलाई सहयोग गर्न पाएकामा खुशी छौ । नेपाल कडा मिहिनेत र लगावका कारण विश्वकप खेल्न गईरहेको छ । उनेले अघिल्लो साता सम्पनन जर्नी टु बल्डकप प्रतियोगिताको दौरान पुर्वकप्तान विनोद दास र आमिर अख्तरसँगको कुराकानी पछि यसको टुंगो लागेको जानकारी दिए । आईसीसीको प्रतियोगितामा राम्रो गर्ने नेपाली खेलाडीलाई तुरुनत प्रोत्साहन रकम उपलब्ध गराउने र टिमलाई म्याच फि प्रदान गर्ने पनि बताए ।
त्यस अबसरमा क्यान अध्यक्ष आङबुहाङले नेपाली क्रिकेटले पाएको सफलताले राष्ट्रिय र अन्तराष्ट्रिय रुपमा सबै सहयोगका लागि आतुर देखिएको बताए । उनले यो क्रिकेटका लागि शुभसंकेत रहेको धारणा राखे । बीएस स्पोट्र्सका बिजनेस प्रमुख मुहमद अली ववरले नेपाली क्रिकेटको विकाुका लागि आफुहरु लागि पर्ने विचार राखे । राष्ट्रिय टिमका कप्तान पारस खड्काले अन्तराष्ट्रियस्तरका सामान प्रयोग गर्न पाउनु खुशीको कुरा भएको बताए । नेपाल पहिलो पटक विश्वकप प्रतियोगीतामा भाग लिन पाउने भए पछि विभिन्न क्षेत्रबाट सहयोगहरु जुट्ने क्रम जारी रहेको र नेपाली खेलाडीहरु नेपालीहरुले गरेको मायाप्रति कप्तान खड्काले आभार व्यक्त गरेका छन् ।
चलचित्र÷मनोरञ्जन समाचार
फापेन मंसिर महिना चलचित्रकर्मीलाई
नेपाली चलचित्र निर्माताहरुका लागि मंसिरको महिना त्यति लाभदायक रहेन । चलचित्र निर्माणको क्षेत्रमा सफल व्यक्तिको रुपमा स्थान वनाएका चर्चित निर्माताहरुले पनि चलचित्र प्रदर्शनवाट आप्mनो लगानी उठाउन सकेनन् ।
संबिधानसभाको चुनाव, वन्द र विहेको लगनबीच मंसिरमा पाँच चलचित्र प्रदर्शनमा आएका थिए । निता ढुङ्गना र किशोर खतिवडाको मुख्य भुमिका रहेको “उर्वशी” चलचित्रले निर्मातालाई राहत दिएन । यस चलचित्रका निर्माताले धेरै घाटा व्यहोर्नु प¥यो । झण्डै एक सय पर्दावाट प्रदर्शनमा आएको दयाहाङ राई र आर्यन सिग्देलको मुख्य भुमिका रहेको “लोफर” चलचित्रले सोचे भन्दा निकै न्युन कलेक्सन गरेको खवर छ । ५० लाख लगानी दावी गरिएको उक्त चलचित्र निर्माता छवी ओझाले “रिकभर” गर्न नसक्ने जस्तै देखिएको छ । आदित्यबिक्रम लम्सालद्वारा निर्देशित दोश्रो सातामा पनि झण्डै दुई दर्जन हलमा प्रदर्शन भईरहेकाले निर्मातालाई घाटा धेरै नपर्ने अडकल छ ।
शुक्रवारवाट प्रदर्शनमा आएको सुपरहिरो चलचित्र “सौर्य”ले पनि निर्मातालाई सन्तोष दिने “कलेक्सन” गर्न सकेन । राजेश हमाल, सौगात मल्ल, अनुप बिक्रम शाही र हेमा श्रेष्ठको मुख्य अभिनय रहेको चलचित्रले लगानी उठाउँला ? एक हप्ते कलेक्सन प्राप्त हुन वाँकी छ । तर, निर्माता चलचित्रवाट सुरक्षित हुने आशा भने निकै न्युन छ ।
“उर्वशी”, “लोफर” र “सौर्य” संगै मंसिरमा प्रदशर्नमा रहको “कोही त छ” र “गुरु” चलचित्रको लगानी वालुवामा पानी खन्याए सरह हुन गयो ।
करीनाकी उत्तराधिकारी आलिया
बलिउडकी चर्चित नायिका करीना कपुरकी उत्तराधिकारीको रुपमा आलिया भट्टलाई हेर्ने गरिएको छ ।
करीनालाई अर्काको प्रसंसा गर्न नजान्ने अभिनेत्रीका रुपमा बलिउडकी दुनियाँमा बुझ्ने गरिएको भएपनि उनले आलिया भट्टको भने खुवै प्रसंसा गरेकी छन । समाचारका अनुसार आलियाको पहिलो चलचित्र “स्टुडेण्ट अफ द ईयर” हेरेर करीनाले खुलेरै प्रसंसा गरिन । बलिउडकी कुनै पनि नायिकाहरुलाई आफुसंग तुलना गर्न योग्य पनि नदेख्ने भनि आलोचना खेप्ने गरेकी करीनाले आलियाको प्रसंसा गर्नुले करीनाकी उत्तराधिकारीको रुपमा आलियालाई हेर्न थालिएको छ । आलियाको पहिलो चलचित्र “स्टुडेण्ट अप द ईयर” प्रदर्शित भएपछि दर्शकहरुले उनमा करीनाको जस्तै अभिनयको भान पाएका छन । यस चलचित्रमा आलियाले “कभी खुशी, कभी गम” चलचित्रमा करीनाले खेलेको भुमिकाको स्मरण गरायो । कभी खुशी कभि गममा करीनाको भुमिका घमण्डी र नक्कलेपन वढी गर्ने खालकी कलेजकी बिद्यार्थीको थियो । करीव करीव उस्तै भुमिका स्टुडेण्ट अफ द ईयरमा आलियाको रहेको छ ।
यि दुवै चलचित्र धर्मा प्रोडक्सनकै हुन । “आलियामा त्यो प्रतिभा छ, जो करीनामा चलचित्र उद्योगमा प्रवेश गर्दा उनमा थियो” चलचित्र निर्देशक वतउँछन । आलियाले पनि करीनालाई आफ्नो आदर्श भएको वताई सकेकि छन ।
धार समात्न नसक्दा नेपाली चलचित्र पछाडी
सधैं जसो बिभिन्न पुस्तकको परिचर्चा गर्दै आएको र्याण्डम रिडर्स सोसाईटीले गत शनिवार चलचित्र सम्वन्धि परिचर्चा गरेको छ । सोसाईटीले बिश्व चलचित्र ईतिहास माथी चर्चा गर्दै नेपाली चलचित्र उद्योगलाई पनि बिश्वस्तरको वनाउनका लागि कदम चाल्नु पर्नेमा जोड समेत दिएको छ ।
समग्र बिश्व फिल्मको सिद्धान्तवारे सञ्चारकर्मी अमित रिजालले प्रस्तुत गरेको कार्यपत्रमाथी परिचर्चा भएको थियो । कार्यपत्र प्रस्तुत गर्दै रिजालले चलचित्रको प्रभाव समाज, राजनीति, शिक्षा र व्यक्तिगत वौद्धिकतासम्म रहने प्रस्टाए । चलचित्र आम सञ्चारको एउटा महत्वपूर्ण पाटो हो र यसले समाजको दर्पणको काम गर्दै आएको छ, रिजालले भने–साहित्यका बिभिन्न बिधाजस्तै चलचित्र पनि अभिव्यक्तिको महत्वपूर्ण माध्यम भएकाले यसलाई सवैले महत्वका साथ हेर्नु पर्ने आवश्यक ता छ ।
रिजालले प्रस्तुत गरेको कार्यपत्रमाथी फिल्म निर्देशक तथा समिक्षक मनोज पण्डितले टिपपणी गरेका थिए ।
लेख
दादागिरीको राजनीति, महंगो चुनाव र जनताको लोकतन्त्र
सच्चिदानन्द जोशी
संविधानसभाको दोस्रो निर्वाचन सकिएको एक महिना पुग्न लाग्यो । निर्वाचन कानुनहरुले उम्मेदवारहरुले ३५ दिनभित्र खर्चको विवरण पेश गर्नुपर्ने वाध्यात्मक व्यवस्था गरेको छ । सुनिदँै छ अत्यन्त थोरै संख्यामा मात्र त्यस्तो विवरण पेश गर्नेहरु छन् रे । वाध्यात्मक व्यवस्थाका कारण सवैले पेश पनि गर्लान । तर पेश गर्नेहरु वास्तविक खर्च भने पेश गर्ने छैनन् । खर्चको अधिकतम सीमा निर्धारित गरिएकोले त्यसभन्दा माथि कसैले पेश गर्ने छैनन् । जनताका आँखामा छारो हाल्ने त्यसप्रकारका झुटा विवरणलाई निर्वाचन आयोगले ठिक ठह¥याउने छ र हामी लोकतन्त्रको दुहाई दिनमा मस्त हुनेछौं ।
यस पटकको निर्वाचनलाई जितेकाहरुले शान्तिपूर्ण र धाँधली रहित अनि हारेकाहरुले धाँधलीपूर्ण भनिरहेकै छन् । यो नौलो कुरा पनि होईन । लोकतन्त्रको लामो अभ्यास नभएको समाजमा हारलाई स्वीकार गर्ने संस्कृति निर्माण हुन समय लाग्ने नै हुन्छ । समस्या त्यहाँ छैन । समस्या छ राजनीतिमा देखा पर्दै गएको अराजनीतीको, दादागिरीको, महंगो चुनाव खर्चको । अनि विषय हो जनताको लोकतन्त्रको, गरीवको राजको ।
“संसारमै गरीवको छैन राज भन्छ, तर पनि यो देशमा ल्याउन हामीलाई मन छ ।” यो गीत एक जमानामा हाम्रो उत्साहको स्रोत थियो । जनताको लोकतन्त्र स्थापित गर्ने र त्यसको वलमा गरीवको राज स्थापित गर्ने सपना जिउदँै छ । कयौं मान्छेहरु मलाई सोध्ने गर्छन् “राजनीति गरेर के पाईस् ?” के पाउने भन्ने कुरा के पाउन चाहेको थियो भन्ने कुरासंग जोडिएको हुँदो रहेछ । फासिष्ट पञ्चायती व्यवस्था र निरंकुस राजतन्त्र फालेर जनतन्त्रको स्थापना गर्ने अनि राष्ट्रियता र जनजीविकाका सवाललाई स्थापित जनतन्त्रले पुरा गर्ने हामीले पाउन चाहेको त्यहि थियो, उहिले । फासिष्ट पञ्चायत फाल्दा जुन आनन्द पाईयो त्यो वर्णन गर्न सकिदैन । ४६ सालको अन्त्य र ४७ को सुरुवाती दिनहरुमा जितको खुशी यति धेरै थियो कि अव जनतामाथि शोषण गर्ने, दमन गर्ने कुनै शासन, कुनै शासक रहने छैनन् मुलुकमा भन्ने लाग्थ्यो । तर थोरै समयमा नै संविधान वनाउने वारेमा देखिएको दरवारको चलखेलले हाम्रो आँखा उघारी दिएको थियो । जनताको राज चानचुने ढंगले स्थापित हुनेछैन भन्ने महसुस त्यतिवेला मज्जाले भएको थियो । समय वित्दै गयो, झन पछि झन परिस्थिती विग्रदैँ गयो, झन खराव दिनहरु आउदै गए । नेपाली काँग्रेसले जितको दम्भमा आफ्ना वाचाहरु मात्र विर्सेन वरु पञ्चायती दमनचक्रका भयावह दिनहरुमा भोगेका पिडा समेत वर्साउने गरी जनताको ढाड सेक्न थाल्यो । नीति निर्माणमा देखिएको नवउदारवादीहरुको वर्चश्वले उस्को प्रजातान्त्रिक समाजवादलाई समाप्त पारी दिए । विपिको सपना हरायो । आर्थिक उदारीकरणले वेरोजगारी, महंगी, भ्रष्टाचारलाई मलजल मात्र प्रदान गरेन एउटा भ्रष्ट संस्कृतिको निर्माण गरिदियो । पैशा हुनेहरु ठुला मानिन थाले, हुने खानेहरुको संस्कृतिले सवैलाई रंगाउन थाल्यो । गरीव हुनु हेँलाको विषय वन्न थाल्यो । ठुलावडाहरु कानुन भन्दा माथि हुँदै गए । राज्य फेरी एकपटक फासिष्ट शैलीमा ओर्लियो । एमालेले जनताका पक्षमा गर्न खोजिएका सामान्य प्रयासहरुवाटै पनि प्रतिक्रियावादीहरु यति झस्किए कि उसलाई कामनै गर्न दिईएन । नेपाली काँग्रेससंग प्रतिस्प्रधा, पूर्व पञ्चहरुसंगको सहकार्य, अनावश्यक अन्तरकलह आदिले एमालेलाई पनि जनतावाट विस्तारै कटाउदै लग्यो । जितको आशाले भन्दा पनि परिस्थितिप्रतिको वितृष्णा र सामाजिक निराशाले जनतालाई सशस्त्र संघर्षमा लाग्न वाध्य पा¥यो । जनताको राज ल्याउने माओवादी नाराले उसलाई आकर्षित ग¥यो । मौका हेरेर वसेको राजतन्त्रले फेरी आप्mनो टाउको उठायो । इतिहासको विषय वनिसक्यो भन्ने ठानिएको निरंकुश राजतन्त्र फेरी टाउको उठाउन थाल्यो । तर जनताको चेतनाले उस्को त्यो दुस्प्रयासलाई सहेन । आप्mनो भरपुर ताकतका साथ एकपटक जनता फेरी उठयो र राजतन्त्र सदाका लागि समाप्त भयो । मैले के पाएँ को जवाफ पाएँ । सामन्तवादको प्रतिनिधि राजतन्त्र समाप्त भएको नेपाल पाएँ । यस्तो मुलुक जहाँ अव कुनै परिवारमा जन्मिएकै कारणवाट मात्र मुलुकको सर्वाेच्च स्थानमा वस्न नपाईने व्यवस्था पाएँ । जनताको सन्तानले जनमतको आधारमा राज्यसत्ताको सर्वोच्च स्थानमा पुगेर जनतन्त्र र जनजीविकाका सवालमा निर्णय गर्न पाउने व्यवस्था पाएँ । आफ्नो भाग्य र भविष्यको फैसला आफैँ गर्ने गरी संविधानसभावाट जनताले संविधान वनाउने व्यवस्था पाएँ । यो भन्दा वढी ठुलो प्राप्ति के हुन सक्थ्यो र ?
तर इतिहास फेरी दोहोरिदँै छ । चार चार वर्षसम्म पनि संविधाननै नवनाई संविधानसभा विघटन गरियो । अव वावुराम जीले जति गोहीका आँशु खसाले पनि के हुन्छ ? मौका आयो तर पर्खेन । वरु यस्तो अवस्था सिर्जना भयो कि अव जनताका मुद्दाहरु संविधानसभाले सम्वोधन गर्छ की गर्दैन भन्ने नयाँ आशंका पैदा भईरहेको छ । कुनै मुलुकको ईतिहासमा एकपटकमात्र आउने संविधानसभाको चुनाव हाम्रोमा भने दुईचोटी भईसकेको छ । सामान्य संसदीय अभ्यास भन्दा फरक हुन नसकेको यसपटकको निर्वाचनले हामी जनतन्त्रका पक्षधरहरु, गरीवको राज देख्न चाहनेहरुलाई एक पटक फेरी झस्काई दिएको छ । लोकतान्त्रिक शक्तिहरुको दुईतिहाई ल्याउने कुरा थियो यसपटक । यसो उसो त्यो पुग्ला जस्तो पनि छ । माओवादीलाई एक्ल्याउने योजना सफल भएको पनि छ । तर त्यसका लागि हामीले के कति मुल्य चुकायौं ? यो भने गम्भिर विषय छ ।
पञ्चायतकालमा सरकारी उम्मेदवार हुने चलन थियो । अनुदार पञ्चहरु र केही दरवारियाहरुको साँठगाठमा वनेको त्यतिवेलाको एउटा भुमिगत गिरोहले त्यसप्रकारका उम्मेदवारहरु चयन गर्दथे । उनीहरुको निर्वाचन खर्च देखि सम्पूर्ण व्यवस्थापनमा सरकारी संयन्त्र परिचालित हुन्थ्यो । जनतालाई ललाएर, फकाएर, किनेर, झुक्याएर, तर्साएर, धम्काएर र परिआए मारमुंग्री गरेर भए पनि सरकारी उम्मेदवार जित्नै पथ्र्याे । कथं नजित्ने भएछ भने मतगणनामा गडवडी मच्चाएर पनि जिताउनै पथ्र्याे । त्यसो नगर्ने प्रशासक र न्यायाधिशको खैरियत हुँदैनथ्यो । यसपटकको निर्वाचनले ति दिनहरुलाई झलझलती याद दिलायो । दादागिरी केवल उम्मेदवार र कार्यकर्तामा सिमित थिएन वरु निर्वाचन गराउने जिम्मा पाएकाहरु समेतको देखियो । धाँधलीको सूचना लिन नमान्ने, छानविन गर्न नमान्ने, सर्वदलीय सहमतिको कुनै आवश्यकता नदेख्ने दादागिरीका अनेक रुप देखिए । कतिसम्म भयो भने निर्वाचन आयोग समेत वक्तव्यवाजी गर्दै जोरी खोज्न आयो । कानुनको राज आउला भनेर लोकतान्त्रिक आन्दोलनमा होमिएका हामीहरु दादाहरुवाट कानूनको यसप्रकारको चीर हरण टुलुटुलु हेरेर वस्न वाध्य भयौं ।
निर्वाचनलाई तडकभडक मुक्त गर्ने अभिप्रायले आचार संहितामा अनेकौँ प्रावधान राखिए । तुल व्यानर टाँस्न नपाईने वनाईयो । माईकको प्रयोगलाई सिमित पारियो । पोष्टरको साईज र संख्या निर्धारण गरियो । गाडीको संख्या निर्धारण गरियो । भोज भतेरमा प्रतिवन्ध लगाईयो । तर के त्यो सवै कुराले निर्वाचन तडकभडक रहित भयो त ? खर्चको हदवन्दी तोकिएको छ, प्रति उमेदवार १० लाख अधिकतम । यो त सुन्दा पनि सवै हाँस्दैछन् । स्वयं उमेदवारहरु मन मनमा कुँडिएका होलान् । कस्तो कानुन हो यो गरेको खर्च पनि भन्न नपाईने भनेर । करोडको हाराहारीमा खर्च गरेका अधिकांस उमेदवारहरु र करोड नाघेकाहरुलाई मनमा काउकुती लागिरहेको छ । जनता पनि अनौँठो मानेर सोचिरहेका छन् यस्तो विघ्न पैशा कहाँवाट आयो भनेर । व्यक्ति व्यक्तिमा खर्च गरेर मत किनवेच भएको देख्दा जनताको लोकतन्त्र नजन्मिदै मरेको महसुस हँुदैछ । यति महंगो चुनावमा गरीव जनताको सहभागिता त के प्रतिनिधित्व पनि हुन सक्दैन । अनि यति धेरै पैशा खर्च गरेर चुनाव जित्नेहरुले लगानी असुल गर्लान की जनताको काम गर्लान ? अनि अर्काे चुनावका लागि पनि त रकम थुपार्नै पर्ला नि ! हैन र ? यो वा त्यो पार्टीको विषय होईन यो । लुटाहाहरु कुनै पनि नाम वा खोल ओढेका हुन सक्छन् । वामपन्थी, दक्षिणपन्थी, काँग्रेस, एमाले, माओवादी, राप्रपा तिनिहरु सवैतिर देखिएका छन् ।
लोकतन्त्र, प्रजातन्त्र, जनवाद, जनतन्त्र शव्दको सुप पिउदैमा जनताको राज आउने होईन । गरीवको राज आउने होईन । लोकतन्त्रको, प्रजातन्त्रको, जनवादको वा जनतन्त्रको मेरुदण्डका रुपमा रहेको जन अनुमोदनको प्रणलीलाई, आवधिक निर्वाचनलाई जनताको पहँुचभन्दा कैयौं माईल टाढा पु¥याई दिएको छ यस पटकको चुनावले । धाँधलीको छानविन हुन्छ की हँुदैन त्यो राजनीतिक विषय होला, अन्तरघात भए की भएनन् त्यो पार्टीहरुको आन्तरिक विषय होला तर दादागिरीको राजनीति र महंगो चुनाव जनताको विषय हो र हुनुपर्छ । जनता जागेनन् भने जनताको लोकतन्त्र कहिल्यै आउने छैन । गरीवको राज कहिल्यैं आउने छैन । शोषकहरु, चुसाहाहरुले हामीलाई नै चुसेको पैशा, मुलुकलाई चुसेको पैशा हामीलाई नै किन्न र फेरी चुनाव जित्न प्रयोग गरिरहने छन् । गरीवको पार्टी हौं भन्ने पार्टीहरु र त्यसका नेता कार्यकर्ताहरुले वेलैमा यस प्रवृत्तिको विरुद्ध संघर्ष गरेनन् भने यहाँ धनीहरु मात्र शासक वनिरहने छन्, शोषकहरुमात्र शासक वनिरहने छन् । पार्टीहरु त कव्जा भैसकेका छन् । हुँदै गईरहेका छन् । दादाहरु मात्र राजनीति गरिरहने छन् । सवै मिलेर भन्नु पर्ने भएको छ, दादागिरीको राजनीति मुर्दावाद । महंगो चुनाव चाहिंदैन । गरीवको राज ल्याउनेछौं । जनताको लोकतन्त्र जिन्दावाद ।
यो नारामात्र होईन, अभियान हुनुपर्छ । संघर्ष हुनुपर्छ । उनीहरुले हामीलाई सखाप पारिसक्नु पूर्वनै हामीले उनीहरुलाई सखाप पारिसक्नु पर्छ । उनीहरुका षडयन्त्रका पर्खालहरुलाई गल्र्यामगुर्लुम ढालिसक्नु पर्छ । उनीहरुका काला कर्तुतहरुलाई भण्डाफोर गर्नैपर्छ । एकपटक फेरी जनतामा जानुपर्छ । जनतालाई जगाउनै पर्छ । यो वताउनै पर्छ की यो तिम्रो लोकतन्त्र होईन है ।
मोफसल पत्रकारिता
दुःख धेरै छ, पैसा कम छ
अछरी पोखरेल (सम्पादक÷प्रकाशक)
महिला सञ्चार साप्ताहिक, वाँके
तपार्इंको पुरा परिचय पाउँ न ?
मेरो नाम अछरी पोखरेल हो । सम्पादक तथा प्रकाशक महिला संचार साप्ताहिक नेपालगन्ज, बाँके । यो साप्ताहिक पत्रिका महिलाहरुकै सक्रियतामा २०६२ साल देखि नियमित प्रकाशन भई २०६३ सालदेखि “ग” बर्गको बर्गीकरणमा नियमित रुपमा परेको छ ।
कति समय देखि गर्दै हुनुहुन्छ पत्रकारिता ?
२०५७ सालदेखि
के सोचेर तपाई पत्रकारिता पेशामा लाग्नु भएको हो ?
समाजमा रहेका विकृति, विसंगति र महिलाप्रति गरिएको दमन शोषण विरद्ध चेतना जगाउन ।
कस्तो खालको पत्रकारिता गर्न रुचाउनु हुन्छ ?
महिला, मानवअधिकारको क्षेत्रमा ।
पत्रकारिता पेशामा लागेर आईपर्ने समस्याहरु के के छन ?
दुःख धेरै छ, पैसा कम छ ।
एक पत्रकार भएर आईपर्ने समस्याहरु त ति भए, एक महिला पत्रकार भएर आईपर्ने थप समस्याहरु पनि भोग्नु भएको छ कि !
लैङ्गिक विभेद ।
मोफसलै भएपनि वाँके जिल्लालाई त पत्रकारिताका लागि उर्वरक जिल्ला मानिन्छ, राम्रै होला नि !
अरु विकट जिल्ला भन्दा सुगम भएपनि क्षमता अभिबृद्धिको कमि छ ।
तराईको पत्रकारितामा त राम्रो कमाई छ भन्छन, कति कमाउनु भयो ?
नाम राम्रै कमाएकी छु, म अछरी पोखरेल भनेपछि ए तपाइत पत्रकार है भनि नचिनेका मान्छेले पनि नाम भनेपछि चिन्ने गर्दछन । चिनेका मान्छेले त पत्रकार महिला भनेपछि सम्मान गर्दछन् । त्यसमा पनि बाँके जिल्लाको पुरानो र नियमित पत्रकारिता गर्ने महिला भनि सम्मान गर्दछन, यहि कमाएकी छु ।
वाँके जिल्लाको पत्रकारिताको अवस्थालाई कसरी मुल्याँकन गर्नु भएको छ ?
बाँके मात्र नभइ मोफसलको पत्रकारितामा विज्ञापन दह्रो आयस्रोत नबन्दा आर्थिक अभाव छ ।
मोफसलका पत्रकारहरुका मुख्य समस्याहरु के के देख्नु भएको छ ?
मोफसलका विज्ञापन राष्ट्रिय वा केन्द्रबाट प्रकाशन हुने पत्रिकामा छापिने, विज्ञापन नपाउने, आर्थिक भार बढी हुने, त्यसमा पनि साप्ताहिक पत्रिकामा छापेको मान्यता हुँदैन भनि सरकारी कार्यालयका विज्ञापन दिइदैनन् । त्यसले गर्दा साप्ताहिक पत्रिका अझि मारमा परेका छन् । नियमित निस्किने साप्ताहिक पत्रिकालाई पनि एकद्धार प्रणालीद्धारा विज्ञापन उपलब्ध गराउन जरुरी छ ।
मोफसल पत्रकारका समस्या समाधानका लागि नेपाल सरकारले कस्तो भुमिका खेलेको पाउनुहून्छ ?
बर्गीकरणमा परेका पत्रिकालाई सानो भएपनि सहयोग गर्ने नीतिले मोफसलका पत्रिकालाई बाँचिराख्न केहि टेवा पुगेको छ । तर मोफसलका पत्रिका प्राय पहिलो श्रेणीमा कमै मात्र परेको पाइन्छ ।
मोफसल पत्रकारिताको समस्या समाधानका लागि नेपाल पत्रकार महासंघको भुमिका कस्तो पाउनु भएको छ ?
खै माहासंघले त दैनिकलाई मात्र हेर्ने गर्छ, साप्ताहिक पत्रिकालाई वास्ता नगरेको पाएकी छु ।
मोफसल पत्रकारिताको संरक्षणका लागि पत्रकारहरुका बैचारिक संगठनहरुले कस्ता खालका कार्यक्रमहरु सञ्चालन गरेको पाउनु हुन्छ ?
पार्टीका नेत जिल्ला आउदा पत्रकार सम्मेलन गर्ने गरेका छन, अरु त खै !
तपाइकंो विचारमा पत्रकारिता के हो ?
समाजको ऐना हो ।
आजकल पत्रकारिता क्षेत्रमा लागेका व्यक्तिहरु पनि राजनीतिक दलका झोला वोक्ने, कमिसनको खेलमा लाग्ने, तस्करहरुसंग मिलेमोतो गर्ने जस्ता क्रियाकलाममा लागेका छन भन्ने गुनासाहरु आउँछन, वाँकेमा पनि त्यस्तै छ कि !
बाँकेमा मात्र होइन प्राय सबै जिल्लामा यो भाइरस छ, यो हुनु हुन्न ।
तपाई त त्यसै पनि महिला पत्रकार, तपाई त लाग्नु भा छैन होला नि यस्ता कुराहरुमा ?
म निष्पक्ष रुपमा पत्रकारिता गर्ने भएकै कारण १४ बर्षसम्म नियमित पत्रकारिता गरेर टिकेकी छु । म सँग पत्रकारिता शुरु गरेका कोही पनि पत्रकार महिला बाँकेमा छैनन् र म पछि आएका पनि कति पलायन भएर गए । आजसम्म कोहीले पनि त्यस्तो आरोप लगाउन सकेको छैन । सायद त्यहि स्वच्छ पत्रकारिता गरेकै कारणले होला नाम चाहि पर्याप्त कमाए, दाम कमाउन सकिन । सोझो औलाले घिउ आउदैन भनेझँै साझो पत्रकारिता गरेर आफु बाँच्न मात्र सकेकी छु । म यसैमा सन्तुष्ट छु यसैमा रमाएकी छु । पत्रकारितालाई मैले सम्मान जनक पेशाको रुपमा लिएकी छु र गर्दै पनि आएकी छु ।
अहिले एउटा अर्को समस्या पनि आएको छ, मोफसल पत्रकारिता क्षेत्रमा, पत्रकारहरु आप्mनो पेशावाट पलायन हुँदैछन, तपाईले कसरी हेर्नु भएको छ ?
मोफसलमा दह्रो आर्थिक नभएका कारण पत्रकारहरु पलायन हुँदैछन् । यसको लागि राज्यले जीवन विमा, अरु जगीरमा जस्तो बर्ष तोकेर पेन्सनको पनि व्यवस्था गर्न सकेमा पलायनको संख्या घटाउन सकिन्छ ।
तपाईको पारिवारिक अवस्था वताउन मिल्छ ?
मिल्छ नि, म विवाहित हु । २ छोरा छन् । श्रीमान महेन्द्र बहुमुखी क्याम्पसको प्राध्यापक (लेक्चर) हुनुहुन्छ । उहाले पत्रकारितामा लाग्ने मेरो इच्छालाई प्रेरणा दिएकै कारण म पत्रकारितामा टिकीरहेकी छु । पत्रकारितामा निरन्तरताको श्रेय मेरो परिश्रम र श्रीमानलाई दिन चाहन्छु ।
मनोरञ्जन गर्ने फुर्सद कत्तिको छ तपाईसंग ?
फुर्सदै हुदैन घरमा घरको काम र घरबाहिर पत्रकारिताको काममा नै समय वित्छ ।
फुर्सदको समयमा के गर्न रुचाउनु हुन्छ ?
कान्तिपुर पत्रिका र अन्य पत्रिकामा लेख लेख्छु । किताव पढ्छु ।
तपाईको जीवनका रुची र चहानाहरु वताई दिनु न, छोटकरीमा ।
रुचि पत्रकारिता बाचिन्जेल गर्ने शरीरले काम गर्न सक्ने बेलासम्म । पत्रकारितामा महिला विटमा कलम चलाउने ।
अन्त्यमा केही भन्न मन लागेको छ ?
अन्त्यमा म जस्तै अन्य पत्रकार महिला पहिला पत्रकारिताका चुनौति बुझेर मात्र पत्रकारितामा लाग्नु लागेपछि जतिसुकै चुनौती भए पनि पत्रकारिता नछाड्नुस भन्न चाहन्छु । अर्को कुरा २०६१ सालमा नारी दिवसको अवसरमा महिला बालबालिका तथा समाज कल्याण मन्त्रालयले सिंहदरबार काठमाण्डौंले नेपालभरीबाट नारी दिवसको अवसरमा मलाई महिला सशक्तिकरण पत्रकारिता पुरस्कारमा छनौट ग¥यो र प्रदान गरेको थियो । त्यतिवेला सम्मान गर्ने सरले मलाइ “अरु सम्मान गरेका महिलाले पत्रकारिता छोडेर बत्ती बालेर खोज्नु पर्दछ तर तपाइलाई त्यस्तो गर्न नपरोस । पत्रकारितामा निरन्तरता दिनुस है” भन्नु भएको थियो यहि सम्मानले मलाइ कहिले काँहि दुःख हुदापनि पत्रकारिता छोड्न सक्दिन । त्यसैले पत्रकारितामा आएका महिलाहरुको निम्ति राज्यले पनि पलायन हुनबाट रोक्न जरुरी छ । पत्रकारिताका समस्या पुरुष र महिलाका समान हुन्छन् त्यसमा पनि महिला विवाह भएपछि आफ्नो गाउँ, ठाउ, छोडेर जानुपर्ने र घरभित्रको जिम्मेवारी र बच्चा जन्माउनु पर्ने बाध्यता जस्ता कारणले महिला पलायन हुने भएका कारण महिलाको निम्ति विशेष व्यवस्थाको जरुरी छ । मेरो विचार तपाइको लोकप्रीय पत्रिकामा राख्ने ठाउँ दिनु भएकोमा धन्यवाद दिन चाहन्छु । तपाइको पत्रिकाले निरन्तर यस्तै कुना कन्दराका खोजमुलक रिपोटङ गर्न सफलता मिलोस, यहि शुभकामना ।
बिज्ञापन
दिपायल सिलगढी नगरपालिका
सिलगढी डोटी
सुचना सुचना सुचना
यस दिपायल सिलगढी नगरपालिकाले आगामी २० औं नगरपरिषदमा आगामी वर्ष ०७१÷०७१ को योजना तथा कार्यक्रमहरुको प्राथमीकिकरणका लागी मिति २०७०÷०९÷०१ देखि २०७०÷०९÷०७ गतेसम्म दिनको ११ः०० वजे सम्पूर्ण वडाहरुमा वडा स्तरीय योजना तर्जूमा भेलाको आयोजना हुन गईरहेको हुँदाँ आ–आफनो टोल वस्तीमा आयोजना÷कार्यक्रम सम्वन्धि छलफल गरी वडा स्तरीय योजना छनौट गर्न तपसिल वमोजिमको वडा स्तरीय योजना तर्जूमा वैठकमा उपस्थित हून सम्पूूर्ण वडावासी, महिला, दलित, अपाङ्ग, जनजाती, आदिवासी, राजनीतिक दल, वुद्धिजिवि, समाजसेवी, जेष्ठ नागरिक, वालप्रतिनिधि, वडा नागरिक मञ्चका पदाधिकारी, भु.पु. जनप्रतिनिधि लगायत सम्पुर्ण वडावासी ज्युहरुमा हार्दिक अनुरोध गरिन्छ ।
सि.नं. वडा नं. मिति वैठक वस्ने स्थान समय
१ १३ २०७०÷०९÷०१ पैयाभञ्ज्याङ(एक पिपल ) विहान ११ वजे
२ ६ २०७०÷०९÷०१ तेडि प्रा.वि. लेकठाटा विहान ११ वजे
३ २ २०७०÷०९÷०२ विचको राधाकृष्ण मन्दिर विहान ११ वजे
४ ७ २०७०÷०९÷०२ राजपुर तल्लो पिपलवाट विहान ११ वजे
५ ३ २०७०÷०९÷०३ छाउनी पिपल चौतारा विहान ११ वजे
६ ८ २०७०÷०९÷०३ खैरतोला पिपलवोट विहान ११ वजे
७ ४ २०७०÷०९÷०४ ईन्द्रचौक मञ्च विहान ११ वजे
८ ९ २०७०÷०९÷०४ दिल्पेश्वर मठ विहान ११ वजे
९ ५ २०७०÷०९÷०५ ग्राविण विकास प्रशिक्षण केन्द्र पुन्ना विहान ११ वजे
१० १० २०७०÷०९÷०५ दिल्पेश्वर प्रा.वि. विहान ११ वजे
११ १ २०७०÷०९÷०६ मल्लोढोका विहान ११ वजे
१२ ११ २०७०÷०९÷०६ मगलेख मा.वि. तिखा विहान ११ वजे
१३ १४ २०७०÷०९÷०७ सार्वजनिक भवन गाउं पाकरी विहान ११ वजे
१४ १२ २०७०÷०९÷०७ तोलाखला विहान ११ वजे
शिक्षक आवश्यकता सम्वन्धि सूचना
दोश्रो पटक प्रकासित मिति ः– २०७०÷०९÷०२ गते
यस श्री विरेन्द्र उच्च माध्यमिक विद्यालय घाङल गाबिस, डोटीमा मा.वि. तह, तृतीय श्रेणी, गणित÷विज्ञान विषयको राहत दरबन्दी संख्या १ (एक) रिक्त रहन गएकोले पद पुर्तिको लागि योग्य उम्मेदवारहरुबाट यो सूचना दोश्रो पटक प्रकाशित भएको मितिले १५ दिन भित्र दरखास्त आह्वान गरिन्छ ।
तपसिल
बिज्ञापन नं. ः— १÷०७०÷०७१
पद ः– शिक्षक
दरवन्दी ः– राहत,
तहः– मा.बि. तृतीय,
संख्या ः– १ जना,
शैक्षिक योग्यता ः– बि.एससी वा सो सरह उत्तीर्ण÷तालिम प्राप्त, अध्यापन अनुमति पत्र प्राप्त
उमेरको हद ः– १८ वर्ष पुरा गरी ४० वर्ष ननाघेको,
परिक्षा दस्तुरः– रु. १०००÷–,
दरखास्त दिने अन्तिम मिति ः– २०७०÷०९÷०८ गते
परीक्षाको किसिम ः लिखित र मौखिक
उम्मेदवारले आप्mनो शैक्षिक योग्यताको प्रमाण पत्रको प्रमाणित प्रतिलिपी, स्थायी अध्यापन अनुमति पत्रको प्रमाणित प्रतिलिपी, नेपाली नागरिकताको प्रमाणित प्रतिलिपी र तालिम प्रमाण पत्रको प्रमाणित प्रतिलिपी दुई–दुई प्रति सहितको निवेदन बिद्यालयमा पेश गर्नु पर्ने छ । स्थानीय महिला, दलित र अपाङ्गलाई प्राथमिकता दिईनेछ । म्याद नाघि आएका वा रित नपुगी आएका निवेदन उपर कुनै कारवाही हुने छैन ।
अन्य जानकारी चाहिएमा फोन नं. ०९४६९०५६७ वा ९७४९०११६२
पदपुर्ति समिति
जिल्ला स्वास्थ्य कार्यालय डोटी, युनाईटेड मिसन टु नेपाल डोटी क्लष्टर, समान पहुँच बिकास केन्द्र सिड नेपाल र बिम्ब नेपाली साप्ताहिक डोटीद्वारा जनहितका लागि जारी “स्वास्थ्य सन्देश”
रुघा, खोकी र निमोनियावारेको सामान्य जानकारी
हाम्रो शरीरमा श्वासप्रश्वासको माध्यमवाट रोगका किटाणुहरु पसेर रुघा, खोकी र निमोनिया जस्ता श्वासप्रश्वास सम्वन्धि सरुवा रोग लाग्ने अवस्थालाई ए.आर. आई. (एक्युट रेस्पिरेटरी ईन्फेक्सन) भनिन्छ । सुरुमा रुघाखोकी लागेको बच्चालाई समयमै राम्ररी हेरचाह गरिएन भने पछि बिस्तारै रोगीको अवस्था बिग्रदैँ गएर खोकी र सास पनि छिटो छिटो बढ्दै जान्छ । यसरी बढ्दै गएपछि बच्चालाई (कडा खालको एआरआई) निमोनिया हुन्छ र खतरापूर्ण स्थितिमा पुग्छ ।
बिश्वभरीमा प्रत्येक बर्ष निमोनियाले करीव २० लाख बच्चाहरुको मुत्यु हुन सक्ने तथ्याँकले देखाएको छ । साथै हाम्रो देशमा हाल एक वर्षमा झण्डै १३ हजार केटाकेटीहरु यस रोगवाट मर्छन ।
हाम्रो शरीर स्वस्थ राख्न र वाँच्न हामीलाई शुद्ध हावाको आवश्यकता पर्दछ । हावा कम भएमा हामीहरु निस्सासिएको अनुभव गर्दछौं । हामीले सास लिँदा लिएको हावा हाम्रो शरीरभित्र सास फेर्ने वाटो नाक, मुख, घाँटीभित्र हुने श्वासनली हुँदै फोक्सोमा पुग्दछ र फोक्सोवाट रगतमा हुने राता रक्त कोषको माध्यमवाट सम्पूर्ण शरीरमा पुग्दछ । तर शरीरभित्र हुने यस हावाको बाटोमा रोगका किटाणुहरु पसेर बच्चालाई रोग लागेमा तुरुन्तै उपचार गराउनु पर्दछ ।
यदि सुरुमै राम्ररी उपचार गर्न नसकेमा रोग क्रमसः बढ्दै गएर रोग लागेका बच्चाको मृत्यु पनि हुन सक्छ । छातीमा लाग्ने रोगहरुमध्ये कुनै कुनै छातीको रोगले बिस्तारै–बिस्तारै च्याप्दै ल्याउँछ र कुनै कुनै छातीको रोग भने अकास्मात लाग्ने र सा¥है नै कष्ट दिने खालको हुन्छ । यसरी अकास्मात लाग्ने श्वासप्रश्वास सम्वन्धि रोगलाई नै रुघा, खोकी र निमोनिया (एआरआई.) भन्दछन । यो ज्यादै डरलाग्दो रोग हो । यो रोग ठुला साना सवैलाई लाग्न सक्छ तर ठुलो मानिसलाई भन्दा साना बच्चालाई धेरैजसो लाग्छ र मृत्यु पनि हुन्छ । साना बच्चाहरुमध्ये पनि पाँच वर्ष मुनीकालाई बढी लाग्छ ।
श्वासप्रश्वासको संक्रमण (एआरआई) लाई लक्षणहरुका आधारमा तीन तहमा बिभाजन गर्न सकिन्छ ।
१. साधारण रुघाखोकी
२. निमोनिया
३. कडा निमोनिया
१. साधारण रुघाखोकीका लक्षणहरु
ड्डखोकी लाग्छ ।
ड्ड नाकवाट सिंगान, पानी चुहिने वा पहेंलो सिंगान आउने हुन्छ ।
ड्ड नाक वन्द हुन्छ, नाक थुनिन्छ ।
ड्ड बच्चाले प्रतिमिनेटमा ५० पटक भन्दा कम सास फेर्छ ।
ड्डसाधारण ज्वरो आउन सक्छ र आँखा पनि रातो हुन सक्छ ।
२. निमोनियाका लक्षणहरु ः
ड्डखोकी लाग्ने र घ्यार घ्यार हुने हुन्छ ।
ड्ड सास छिटो छिटो फेर्ने हुन्छ (प्रतिमिनेट ५० देखि ७० पटकसम्म)
ड्ड पहेंलो खकार आउन सक्छ ।
ड्ड ज्वरो बढी आउँछ र सास फेर्दा कन्ने हुन्छ ।
ड्ड राम्रोसित दुध पिउन र चुस्न नसक्ने हुन सक्छ ।
३. कडा निमोनियाका लक्षणहरु
ड्डखोकी लाग्ने र कोखा हान्ने हुन्छ ।
ड्ड खोकी लाग्ने र दुध, पानी र दाल जस्तो झोल पदार्थ खान नसक्ने हुन्छ ।
ड्ड धेरै चाँडो चाँडो सास फेर्छ (एक मिनेटमा ७० पटक भन्दा वढी)
ड्ड बच्चा काम्न थाल्छ, दुध पिउन÷चुस्न नसक्ने हुन्छ ।
ड्ड नाकका पोरा हल्लन्छन ।
ड्डरुन्छ, सिकिस्त देखिन्छ ।
ड्डशरीर सुख्खा भई जल बियोजन हुन्छ ।
ड्ड बच्चा वेहोस हुन्छ र उठाउँदा पनि उठ्न गा¥हो मान्छ । जीउ, ओठ निलो हुन सक्छ
रोग सर्ने तरिका
यो हावा (सास) को माध्यमवाट सर्ने रोग हो । एआरआई रोगीले आप्mनो सासवाट रोगको किटाणु वाहिर प्mयाँकिरहेको हुन्छ । यसरी रोगी मानिसले आफु वसेको वरपरको हावा दुषित वनाई दिन्छ । त्यस्तो हावामा सास फेर्नाले निरोगी मानिसलाई पनि रुघा, खोकी र निमोनिया रोग सर्छ । रोगीसंग मुखमुख जोडेर गफ गर्नाले, संगै सुत्नाले वा खेल्ने गर्नाले यो रोग छिटो सर्न सक्छ ।
लक्षण देखा पर्ने अबधि
रोगको किटाणु सम्पर्कमा आएको २÷३ दिनमै यो रोगका लक्षण देखा पर्न थाल्छन ।
रोगवाट बच्ने उपायहरु
ड्डबच्चालाई समय समयमा पेटभरी पोषिलो खाने कुरा खुवाउने ।
ड्ड बच्चालाई आमाको दुध २÷३ वर्षसम्म खुवाउने ।
ड्ड वच्चालाई दिनु पर्ने खोपहरु समयमानै दिलाउने ।
ड्ड बच्चासंगै वसेर चुरोट, बिडि नखाने ।
ड्डबच्चालाई चुरोट, चुलो, अगेना, स्टोभको धुँवा र मटिट्टतेलको खारवाट जोगाउने ।
ड्डबच्चालाई रोगीसित सुत्न, खेल्न नदिने ।
ड्ड बच्चालाई सफा र न्यानो पारेर राख्ने । (तर धेरै गरम हुने गरी होईन)
ड्डधेरै भीड भई गुम्सिएको ठाउँमा बच्चालाई नराख्ने
ड्डहरियो सागपात, आँप, सुन्तला, मेवा गाँजर ईत्यादि भिटामिन “ए” पाईने खानेकुरा बच्चालाई खुवाउने ।
ड्ड नाक सधैं सफा गर्ने (खास गरेर दुध खान दिनु र सुताउनु अघि)
ड्डबच्चा सुताउने कोठामा हावा स्वच्छ राख्न समय समयमा कोठाको भ्mयाल ढोका खुला राख्ने ।
उपचार तथा व्यवस्थापन
बच्चालाई सामान्य रुघाखोकी लागेको बेला तथा सामान्य रुघाखोकीको लक्षण देखिंदा घरायसी (घरमै) उपचार गर्न सकिन्छ । यस्ले रोगीको शरीरको रोगसंग लड्न सक्ने शक्ति बढाई रोग बढ्न नदिई निको पार्न मद्दत गर्छ । यो उपचार बच्चाको आमाले घरमै पनि गर्न सक्ने हुन्छ । प्रायजसो साधारण तहको रुघाखोकीलाई घरेलु उपचारलेनै बिसेक पार्न सकिन्छ । साधारण रुघाखोकी भएको बच्चालाई घरमै उपचार निम्न तरिकाले गर्न सकिन्छ ।
ड्डरोगी बच्चालाई प्रशस्त झोल पदार्थ खान दिने । यदि बच्चाको शरीर ज्यादैनै सुख्खा भए जीवनजल पनि खुवाउने ।
ड्डआमाको दुध खाने बच्चा भए आमाको दुध ख्वाई नै राख्ने ।
ड्डवच्चालाई सधैं खुवाउने गरेको खाना फकाई फुल्याई नियमित रुपले खुवाउने ।
ड्डबच्चालाई चिसो नहुने गरी र अति धेरै गर्मी पनि नहुने गरी ठिक्कको हलुका लुगा लगाई दिने ।
ड्डबच्चालाई खुला कोठामा न्यानो हुने गरी राख्ने ।
ड्डबच्चाको नाक र कान सधैं सफा राख्ने ।
ड्डयदि बच्चालाई सास फेर्न गा¥हो भएको भए तातो नुन पानीको वाफ लिन लगाउने ।
मध्यम र कडा तहको रुघाखोकी र निमोनियालाई पनि घरेलु उपचारले निकै फाईदा गर्छ । तर साधारण तहमा जस्तो कडा र माध्यम तहको रुघाखोकी र निमोनियामा सहायक उपचारले मात्र पुग्दैन, मुल उपचार पनि गर्नु पर्दछ । त्यसकारण मध्यम तहको रुघाखोकी र निमोनिया भएको खण्डमा तुरुन्तै स्वास्थ्य कार्यकर्ता वा महिला स्वास्थ्य स्वयंसेबिकासंग सम्पर्क राखी आवश्यक उपचार गर्नु पर्दछ । यदि कडा तहको रुघाखोकी र निमोनिया भएको खण्डमा स्वास्थ्य कार्यकर्तासंग मात्र सल्लाह गरेर पुग्दैन, तुरुन्तै नजिकको अस्पताल वा स्वास्थ्य संस्थामा लैजानु पर्छ, नत्र बच्चा मर्न पनि सक्छ ।
प्रजनन् र मानसिक स्वास्थ्य
— डा. अजय रिसाल
प्रजनन् स्वास्थ्यको बहुआयामिक महत्व छ । जीवनचक्रमा आईपर्ने जैविक सामाजिक एवं मनोबैज्ञानिक उतारचढाव अनि त्यसमा अन्तरनिहित मानसिक स्वास्थ्यसम्वन्धि बस्तुगत तथ्यलाई यस आलेखमार्फत प्रकास पर्ने जमर्को गरिएको छ ।
१. महिलाहरुको जैविक चक्रमा रासायनिक पदार्थहरु (हार्मोन, न्युरोट्रान्समिटर) को प्रभावका वारेमा थुप्रै अध्ययन भएका छन । उमेर बढ्दै जाँदा यौनाङ्ग एवं जनेन्द्रीयहरुमा हुने बृद्धि बिकास, मासिक रजस्वलाको क्रम, गर्भाधान, गर्भावस्थ अनि मातृत्वको अवस्था, बच्चाहरुले दुग्ध पान गर्ने समय, अन्ततः ४५÷५० वर्ष पुगेपछि वन्द हुन जाने मासिक धर्म । यि सव अवस्थामा ईस्ट्रोजन, प्रोजेस्टेरोन, अक्सिटोसिन, प्रोलाक्टिन आदि हार्मोनहरु अनि सेरेटोनिन, डोपामिन आदि न्युरोट्रान्समिटरहरुको प्रभाव देखिएको छ ।
२. उल्लेखित सवै रासायनिक तत्वको कारण महिलाहरुको मानसिक अवस्थामा आई पर्ने प्रभाव पनि स्पष्ट भईरहेका छन ।
क) मासिक रजस्वला हुनुभन्दा १ हप्ता अघिको सममयदेखि प्रायः महिलाहरुमा आलस्यपन, उदासीनता, चिडचिडाहट आदि लक्षण देखापर्ने हुन सक्छ । मनोवैज्ञानिक रुपले पनि महिलाहरुले आफुलाई कमजोर एवं अशक्त सम्झने, रिसको वेग बढ्ने र सम्वन्धहरुमा समस्या आउने हुन्छ । यस्ता लक्षणहरुलाई “प्रि–मेन्सुरल सिम्टम्स” भनिन्छ । जुन महिनावारी सुरु हुनासाथ धेरै महिलामा अफसेआफ हराएर जाने गर्छ । तर ३ देखि ९ प्रतिसत महिनावारी हुने महिलामा यसले शारीरिक मात्र नभई मानसिक स्वास्थ्यमा समेत नकारात्मक असर ल्याउने हुनाले यसलाई “प्रिमेन्सुरल डिस्फोरिक डिसअर्डर” भन्ने गरिन्छ । जसको औषधोपचारै गर्नु पर्ने हुन सक्छ । यस्तो समस्या भएका महिलालाई भविश्यमा दिकदारीपन, चिन्ता जस्ता मानसिक रोग लाग्ने सम्भावना बढी हुन्छ ।
ख) गर्भवती एवं सुत्केरी अवस्थामा समेत केही महिलाहरुमा मानसिक रोगका लक्षण देखा पर्न सक्छन । ५० प्रतिसत सुत्केरीमा बच्चा जन्माएको पहिलो एक हप्तामा देखा पर्ने केही मनोबैज्ञानिक समस्या आफैं हराएर जान्छन । तर १५÷२० प्रतिसत नवजात शिशुका आमाहरुमा भने दिकदारीपन, अनि ०.५ प्रतिसतमा मानसिक असन्तुलन समेत हुन सक्छ । त्यस्तै केही महिलाहरुमा नवजात शिशुसंग मातृत्वको सम्वन्ध राख्नमा समेत समस्या आउने हुन सक्छ । जसलाई “मातृशिशु सम्वन्धि तनाव” भनिन्छ ।
ग) रजस्वला हुने क्रम वन्द हुनुको केही महिना अघिदेखि ४५ वर्ष हाराहारीमा रहेका महिलामा यसमा अनियमितता देखा परिरहेको हुछ । ईस्ट्रोजन–प्रोजेस्टेरोन हार्मोनहरुमा आउने उचार चढावका कारण तिनमा पेरिमेनोपाउजल सिन्ड्रोम” भनिने शारीरिक एवं मनोवैज्ञानिक समस्याहरुको समष्टिगत रुपमा देखा पर्छ प्रौढावस्थाका नारीहरुमा । शारीरिक कमजोरी, बढ्दो उमेर अनि पारिवारिक–सामाजिक बिविध कारक तत्वहरुले तिनमा उदासिनता, अत्यास बढाईरहेका हुन्छननै, कसैलाई त साईकोसिससिजोफ्रेनियाजस्ता क्लिष्ट रोगहरु समेत लाग्न सक्छ
३. यी जैबिक चक्रवाहेक पनि महिलाहरुमा प्रजनन्संग सम्वन्धित अन्य समस्या आईपर्न सक्छन । गर्भपतन (आकस्मिक, ऐच्छिक या आपतकालीन) हुँदा या निःसन्तान रहनु पर्दा महिलाहरुमा आई पर्ने मनोसामाजिक समस्याहरुका वारेमा अन्तराष्ट्रिय स्तरमा बिभिन्न अध्ययन अनुसन्धान हुने गरेपनि हाम्रो मुलुकमा त्यस्ता शोधकार्यहरु भएका पाईन्नन् । आकास्मिक या आपतकालीन गर्भपतनका कारण महिलामा देखा पर्ने दिकदारीपन, चिन्ता या पोस्टट्रमाटिक स्ट्रेस डिसअर्डर जस्ता रोगहरु हुन अथवा योजना नगरिएको गर्भाधान या बिभिन्न कारणवश कुमारी अवस्थामै रहन गएको गर्भलाई समाजवाट लुकाउनु पर्ने वाध्यता एवं डरत्रासका कारण आई पर्ने मनोबैज्ञानिक पीडा अनि असुरक्षित गर्भपतनका दुष्परिणामले महिलालाई शारीरिक मात्र नभई मानसिक रुपमा समेत अस्वस्थ पार्न सक्छ । निःसन्तान दम्पत्तिमध्ये पनि महिलालाई नै अझै बढी निर्वल वनाउँछ, परिणाम स्वरुप सन्तानोत्पत्ति प्रक्रियामै असर पर्न गई पिडाहरुमा गुणत्मक बृद्धि हुन जान्छ ।
प्रजनन् प्रक्रियासंग अन्तरसम्वन्धित अरु पनि समस्या छन, छोरी जन्माउँदाका पीडा अनि भ्रुणको लिंग परीक्षण गर्न अल्ट्रासाउण्ड गराई छोरी भएमा गर्भपतन गराउने जस्ता कुरीति–कुथितिहरु जसलाई बेलैमा सम्वोधन नगरिएमा भविश्यमा अझ भयावह तस्विर देखा पर्न सक्नेछ । उपरोक्त सवै तथ्यले महिलाको जीवनचक्र एवं मानसिक स्वास्थ्यको सटिक अध्ययन गर्न ढोका खोलिसकेको हुनाले आजैदेखि महिलाको प्रजनन् मानसिक स्वास्थ्यवारेमा बहस गर्ने हो कि ? (लेखक मानसिक रोग बिशेषज्ञ हुन ।)
—कान्तिपुरवाट
एच.आई.भी र एड्स सम्बन्धि जानकारी ः
एच.आई.भी ः एच.आई.भी भनेको कुनै रोग नभई एक किसिमको संक्रमण मात्र हो । यो जिवाणु मानिसको शरीरभित्र प्रवेश गरेपछि मानिसको रोगसँग लड्ने क्षमतालाई कमजोर बनाउँदै लैजान्छ । यो एक अत्यन्त सुक्ष्म जीवाणु हो जुन मानिसको शरीरमा मात्र बाँच्न सक्दछ र मुख्यत मानिसको रगत, विर्य, योनिरस र आमाको दुधको माध्यमबाट एक व्यक्तिबाट अर्को व्यक्तिमा सर्दछ ।
एड्स ः जब एच.आई.भी भन्ने जीवाणुको मानिसको शरीरमा प्रवेश गर्छ तब त्यसले मानिसको प्रतिरक्षा प्रणाली कमजोर बनाउँदै लैजान्छ । यसले गर्दा मानिसको शरीरमा रोगसँग लड्न सक्ने क्षमता कमजोर भएको हुन्छ । यस्तो बेलामा झाडा पखाला, ज्वरो, रुघाखोकी जस्ता विभिन्न रोगका लक्षणहरु देखा पर्छन् । यो अवस्थानै एड्स हो । एड्स आफैंमा रोग होइन । यो एउटा अवस्था मात्र हो ।
कुनै व्यक्तिलाई एच.आई.भी संक्रमण हुँदैमा एड्स हुँदैन । शरीरमा एच.आई.भी संक्रमण भएदेखि एड्स अवस्थामा पुग्न धेरै वर्ष लाग्दछ । यो समय व्यक्तिपिच्छे फरकफरक हुन्छ । सामान्यतया एच.आई.भी भएर एड्स हुनलाई निम्न अवस्थाहरु पुरा हुनु पर्दछ ।
एच.आई.भी वृद्धिका चरणहरु ः
१. पहिलो अवस्था ः झ्याली अवस्था ः
मानिसको शरीरमा सुरुको अवस्थामा एच.आई.भी को जीवाणु ३ महिनासम्म पनि कुनै तरिकाले थाहा पाउन सकिदैंन । यस अवस्थामा रगत परिक्षणबाट पनि एच.आई.भी संक्रमण भए नभएको थाहा पाउन सकिदैंन । कतिपय मानिसमा यो भन्दा बढी समयसम्म पनि एच.आई.भी को जिवाणु देखा पर्दैन र यसै अवस्थालाई झ्याली अवस्था भनिन्छ । यस अवस्थामा पनि उक्त व्यक्तिले अरु व्यक्तिहरुसँग असुरक्षित यौन सम्पर्क वा रगतको माध्यमबाट एच.आई.भी को जिवाणु सरिरहेको हुन सक्दछ ।
२. दोस्रो अवस्था ः लक्षण देखापर्ने अवस्था ः
झ्याली अवस्थाको अन्त्यदेखि र एड्स सम्बन्धी रोगका लक्षणहरु देखापर्ने अवधीलाई लक्षण देखापर्ने अवस्था भनिन्छ । यस अवस्थामा संक्रमित व्यक्तिमा केही अवसरवादी रोगका लक्षणहरु देखा पर्ने भएतापनि उनीहरु बिरामी नै परिहाल्दैनन् । यस अवधिमा संक्रमित व्यक्तिको शरीरले अत्याधिक रोगसँग लड्ने तत्वहरु उत्पादन गर्ने तथा जिवाणु भार अत्याधिक न्यून हुने हुनाले यस अवस्थामा तुलनात्मक रुपमा सर्ने सम्भावना कम हुन्छ ।
३. तेस्रो अवस्था ः एड्सको अवस्था ः
एच.आई.भी संक्रमित व्यक्तिमा देखापर्ने अन्तिम र जटिल अवस्था नै एड्स अवस्था हो । एच.आई.भी को जीवाणु शरीरभित्र प्रवेश गरेको ५ देखि १० वर्षपछि मानिसको रोग विरुद्ध लड्ने क्षमता निकै कमजोर हुने हँदा एक भन्दा धेरै अवसरवादी रोगहरुले एकैसाथ आक्रमण गर्ने गर्दछन् । एच.आई.भी संक्रमित व्यक्तिलाई कतिबेला एड्स हुन्छ भन्ने कुरा उसले अपनाउने व्यवहार र जीवन पद्धतिले निर्धारण गर्दछ । एच.आई.भी संक्रमित व्यक्तिलाई चाँडै एड्स अवस्थामा पु¥याउन धेरै वटा तत्वहरु जस्तै कुपोषण, यौन रोगहरु, गर्भाधारण, एक्लोपन, धुम्रपान, मध्यपान, लागुपदार्थको सेवन आदिले महत्वपूर्ण भूमिका खेलेको हुन्छ ।
एच.आई.भि सर्ने माध्यमहरु ः
एच.आई.भि संक्रमित व्यक्तिसँग यौनसम्पर्क राखेमा
एच.आई.भि संक्रमित रगत वा रगतजन्य पदार्थ लिएमा
एच.आई.भि संक्रमित सुई÷औजारहरुको प्रयोगबाट
एच.आई.भि संक्रमित आमाबाट बच्चामा
एच.आई.भि संक्रमणका लक्षणहरु ः
विनाकारण १ महिनामा १० किलो तौल घट्नु (दुब्लाउनु)
लगातार एक महिनाभन्दा बढी समयसम्म झाडापखाला लाग्नु, ज्वरो आइरहनु
जनै खटिरा आईरहनु, घाँटी र मुख भित्र सेतो पदार्थ जम्नु
खानामा रुची कम हुनु र सम्झने शक्ति कमजोर हुनु
शरीरमा भएका गिर्खा (लिम्फनोडहरु) सुन्निनु
एच.आई.भि संक्रमण बाट बच्ने उपायहरु ः
विवाहपूर्व यौन सम्पर्कमा कण्डमको सही प्रयोग गर्ने
एक अर्काप्रति सधैं वफादार रहने
हरेक पटकको यौन सम्पर्कमा कण्डमको सही प्रयोग गर्ने
लागु औषधी हरुको प्रयोग नगर्ने
बरदान कार्की (संयोजक) जिल्ला एड्स समन्वय समिति, डोटी
समवेदना
जन्म : १९८९ श्रावण १८
स्वर्गारोहण : २०७० मंसिर १९
हाम्री प्रातःस्मरणीय डम्वर कुमारी श्रेष्ठ स्वर्गारोहण भएको आज १४ दिनको पुण्यतिथिमा दिवंगत आत्माको चीरशान्तिको कामना गर्दै भावपुर्ण श्रद्धाञ्जलि अर्पण गर्दछौं । साथै शोकको यस घडीमा हामीप्रति समवेदना तथा सहानभुति प्रकट गर्नुहुने सम्पूर्ण आफन्तजन, ईष्टमित्र तथा शुभचिन्तकहरुप्रति हार्दिक कृतज्ञता प्रकट गर्दछौं ।
छोरा बुहारीहरु ः–
यसोदा श्रेष्ठ÷
वेदप्रसाद श्रेष्ठ÷शारदा श्रेष्ठ
मनमोहन श्रेष्ठ÷ मिरा श्रेष्ठ
जीवन श्रेष्ठ÷ बन्दना श्रेष्ठ
पार्वती श्रेष्ठ÷
नाति÷नातिनी÷नातिनी बुहारी
निराजन श्रेष्ठ÷ ज्योति श्रेष्ठ÷ विक्की श्रेष्ठ÷ उज्वल श्रेष्ठ÷ दर्शन श्रेष्ठ÷ वर्ष श्रेष्ठ÷ आईसा श्रेष्ठ÷ वजिन श्रेष्ठ÷ वविन श्रेष्ठ÷ उमगं श्रेष्ठ÷ असल श्रेष्ठ
पनातीहरु ः–
पुरुस्वत्तम श्रेष्ठ, सम्पन्न श्रेष्ठ
साहित्य÷सृजना
चिनांै धुम्रपान
सुन–सुन दिदीबहिनी सुन दाजुभाई
राम्रोसगं बुझिराखौं धुम्रपानलाई ।
सल्काएर धुवां फाली यसको सेबन गर्छन
तम्वाखु, विडी र चुरोट यस बर्गमा पर्छन ।
धुम्रपान एउटा अमल कति मान्छे गर्छन
असर कस्तो पर्छ भनि कुन्नी किन भुल्छन् ।
क्या राम्रो आनन्द मानि धुवां पिउने गर्छन
फोक्सोका बिरामी भई अकालैमा मर्छन ।
आन्द्राले सताउने रातै काट्न गाह्रो
तर पनि किन ठान्छन् धुम्रपानलाई प्यारो ।
न त यसले छाकै टार्ने न तिर्खा मेटिने
धन सम्पति स्वास्थ्य सबै सँंगसँगै सकिने ।
न त यसले सम्मान दिने न ठूलो भइने
खोकी लाग्ने स्वास बढ्ने अन्तमा मरिने ।
गोबिन्द विष्ट
कालिकास्थान मा वि दह डोटी
म श्री एडम्स केविन, Aiico बीमा ऋण ऋण कम्पनी को एक प्रतिनिधि हुँ तपाईं व्यापार को लागि व्यक्तिगत ऋण चाहिन्छ? हामी तपाईं रुचि हो भने तुरुन्तै आफ्नो ऋण स्थानान्तरण दस्तावेज संग अगाडी बढन adams.credi@gmail.com यस इमेल मा हामीलाई सम्पर्क, 3% ब्याज दर मा ऋण दिन
ReplyDelete